Thread by @sigaramcamel

Girişinde “bilim bizi tanrıların gazabından kurtarır” yazan bir mekan.

Öklid (Eukleídēs) bir köşede eseri “Elementler” üzerinde çalışıyor.
Diğer köşede Arşimet oturmuş kim bilir ne düşünüyor, neyi hesaplamaya uğraşıyor!
Yürüyoruz içlere doğru.

Adamın teki bir kafatasını yarmış beyni inceliyor; Herofilos. Ve daha niceleri…
Tarihin en gizemli, en eşsiz kütüphanesinde çalışıyordu bu isimler ve daha fazlası. Matematiğin, fiziğin, tıbbın, astronominin ilk adımlarına şahit oldu İskenderiye Kütüphanesi

İskenderiye, M.Ö 332 yılında Büyük İskender tarafından kuruldu. Büyük İskender’in ölümünden sonra imparatorluk dağıldı ve kumandanlarından Lagus’un oğlu Ptolemaios’in eline geçti. O da Mısır’da krallığını ilan etti. Ptolemaios savaşmaktan çok bilime, sanata önem verirdi.

İskenderiye’yi şehrin merkezi yaparak sanata ve bilime yakışır bir hale getirdi. Burada inşa ettirdiği en önemli eser ise İskenderiye Kraliyet Kütüphanesi‘ydi. Bünyesinde bulunan arşivi, müzesi, botanik bahçesi, rasathanesi, insan vücudunun incelenmesi için kurulmuş olan

anatomi odası ile günümüz üniversitelerine benzeyen bir yapısı vardı.
300 yıl boyunca dünyanın en büyük arşivi olma özelliğini korudu.
Matematik bilgini Öklides, tıp bilimci Herofilos, mekanik bilimci Arkhimedes, gök bilimci Eratosthenes, Batlamyus gibi isimlere

ev sahipliği yapıyordu.
Mısır’a giren kitaplar sahibinden alınarak buraya getirilir ve bir kopyası oluşturulurdu. Orijinali kütüphaneye konulur kopyası ise kitabın sahibine iade edilirdi. Bunun yanı sıra özellikle görevlendirilmiş olanlar yurt dışına gönderilir ve yeni kitaplar

bulmaları için araştırma seferlerine çıkartılırdı. Yunan, Akdeniz, Ortadoğu, İran gibi medeniyetlere ait el yazması eserlerin Yunanca çeviri ve kopyaları burada hazırlanırdı bu sayede kütüphane yayınevi görevi de görüyordu.

Yaklaşık 150 bin cilt el yazması eser ve geniş bir çalışan kadrosuna sahipti kütüphane. Eserler papirüslere yazılarak rulo şeklinde saklanırdı.
Arşimet, suyun kaldırma kuvvetini keşfeden adam. İskenderiye’de mekanik okulunu kurdu. Hidrometre, kaldıraç, tulumba gibi buluşlara

imzasını attı. Bir rivayete göre de gök cisimlerini resmetmek için gök küreler ve bir tür planetaryum (gezegen evi) inşa ettiği söylenir.
O dönemde bilinen tüm hayvanların ve bitkilerin birer örneğinin bulunduğu bu bilim merkezinde rasathane ve botanik bahçesi bulunuyordu;

farklı bilim dallarının öğretildiği evler yer alıyordu.
Geometri eğitiminin temellerini oluşturan Stoikheia eserini yazan Öklid, burada pek çok bilim insanı yetiştirdi.

Bu okulun değerli bilim insanlarından biri de Apollonios’tu.

Elips ve parabolleri inceleyen ve irrasyonel sayılarla ilgilenen Apollonios, özellikle ay üzerinde çalışmalar yaptı.
Pratisyen hekim ve hoca olarak büyük ün kazanan Herofilos kadavra incelemelerinin yanı sıra beyin ve sinir sistemi üzerinde çalıştı.

Herofilos’un yanı sıra, şüpheli ölümlerin ardından ölüm nedeninin bulunabilmesi için otopsi yapılması gerektiğini öne süren ve solunum sistemi üzerine araştırmalar yapan Erasistratos da İskenderiye Kütüphanesi’nin önemli isimlerinden biri oldu.

Eratosthenes güneş üzerine çalışmalar yaptı; astronomi okulunun önemli temsilcilerinden biri olan Batlamyus optik üzerine incelemelerde bulundu; Hipparkos da değerli gözlemlerle yer aldı.

Kireneli Kallimachos, kütüphanenin 120 ciltten oluşan sistematik bir kataloğunu hazırlamıştı. Her cilt ayrı bir konuyu ihtiva ediyordu. Pinakes adlı bu katalogda yazar, adları alfabetik olarak düzenlenmiş ve biyografik bilgiler verilmişti.

Bizans dönemine kadar ulaşan ve o zaman eski Yunan Edebiyatı için standart müracaat kitabı olarak kullanılan katalog bugün kayıptır.
“Düşünme hakkınızı saklı tutun, yanlış düşünmek bile hiç düşünmemekten iyidir” demiş tarihte bilinen ilk kadın matematikçi, filozof, astronom.

Atina’da eğitimini tamamladıktan sonra İskenderiye’de kendisi gibi filozof olan babasının okulunun başına geçti. Hypetia, Platon’un öğretilerini benimsedi, halka açık dersler verdi. Gök cisimlerinin sınıflandırılması ve hidrometrenin geliştirilmesine katkıda bulundu.

Antikçağ’ın büyük bilim merkezi; İskenderiye Kütüphanesi’nin sonu trajik olmuştur; kütüphane yakılmıştır. Kütüphanede bulunan el yazmalarının büyük bir kısmı bu şekilde yok olmuştur.

Kütüphanenin yakılmasına ilişkin çeşitli savlar öne sürülmektedir. Bunlardan en bilineni; Mısır’ın M.Ö 47 yılında Julius Sezar tarafından kuşatıldığı sırada kütüphane zarar görmüş, eserlerin birçoğu yok olmuştur.
Bu olaydan kurtulan diğer kaynakların ise hristiyan inancına

geçildikten sonra, paganizmi yayan nitelikte olmaları nedeniyle yok edildikleri belirtilmektedir. Bu olayın olduğu tarih 391 yılı olarak belirtilmekte ve kütüphaneden kalan tüm eserlerin şehrin hamamlarında yaktırıldığı söylenmektedir.

İddiaya göre Halife Ömer’in İskenderiye için “Bu kitaplardaki bilgiler Kur’an’a aykırı ise haramdır, Kur’an’da yazanlarla aynıysa gereksizdir” dediği, yine onun emriyle de Mısır Fatihi (!) Amr Bin As tarafından 639 senesinde yakılarak tahrip edildiği ileri sürülür.

Fakat bu iddia Batılı bazı bilim adamları tarafından reddedilir.

Hıristiyan tarihçilere göre ise kütüphanedeki külliyatın tahribatından Selahaddin Eyyubi sorumludur. Kur’an’da bulunan bilgilerin başka bir kitapta bulunamayacağını savunan Eyyubi’nin,

İskenderiye’de birçok konu hakkında daha geniş tefsirlerin yer aldığını görünce şaşkına döndüğü ve kütüphaneyi yaktırdığı söylenir.

Kimin yaktığı konusundaki tartışmalar hala devam ediyor. “Eğer zamanda geriye gidebilseydik, ilk geleceğim yer burası olurdu” diyor Carl Sagan, İskenderiye Kütüphanesi için.

Kaynaklar;
matematiksel.org/antik-cagin-bi…
dunyalilar.org/antikcag-bilim…
acikbilim.com/2012/04/dosyal…
listelist.com/iskenderiye-ku…
wannart.com/bilimin-yakili…
oggito.com/icerikler/iske…
fikriyat.com/galeri/tarih/b…
leblebitozu.com/iskenderiye-ku…
sanatinyolculugu.com/iskenderiye-ku…
tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ske…