Thread by @ozbymhmmd

14. yy Veba tarihine dair okuma yaparken, 2019 Nisanında Çin’de yaşanan ilginç bir Veba vakası haberi gördüm. Vaka ve sonrasındaki olaylar silsilesi bana çok tuhaf geldi. Tünelin sonu ise şuraya çıktı: Coronavirüs (COVID-19) salgını ile Zatürreli Veba bağlantılı olabilir mi?

İç Moğolistan, Çin’e bağlı bir özerk bölge. Bağımsız bir devlet olan Moğolistan’ın kardeşi. Her yıl en az 1 kişi Vebadan ölüyor. Veba insanlara kemirgenlerden ve pireden bulaşıyor ve bölgede dağ sıçanı yemenin şifalı olduğu düşünülüyor.

2019 Nisan ayının sonlarında, Kazak uyruklu Rus vatandaşı bir adam ile karısı, avladıkları hasta bir dağ sıçanının böbreğini, safra kesesini ve midesini çiğ çiğ yedikten sonra rahatsızlanıyor. 27 Nisan’da adam, 30 Nisan’da da eşi ölüyor.
nypost.com/2019/05/03/rus…

Çift ile doğrudan veya dolaylı teması olan 158 kişi gözetimdeyken; Rus, Alman, ve İsviçreli 9 turist 6 gün boyunca karantinada tutuluyor. Rus konsolosluğuna başvurmaları da bir işe yaramıyor çünkü Rusya hemen Çin sınırını kapatıyor.
theguardian.com/world/2019/may…

Bu telaşın sebebi çiftin Zatürreli Veba belirtileriyle ölmesi. Zatürreli Veba, üç veba türünden en ölümcül olanı insandan insana bulaşan tek veba cinsi. Temas, öksürük, el sıkışma ile çok kolay bulaşabiliyor ve yaygınlaşabiliyor.
seyahatsagligi.gov.tr/site/HastalikD…

washingtonpost.com/nation/2019/05…

Fakat vakaların Hıyarcıklı Veba olduğu düşünülüyor ve Dünya Sağlık Örgütü Ulanbatur Ofisi Temsilcisi Ariuntuya Ochirpurev’in bildirdiğine göre, 6 günlük karantina 6 Mayıs 2019’da sona eriyor.

Olaydan 2 ay sonra İç Moğolistan’da bir aşı kampanyası düzenleniyor. Veba bulaşma riski bulunan 32.400 kişiye aşı yapılması hedefleniyor. Fakat bunun tedirginlikten mi kaynaklandığı, yoksa standart bir kampanya mı olduğu belirtilmiyor.
xinhuanet.com/english/2019-0…

Gezginler ve Turistler, bölgedeki veba tehlikesini bilmelerine rağmen, 7 Mayıs itibariyle İç Moğolistan’ı ziyaret ediyorlar. Aşağıdaki linkte bunun bir örneğini görebiliyoruz.
inquirer.com/things-to-do/t…

BM Genel Sekreteri çağrısıyla, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından kurulan Küresel Tedbir İzleme Heyeti (GPMC) 15 Eylül’de bir rapor yayınlıyor. Rapor, dünyada bir Pandemi tehlikesi olduğunu fakat otoritelerin buna önlem almadığını bildiriyor.
apps.who.int/gpmb/assets/an…

Raporda pandeminin sebebinin ölümcül Solunum Yolu Patojenleri olabileceğinden bahsediliyor. Tanımadığımız bu patojenlerin doğada bulunabildiği gibi, biyolojik deneylerde veya terörist faaliyetlerle de üretilebileceği belirtiliyor.
gizmodo.com/the-world-is-g…

Raporda devletlere ve organizasyonlara tavsiyeler ve uyarılar sıralanıyor. Pandeminin yalnızca milyonlarca ölüme değil, devasa bir ekonomik ve sosyal kargaşaya sebep olabileceği söyleniyor. Salgının dünya ekonomisini %5 küçülteceği, 50-80 milyon ölüme yol açabileceği öngörülüyor

20 Eylül’de Foreign Policy dergisinde, GPMB raporundan bahsediliyor. Dünyanın maalesef acı tecrübelerden ders çıkartmadığı söyleniyor. Pandemik ‘ölümcül grip’ veya ‘henüz bilinmeyen mikrop’un, liderlere tedbir aldırıp aldırmayacağı sorgulanıyor. foreignpolicy.com/2019/09/20/the…

12 Kasım’da Çin, Pekin’de bir çiftin Zatürreli Veba teşhisiyle hastaneye yatırıldığını bildiriyor. Oluşan panik karşısında yetkililer halka kendilerini korumalarını salık veriyor. Hastalarla temasta bulunan insanların tespit edileceğini söylüyorlar.
nytimes.com/2019/11/13/wor…

Vebaya yakalanan çift, Mayıs’ta yine Veba vakaları görülen İç Moğolistan’da yaşıyordu ve yine dağ sıçanı yemişlerdi. Çift İç Moğolistan’da tedavi görmüştü fakat durumları iyiye gitmemişti. Ardından Pekin’deki Chaoyang Hastanesi’ne gelmişlerdi.

https://twitter.com/cinhabernet/status/1194562896438726658

Chaoyang Hastanesi’nin halk nezdindeki ünü pek hoş değil. Çünkü 2003'te SARS hastalığı henüz pandemi olmamışken ve epidemi aşamasındayken, hastanedeki vakalar ve ölümler saklanmış, bu yüzden hastalığa dair önlemler alınmadığı için salgın büyümüştü.

Veba hastalarının doktoru Li Jifeng, WeChat’te bir not yayınlamıştı: 3 Kasım’da hastaneye yatan hastalarda, “daha önce hiç görmediği ve ne olduğunu anlamadığı, nadir bir solunum rahatsızlığı” bulunuyordu. Hastaların odası 11 Kasım’da polis korumasıyla karantinaya alınmıştı.

Doktor Jifeng’e göre yetkili makamların olayı uzun süre duyurmamasının sebebi; “bu gibi vakaların ancak uzun uzun tekrarlayan testlerle teyit edilebilmesi, bu sürecin doğal olarak uzaması ve bu tür duyuruların “rahatça” yapılamamasıydı.” Sonrasında yazı WeChat’ten kaldırılmıştı.

16 Kasım’da Foreign Policy’de @Laurie_Garrett’in Çin'de görülen Veba vakalarıyla ilgili bir yazısı çıktı. Garrett'e göre korkulması gereken veba değil, “insanlarda paniğe sebep olmamak için bu hastalığın kamuoyundan saklanması”ydı.
foreignpolicy.com/2019/11/16/chi…

Bu yazıdan 1 gün sonra, yani 17 Kasım’daki bir habere göre İç Moğolistan’da yine dağ sıçanı yiyen 55 yaşındaki bir adama 5 Kasım’da Veba teşhisi konulmuştu. Bölge sağlık komisyonu, bu vakanın Kasım ayı başındaki iki vaka ile bağlantılı olmadığını söyledi.
nationalpost.com/news/chinas-in…

21 Kasım’a gelindiğinde Çin’de 3 Veba vakası daha ortaya çıkmıştı. İç Moğolistan’da 28 kişi karantina altındaydı. Haberin yazarı “Yıl 2019, hala veba var..şaka gibi” dese de, yazının sonunda Pandemi ihtimalini sorguluyordu.
nationalpost.com/news/world/is-…

27 Kasım’daki habere göre İç Moğolistan’da panik başlamıştı. Yönetim bölgeyi terketmek isteyenleri sağlık kontrolünden geçiriyordu. Ayrıca Ağustos ayında bölgedeki araştırmaya göre, farelerde 12 farklı agresif veba kaynağı tespit edildiği de öğreniliyordu. asianews.it/news-en/Inner-…

Fakat bu araştırmanın sonucu, ulusal ve küresel sağlık otoriteleriyle paylaşılmamıştı. Bu yüzden, Çin taşrasındaki sağlık hizmetinin başkent Pekin kadar kaliteli olmadığı da düşünülünce, Kasım ayındaki ilk iki vaka veba değil, zatürre teşhisiyle yanlış tedavi görmüştü.

29 Kasım’da 1 vaka daha ortaya çıkmıştı ve yine dağ sıçanı bağlantılıydı. Çin salgının önünü alamayacağı düşünüp havaalanlarına ve ana arterlere ateş ölçücü yerleştirdi. Trafikte araçlar durdurulup el cihazlarıyla sürücülere ateş ölçümü yapılıyordu. dailymail.co.uk/health/article…

Bölge yönetimi vaka sayısını ve bulaşıcılığı azaltmak için 21 Kasım’da kemirgenleri öldürmeye başladı. Her sene yapılan bu işlem, erkene çekilmişti. Halka "maske tak" ve "kişisel hijyene dikkat et" uyarıları yapıldı.

Tüm bunların akabinde 3 Aralık’taki habere göre Rusya, Çin sınırındaki denetimlerini sıkılaştırmıştı. Sınır tedbirleri, Rusya Tüketici Koruma Gözlemcileri’nin talebi doğrultusunda gerçekleştirmişti. themoscowtimes.com/2019/12/03/rus…

31 Aralık’a geldiğimizde Çin, Dünya Sağlık Örgütü'ne bildirimde bulundu: Wuhan'da “sıradışı zatürre” vakaları ile karşı karşıya kalmıştı. 31 Aralık 2019, resmi olarak COVID-19 miladı kabul edildi. 1 Ocak 2020’de, hastalığın Wuhan’daki çıkış kaynağı addedilen restoran kapatıldı.

Yeni coronavirüs, COVID-19'dan bahsedilirken, İç Moğolistan kaynaklı veba vakalarına yalnızca 17 Ocak’ta çıkan bir analizde, bir cümleyle dikkat çekiliyor. jamestown.org/program/the-st…
Vakalar 23 Ocak’ta aşağıdaki hesapta da belirtiliyor.

https://twitter.com/cinhabernet/status/1220264617781448704

19 Şubat 2020’de Biosafety and Health’te yayımlanan bir makale; İç Moğolistan’daki veba vakalarını inceliyor. Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde ilk defa bir veba hastasının tedavi için büyük bir şehre transfer edildiği belirtiliyor.(İç Moğolistan'dan Pekin'e) sciencedirect.com/science/articl…

Makaleye göre; İç Moğolistan barındırdığı kemirgenler yüzünden doğal bir veba bölgesine olmasına rağmen, 2019’da hem insanlarda hem hayvanlarda normalden fazla vakalar görülmüştü. Hastalığın epidemik hale gelmemesi için belirli önlemler (ör: sosyal izolasyon) tavsiye ediliyor.

Tarihi belirli olmasa da, akademi dünyasının paylaşım platformu olan Researchgate’te, bölgede görülen vakalarla Coronavirüs’ün bir bağlantısı olup olmadığına dair soru soruluyor. Fakat başlık yayından kaldırılıyor. researchgate.net/post/Are_the_C…

Yukarıda yazdıklarım; ilginç bir haberden sürüklendiğim internet kaynaklarının kronolojik Türkçe özetinden başka bir şey değildir. COVID-19 virüsü ve Yersinia Pestis bakterisi 2 farklı hastalığın kaynağıdır. Konudaki şüphem mikrobiyolojik değil, sosyal ve politik boyuttadır.

Eğer yazdıklarımla bağlantılı olarak bir komplo teorisi kurmak isterseniz, senaryodaki boşlukları istediğiniz gibi doldurabilirsiniz :) Foreign Policy Dergisi'ne dair ekşisözlük'teki şu yorumu da okursanız senaryo genişler :)

https://twitter.com/leventkemaI/status/505809572368769024

16 Eylül 2019'da Rusya'da Vector isimli bir Virüs Araştırma Merkezi'nde bir patlama olmuştu. Araştırma Merkezi'nin websitesinde bildirdiğine göre patlama virüs çalışması yapılmayan bir bölgede gaz sızıntısından meydana gelmişti.

dha.com.tr/dunya/rusyada-…

27 Kasım 2019'da "Bulletin of the Atomic Scientists"teki bir yazıya göre, Vector'deki patlama halen şüpheliydi. Çünkü 'basit bir gaz sızıntısı ve yaralanma' addedilen olay, 16 Ekim'de gaz sızıntısı olan kısmın müteahhittine karşı davaya dönmüştü.
thebulletin.org/2019/09/an-exp…

Patlamada yaralanan çalışanın vücudunun %45'inde yanıklar oluşmuştu. Ölüm tehlikesi vardı.

Bölgedeki bir Rus vatandaşın "Kurtarma ekipleri geliyor. Neler oluyor?" sorusuna "20 yıl sonra HBO dizisinde görürüz ne olduğunu" cevabı bir hayli trajikomik :)

vk.com/secretkolcovo?…

Rusya'daki patlamayla aynı tarihlerde Avustralya 280 bin vaka ile tarihinin en büyük grip salgınını yaşıyordu (Şubat güncellemesi: 310 bin). Güney yarımküredeki işaretler, Amerika’nın da epidemik gripte kötü bir sene geçireceğinin habercisi denilmişti.
health.com/condition/cold…

Bahsi geçen not, loglandığı için webarchive'de görüntülenebiliyor. sağ tık->Türkçe'ye çevir ile okuyabilirsiniz.
"...çoğu solunum yolu hastalığının tanı ve tedavisine aşinayım. Ama bu sefer...pnömoninin nedenini...tahmin edemedim"
web.archive.org/web/2019111301…

https://twitter.com/ozbymhmmd/status/1243267250183909376

Kaldırılan notun bulunduğu webarchive linkinin kaynağı ve olaya dair Weibo'daki yorumları derleyen websitesi de şuradadır:
kpbs.org/news/2019/nov/…

ntv.com.tr/video/dunya/vi…

Haberde bahsi geçen Amerikalı virolog Profesör Robert F. Garry'in kollektif çalışma ürünü olan makalesini şurada bulabilirsiniz:

nature.com/articles/s4159…

themoscowtimes.com/2020/07/02/mon…

2 Temmuz'da Moğolistan'da 27 yaşındaki bir erkek ve kadında hıyarcıklı veba görüldü. Vebanın kaynağının yine dağ sıçanı olduğu düşünülüyor. Rusya sınırına yakın olduğu için bölgede hassas bir süreç işliyor. Geniş bir alan karantina altına alındı.

edition.cnn.com/2020/07/06/asi…

Zincirin başında adı geçen İç Moğolistan'da da 5 Temmuz'da veba görüldü. Bölge için normalleşmiş ve önemsiz bir durum. Düşük alarm seviyesi verildi.

Fakat ne yazık ki önemli olan veba görülmesi değil, teşhisin doğru konulması ve bulaşımın önlenmesi.