Thread by @PlakoudasSpyros

Νήμα 🧵 για τον Όλυμπο Βιθυνίας

Το τοπωνύμιο "Όλυμπος" δεν συναντάται μόνο στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα αλλά και στα πατρώα χώματα της Κύπρου και της Μικράς Ασίας.

Πλησίον της Προύσας, ο Όλυμπος της Βιθυνίας ξεχώρισε τον Μεσαίωνα και ξεχωρίζει ακόμη.

(1/13)

Ο Όλυμπος, το σημερινό Uludağ, εκτείνεται σε υψόμετρο 2.500 και αποτελούσε, λόγω των πυκνόφυτων χαραδρών και σπηλαίων, ένα καταφύγιο για τις περιθωριακές ομάδες της κοινωνίας.

Ο Στράβων, λόγου χάρη, αναφέρει τον Όλυμπο κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. ως ένα άντρο ληστών.

(2/13)

Μετά την έλευση του Χριστιανισμού, ο Όλυμπος της Βιθυνίας αποτέλεσε το καταφύγιο των πρώτων μοναχών.

Ο μάρτυρας Νεόφυτος Νίκαιος (3ος αιώνας μ.Χ.) ήταν ο πρώτος ερημίτης στον Όλυμπο [σύμφωνα με τον θρύλο εκτόπισε ένα λιοντάρι από ένα σπήλαιο και εγκαταβίωσε εκεί].

(3/13)

Ήδη κατά τον 5ο αιώνα είχαν ιδρυθεί αρκετές μονές στον Όλυμπο.

Κατά την ακμή του μεταξύ του 7ου και 11ου αιώνα μ.Χ., ο Όλυμπος αριθμούσε 100 (!) μονές και 250 (!) σκήτες.

Ο αριθμός αυτός δεν συναντάται πουθενά αλλού - ούτε στο Άγιον Όρος την εποχή της ακμής του.

(4/13)

Γνωρίζουμε την ύπαρξη των κάτωθι μονών χάρη σε σποραδικές πηγές (π.χ. οι επιστολές του Πατριάρχη Φώτιου ή οι αγιολογίες του Αγίου Θεοδώρου στου Στουδίτη)

-- Aγαύρων
-- Aντιδίου
-- Aγίου Zαχαρία
-- Αγίου Γεωργίου
-- Aγίου Nικολάου
-- Aγίων Aγαπίου

(5/13)

-- Αγίου Kοσμά
-- Bωμών
-- Bαλαίου ή Bολίων
-- Bοσκυτίου
-- Hλίου Bωμών (ή Ελεγμών)
-- Θεοτόκου
-- Σακκουδίωνος
-- Tελάου (ή Δέλης)

Δεν σώζονται τα ονόματα των άλλων μονών, δυστυχώς.

Διόλου τυχαία, σύχρονοι ιστορικοί αποκαλούν τον Όλυμπο ως τον "Μικρασιατικό Άθω".

(6/13)

Από τις σποραδικές πηγές συνάγουμε τα εξής για την οργάνωση των μονών:

α) πως ο κοινοβιακός μοναχισμός ήταν ο κανόνας

β) πως ένα ιδιότυπο μοναστικό καθεστώς δεν χορηγήθηκε από τους αυτοκράτορες

Δηλαδή, ο Όλυμπος δεν υπήρξε ποτέ το αντίστοιχο της Αθωνικής Πολιτείας.

(7/13)

Ο Όλυμπος, παρά ταύτα, ανέδειξε τόσες μορφές του Ορθόδοξου Χριστιανισμού.

Ενδεικτικά, τον Λουκά Στυλίτη, Μακάριο Πελεκητή, Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, Πατριάρχη Ταράσιο και αρκετούς άλλους.

Ακόμα και οι ιεραπόστολοι των Σλάβων, Κύριλλος και Μεθόδιος, μόνασαν εκεί.

(8/13)

Κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας (726-87 / 815-843 μ.Χ.), ο Όλυμπος κατέστη το προπύργιο των Εικονολατρών.

Άλλωστε εκεί μόνασε ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης - γνωστός για τα κηρύγματά της υπέρ των εικόνων και τις διαμάχες του με τέσσερις αυτοκράτορες (!).

(9/13)

Όμως κατά τον 11ο αιώνα μ..Χ, ο Όλυμπος αρχίζει να παρακμάζει ως μοναστικό κέντρο.

Αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες:

α) εξαιτίας του θεσμού της «χαριστικής δωρεάς» - την υπό αίρεσιν παραχώρηση των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων και των περιουσιών τους λαϊκούς ή ιερείς

(10/13)

(ευνούμενους του εκάστοτε αυτοκράτορα)

β) εξαιτίας των ληστρικών επιδρομών των Τουρκομάνων μετά την Μάχη του Μαντζικέρτ (1071 μ.Χ.)

Ήδη την εποχή της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας (ή Ελλαδικόν) τον 13ο αιώνα μ.Χ., οι μονές του Ολύμπου είχαν ερημώσει.

(11/13)

Oι Oθωμανοί που ίδρυσαν το πρώτο εμιράτο τους στη Βιθυνία, διατήρησαν πάντως την ανάμνηση του όρους ως μοναστηριακή πολιτεία.

Ως εκ τούτου, ονόμασαν τον Όλυμπο ως Keschısch Dagh (το Όρος των Μοναχών) και μετέπειτα Ulu Dagh (το Μεγάλο Βουνό).

(12/13)

Πηγές του Νήματος

Janin, R.: Les Églises et les Monastères des Grands Centres Byzantins (Παρίσι, 1975)

Menthon, B.: Tα Μοναστήρια και οι Άγιοι του Oλύμπου Bιθυνίας (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ορθόδοξη Κυψέλη, 1980)

(13/13)

#Ιστορία #Βυζάντιο

cc @Varangian_Tagma @StilichoReads @byzantinemporia @ByzantineLegacy @ByzLevant @ArcGreek