فارغ از قبول یا رد مساله ولایت فقیه ابتدا شعب و انواع ولایات فقیه که مورد ادعای فقهای شیعه است رو بررسی کنیم:
انواع ولایت فقیه شش شعبه دارد:
این شعبه از ولایت از سوی شارع برای فقیه جعل شده. فقیه جامع الشرایط حق افتاء دارد یعنی در این مقام صرفا اظهار نظر علمی نمیکند بلکه بیان میکند تا دیگران به آن استناد و عمل کنند و مجرد توانایی اجتهاد برای فتوا دادن کفایت نمیکند بلکه باید شرایطش را داشته باشد.
این شعبه از ولایت هم از طرف شارع برای فقیه جعل شده است که طبق این نوع از ولایت بین دو طرف دعوا و نزاع قضاوت میکند و با حکم خود نزاع و خصومت را از بین میبرد.
شعبهی سوم ولایت، که باز هم از طرف شارع برای فقیه جعل شده است، به اجرای حدود و تعزیرات میپردازد.
در این شعبه از ولایت، ولایت به امور افرادی مثل گمشدگان و مجانین تعلق گرفته است، و شخص ولیّ باید به مسائل این دسته از افراد توجه داشته و به امور آنها رسیدگی کند.
متعلق ولایت در این شعبه از ولایت، امور مربوط به جامعه میباشد، یعنی مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و… باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
آن چه عمده منازعات فقهی حول محور ولایت فقیه را به خود اختصاص داده همین نوع از ولایت برای فقیه است.
﴿النَّبِیُّ أَولى بِالْمُؤمِنینَ مِن أنْفُسِهِم﴾
طبق آیه پیامبر در امور شخصی نسبت به مردم اولویت دارد ولو اینکه این امور شخصی به امور اجتماعی بازگشت نداشته باشد.
بعضی (غیر امام) مدعیند همین ولایتی که برای پیامبر در قرآن مطرح شده است برای فقیه هم ثابت میباشد.