Thread by @camkenist

İstanbul’un bütün kapılarından girip çıkmaya ne dersiniz?

Önce Altınkapı’dan başlayıp kara surları sonra Haliç surları ve en son Marmara surlarıyla tam bir tur olacak.

ℹ️; Yaygın adı-Diğer adı (Latince, İngilizce); işlev/tema; güncel kullanım(⛔️ 🚸 🚖)

👉 Kısaca Roma-Bizans, Osmanlı dönemleri

📷 İlk görseller dışarıdan ikincisi içeriden güncel görünüm. Sonrakiler eski fotoğraf ya da çizimler..

🗺 Bu haritadan güzergahı takip edebilirsiniz.

1️⃣ Altınkapı-Yaldızlıkapı (Porta Aurea, Golden Gate); imparator tören kapısı; ⛔️

👉 Erken Bizans dönemlerinde meşhur Roma yolu Via Egnatia’yı şehir içinde uzanan Mese Odos’a bağlayan kapı Osmanlı’da Yedikule’nin girişi olarak kullanıldı.

2️⃣ Yedikule kapı; genel; 🚸🚖

👉 Mimari özellikleri ile bir Türk kapısı olarak anılır fakat kapı üzerindeki (kayıp) Bizans kartalı daha eski olduğuna dair bir delildir. Gene de ben hiçbir kaynakta Latince/Yunanca adına rastlamadım.

3️⃣ Bergradkapı-Kapalı kapı (Xsylokerkos, 2. Military Gate); askeri kapı;🚸🚖

👉12. yy’da örülerek kapatıldı. Belgrad’ın fethi ile bazı esirler kapı civarına yerleştirildi. 1886’da surların dışında yapılan Rum hastanesine erişim için açıldı. Belgrad’da da İstanbulkapı vardır.

4️⃣Silivrikapı (Port of Pege);genel; 🚸🚖

👉Bizanslılar bu kapıdan gizlice girip şehri Latin işgalinden kurtarmış. Uzun geçmişi boyunca hep canlı bir yolun üzerinde olduğu Aksaray’dan beri semt içlerinde eğrilip kıvrılsa da doğrultusundan sapmadan şehri terk eden hattan bellidir.

5️⃣ (Kalagru ya da Kalagros-3. Military Gate); askeri kapı; ⛔️

👉 Bizans’ta kapının üzerinde II. Teodosius’un heykeli varmış. Bugün kapıyı görmek imkansız, çünkü toprak altına gömülmüş. Toprak sanki kapıyı örtmek için bilerek duvarın önüne yığılmış gibi.

6️⃣ Mevlanakapı-Küçükçekmece kapısı (Region/Rhesium; Gate of Rhesios); tipik Teodosian kapı; 🚸🚖

👉Bizans devrinde Eyüp civarında yaşayan ve sadece bu kapıdan şehre girmelerine izin verilen Ruslardan dolayı adı Rus Kapısı’dır. Osmanlı’daki adı yakınındaki mevlevihaneden geliyor.

7️⃣ (4. Military Gate); askeri kapı; ⛔️

👉 Benim için müthiş bir kişisel keşif macerasıydı.

8️⃣ Topkapı-Fetihkapı (Porta Romanos; Gate of St. Romanus); Fatih’in şehre girdiği kapı; 🚸

👉 1453 yılında fetihle sonuçlanan kuşatmada en yoğun çatışmalar burada yaşandı. Şehre de bu civarda surlarda açılan bir gedikten girildi.

9️⃣ Sulukule kapısı (5. Military Gate); askeri ve genel kullanım; 🚸

👉 Bu sade kapının kendinden çok adının hikayesi bilinir. Muhtemel ki şehrin tek nehri olan Lykos bu civardan sur kulelerinden birinin altından şehre giriyordu.

İlk onu tamamladık;

1️⃣0️⃣ Edirnekapı (Charisius; Gate of Adrianople); en yüksek kapı; 🚸🚖

👉 Bazı Bizans imparatorları bu kapıdan sefere çıkmıştır (Muhtemelen saray bu bölgeye taşındıktan sonra). Padişahlar da Eyüp’te kılıç kuşanıp bu kapıdan şehre girerek tahta çıkardı.

1️⃣1️⃣ Kerkoporta-Ahşap Hipodrom Kapısı (Xyloporta); açık unutulan kapı efsanesi; ⚠️

👉Zweig, Yıldızın Parladığı Anlar’da kuşatmada telaştan açık unutulduğu ve Türklerin buradan şehre girdiğini yazdığı kapı. Bugün mevcut olmadığı yazıyor kaynaklarda ama bir görsel sık paylaşılmış.

1️⃣2️⃣ Saray Kapısı (St. Callinique Poternası); kayıp ya da örülmüş kapı; ⚠️

👉 Hatta bu kapıların iki tane olduğu yazılır. Eğrikapı için de kullanılan Regia (imparatorluk yolu) belki de bu kapının adıydı. Blachernae’nin kayıp kapıları olabilir.

📷 @Alchetron @Byzantium1200

1️⃣3️⃣ Eğrikapı (Kaligaria, Crooced Gate); genel; 🚸🚖

👉 Blachernae Surları’na açılır. Bu surlar Teodosius Surları’na dışardan eklemlenmiş, onlardan farklı olarak tek sıradır ve kuleler daha sık aralıklarladır. 11. Konstantin’in kuşatmayı son kez buradan izlediği söylenir.

1️⃣4️⃣ Girolimni Kapısı; zindan duvarında örülü bir kapı; ⛔️

👉 Isaak Angelos Duvarı ve Anemas Zindanları’na açılan kapı. Bazı Bizans imparatorları buraya hapsedilip işkence edilmişti. Yakında restore edilip halka açılınca kapı da kullanılır hale gelebilir belki. @mhrpolat

1️⃣5️⃣ Blachernae Kapısı; 🚸

👉 Gene Blachernae Surları’na açılan bir başka kapı. Bu surlar saray kompleksini şehre ekliyordu. Aynı adlı saray Latin İşgali’ni sona erdiren ve fethe kadar hüküm süren Paleologos Hanedanı tarafından kullanıldı.

1️⃣6️⃣ Ayvansaray-Küçükayvansaray (Kiliomene); imparator iskelesi kapısı; ⛔️

👉 Haliç kapılarının ilki ve maalesef günümüze ulaşmadı. Blachernae saray kompleksinin kapılarından bir başkasıydı. İmparator ya da saraya Haliç üzerinden gelenler bu kapıyı kullanırdı.

1️⃣7️⃣ Küngöz Kapısı (Porta del Chinico, Kynegon); liman kapısı; ⛔️

👉 Saray yakınındaki suni limana açılan üç kemerli bir geçit olan bu kapı şüphesiz ki diğerlerinden çok farklı görünüyordu. İkinci tvitteki haritada bu kapıya uyan bölgede Gate of St. Anastasia yazar.

1️⃣8️⃣ Balat Kapısı (Annonciation, St. Jean Babtiste Kapısı); kayıp bir kapı daha; ⛔️

👉 Bu bölgedeki sur zamanla yıkılınca kapılar da kaybolmuş. Kaynaklarda Küngöz Kapısı ile karışıyor. Muhtemelen Küngöz’ün birbirinden uzak kemerleri Balat Kapısı ile görsel bütünlük yaratıyordu.

Araya değerli bir kaynak ekleyelim. @MimariLugat PDF paylaşmış. Kapılarla ilgili detaylar, alıntılar, hikayeler bu eserde;

1️⃣9️⃣ Fener Kapısı (Porta Phari, Gate of Phanarion); iç kale kapısı; ⛔️

👉 Bu kapı Petrion Kalesi’ne açılan iki kapıdan biriydi. Adını civardaki Haliç fenerinden almıştı. Kalenin iç duvarından bazı kalıntılar günümüze ulaşsa da çifte (iç ve dış duvarda Fener Kapısı’ndan iz yok.

2️⃣0️⃣ Petrion Kapısı-Demirkapı (Porta Sidera, Pili Petriou); iç kale kapısı; ⛔️

👉4.Haçlı Seferi’nde ve 1453’deki kuşatmada bu müstahkem mevkide zorlu çatışmalar olmuş ve Latinler şehre buradan girmişti. Fatih şehirde kalan Rumların bu korunaklı bölgede kalmalarına izin vermişti.

2️⃣1️⃣ Ayakapı-Babü’l Aziz (Gate of St. Theodosia); genel; ⚠️

👉Adını yakınındaki kiliseden almış. Osmanlı döneminde camiye çevirildi (Gül Camii). Bugün Ayakapı diye bilinen kapı bir önceki Petrion Kapı’nın yerine uyuyor. Esas Ayakapı ŞerefiyeSokak’ın sahile açıldığı yerde olmalı.

2️⃣2️⃣ Cibalikapı-Cebe Ali Kapısı (Potci, Gate of Eis Pegas); genel; 🚸🚖

👉 Kapı Osmanlı’daki adını fetih hikayesinde geçen komutan Cebe Ali’den alıyor. Yanıbaşındaki karakolla da bilinir. Kapı yakın zamanda @ibb_kultur tarafından restore edildi.

2️⃣3️⃣ Unkapanı Kapısı-Bab-ı Kapan-Horozlu Kapı (Porta Platea); kapan kapısı; ⛔️

👉 Osmanlı’da şehrin buğday ve un talebini karşılayan değirmen ve ambarlar bu bölgedeydi. Bölgenin Bizans döneminde de benzer bir işlevi vardı. Kapı yakın zamana kadar ayaktaymış.

2️⃣4️⃣ Odunkapısı (Porte Drungari- us Viglae); kerestecilerin kapısı; ⛔️

👉 Justinianus zamanında bu bölgede kerestecilikle uğraşılırmış. Aynı zamanda bu kapı Venedik imtiyaz bölgesinin doğu sınırını teşkil edermiş. Osmanlı’da pek bir tarihsel kaydı olmayan kapı günümüzde yoktur.

2️⃣5️⃣ Zindankapı-Yemiş Kapısı (Gate of St. John de Cornibus; yemiş iskelesi kapısı; ⛔️

📷 @Seda_Ozen

2️⃣6️⃣ Balıkpazarı Kapısı (Peramates, Gate of the Perama); Pera’ya bakan kapı; ⛔️

👉 Kapı Mısır Çarşı’nın Galata Köprüsü’ne bakan girişinin hizasındaydı. Köprünün yerinde Galata’ya geçilen bir iskele vardı. 1936 yılında yıkılan Yenicami bahçekapısının bu kapı olduğu yazar.

2️⃣7️⃣ Yenicami Kapısı (Hikanatissa, Porta tis İkantissis); meçhul bir kapı; ⛔️

👉 Bizans dönemindeki adı saray ordusu Hikanati’den geliyor. Guillaume camiyi saran eski surlara bir kapı daha çizmişti. Bu zincirli kapı Bizans zamanındaki kapı mıydı tam olarak bilinmiyor.

2️⃣8️⃣ Bahçekapı-Çıfıt Kapısı (Porta Neorion); ⛔️

👉 Bizans’ta buradaki tersane kapıya adını vermiş. İstanbul’a tayin olan yüksek makamlı devlet adamları bu kapıdan girermiş. 19. yy’da yıkılan kapının adı civarda yaşıyor. Arpacılar Caddesi köşesindeki kule kapının yadigarı olmalı.

2️⃣9️⃣ Evgenios Kapısı (Gate of Eugenios); zincir kulesine giden kapı; ⛔️

👉 Haliç’e gerilen meşhur zincirin bir ucu Evgenios Kulesi’ne bağlıydı. Kapı adının bu kuleden almış. 1871 yılında demiryolu yapılırken yıkılmış. Kule Lorichs’in detaylı çiziminde görülüyor.

3️⃣0️⃣ Topkapı-Adalar/Doğu Kapısı (Gate of St. Barbara); saray kapısı; 🚸

👉 Bizans’ta imparatorun şehre girdiği kapılardan.. İlk adını daha çok bilinen diğeriyle aynı sebepten almış; fetihten sonra kapıya toplar yerleştirilmiş. Hatta saray da adını bu kapıdan almış.