Thread by @saglikli_tarim

İstekleriniz doğrultusunda bugün ilk bilgiselimiz evdeki her türlü organik atığın bir araya getirilerek çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübreden "komposttan" bahsedeceğiz. Görece uzun olacak bilgiselimizden sonra yorum olarak sorularınızı ekleyebilirsiniz. İyi okumalar.

Bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak organik gübreye dönüşmesi olayına kompostlaşma denir. Kompost değişik şekillerde ve değişik araçlar kullanarak elde edilebilir. Doğal ortamdakine benzer şekilde bitkisel artıklar koku yapan anaerobik bozunmaya izin

vermeyecek şekilde oksijenli bozunmaya uğratılır. böylece hızlı ve temiz bir gübre elde edilmiş olur. Kompost, her yerde, her koşulda yapılabilir. Apartman dairesinde oturuyorsanız, fazla yer
kaplamayan, koku ve sinek yapmayan kompost yöntemleri kullanabilirsiniz. Eğer mutfak

atığınız çok değilse, komşularınızla bir araya gelerek yeterli malzeme toplayabilirsiniz. Hızlı bir
şekilde kompost üretmek istiyorsanız sıcak kompost yöntemini, eğer günlük işler nedeniyle
ilgilenecek zamanınız yoksa, buna karşın bahçede yeriniz varsa sizi fazla uğraştırmayacak

soğuk kompost yöntemini kullanabilirsiniz. Naylon poşetlerde çöpe atılan mutfak atıkları ciddi ekonomik ve ekolojik masrafar doğurur.
Büyük şehirlerde kişi başı üretilen bir günlük çöp miktarı yaklaşık 1,5 kg’dır ve bunun % 50-
60’ını kompostlaştırılabilecek organik atıklar

oluşturur. Çöp taşıma işleminde tüketilen fosil
yakıtlar, kontrolsüzce yığılan biyolojik kütlenin çıkardığı metan gazı, çevreye yayılan toksik su,
koku ve diğer tehlikelerin yanı sıra, her gün çöpe dönüşen sayısız naylon poşetin yol açtığı
tahribat, atık dediğimiz

”kullanılmamış kaynakları” dönüştürebildiğimiz ölçüde azalır. Kompostun genel olarak faydalarına gelecek olursak eğer;
- Organik atıkları değerlendirir
> Bir yerde birikerek kirlilik yaratacak veya yakılarak hava kirliliğine yol açacak olan
organik atıklar, doğal süreçler

sayesinde faydalı ve değerli bir kaynağa dönüşür. Sorun,
çözüm olur.
- Toprak yapısını iyileştirir
> Agregat (topaklaşma) sağlar. Çok killi veya kumlu topraklardaki organik madde miktarını
artırdığı için agregat oluşumunu teşvik eder. Agregat ise, toprağın nefes almasını sağlar.

> Yağışsız dönemde toprakta nem tutar ve buharlaşmayı azaltır.
> Fazla suyu sünger gibi emerek yağmurun neden olduğu erozyonu engeller. 100 kg
humus, yaklaşık 195 kg su tutabilir.
- Toprağın havalanmasını sağlar
> Toprağın üst kısmında havadar bir katman yaratarak,

çeşitli toprak canlılarının hareket
etmesine olanak tanıyan sağlıklı bir yüzey oluşturur. Bu sayede toprağın rahatça
havalanmasını sağlar. Örneğin bitki kökleri rahatça hava aldığı zaman, potasyum alımı
kolaylaşır.
- Bitkilerin ihtiyacı olan zamanda besin sağlar

> Tuz formundaki sentetik gübreler, suyla karıştığında bitkilerin doğrudan alabileceği bir
forma girer ve bitkilere bir nevi ”zorla içirilir”. Fazlasıysa bitkiler tarafından alınamadığı
için toprağın altına sızarak yer altı sularının kirlenmesine yol açar. Kompost ise, bitkilerin

istediği zamanda ve formda alabilecekleri besin maddesi içerir, yavaş salınımlıdır. Yalnızca
besin kaynağı değildir, aynı zamanda besin deposudur.
- Topraktaki toksinleri etkisiz hale getirir
> Toprakta var olan toksik maddeler ve ağır metaller, bitkilerin kökleriyle alamayacağı

bir forma dönüşür ve sabitlenir. Kompost, ciddi oranda kirlenmiş toprakların
rehabilitasyonunda da kullanılır.
- Toprağın pH dengesini düzenler
> pH seviyesi fazla yüksek veya düşük olduğunda, toprakta yeterli besin varsa bile bitkilerin
bunları kullanması zorlaşabilir.

Bol miktarda kompost eklenen topraklarda, bitkilerin
ihtiyaç duyduğu pH seviyesi daha geniş bir aralığa yayılır ve daha esnek koşullar sağlanır.
- Büyümeyi hızlandırır ve bitkileri güçlendirir
> Çok düşük yoğunlukta bile olsa, kompostun toprağa sağladığı hümik asit sayesinde

bitki gelişiminin hızlandığı gözlemlenmiştir.
Kompostun bileşenleri ise şu başlıklarda toplanabilir.
-Hava (Oksijen)
-Su (Nem)
-Isı
-anik Madde (Azot/Karbon dengesi)

Hava (Oksijen): Çürümeyi/ayrışmayı, yani kompostlaşmayı sağlayan en önemli etkenlerden
biri hava, yani oksijendir. Oksijenin varlığında yaşayabilen bakteriler ile oksijen olmayan ortamda yaşayabilen bakteriler
farklıdır. Bazıları ikisinde birden var olabilir.

DİKKAT: Kompost yığınının yeterince hava almasını sağlamak oldukça önemlidir.
Bunun için farklı yöntemler kullanabilirsiniz. Yığını belirli aralıklarla karıştırabilir, yığına
delikli borularla hava akışı sağlayabilir, yığının zeminini hava alacak şekilde ağaç dalı gibi

malzemelerle kaplayabilir veya daha teknolojik sistemlerde yığının içine kontrollü olarak
oksijen pompalayabilirsiniz.

Su (Nem): Eğer kompost yığını yeterince nemli değilse, ayrışma ve parçalanma işlemini
gerçekleştirecek olan mikro canlıların yaşayabileceği uygun ortamı sağlamak mümkün olmaz.
Kompostunuz ısınmaz. Yığın olması gerektiğinden daha ıslaksa, o zaman havasız kalır ve kötü
kokar.

Kompost için en ideal nem oranı % 30 olarak düşünülür, fakat bunu sayısal olarak
gözlemlemek ancak uygun teçhizatla mümkün olduğundan, şöyle bir yöntem önerilir:
Kompostunuzu karıştırdıktan sonra elinize bir avuç kadar alıp, sıkarak bir top haline getirin. Bu
esnada elinizdeki

malzemeden sular damlıyorsa, o zaman büyük ihtimalle fazla ıslatmışsınız
demektir. Eğer neredeyse hiç damlamıyor veya yalnızca bir-iki damla akıyorsa, o zaman büyük
ihtimalle uygun nem oranını tutturmuşsunuzdur

Isı: Hangi kompost yöntemini kullanırsanız kullanın, kompostlaşma işleminde rol alan
canlıların ihtiyaç duyduğu sıcaklıkları sağlamanız gerekir. Şanslıyız ki, bu sıcaklığı ortamdaki
termoflik mikroorganizmalar sağlıyor. Yığınınız yeterince büyük, nemli, havadar ve doğru

azot/karbon oranına sahipse, o zaman yığının içindeki sıcaklık istenilen düzeye kısa bir süre
içinde çıkacaktır. Normal şartlar altında bakteri faaliyeti
13 derecenin altında durur. Ama doğru hazırlanan dış hava eksilerde olsa bile ısınmaya devam eder.

Organik Madde (Azot/Karbon dengesi): Bir kompost yığınına giren başlıca bileşen, organik
maddedir. Yalnız, herhangi bir oranda, herhangi bir karışım, kompostlaşma sürecini sağlıklı bir
şekilde başlatmak ve tamamlamak için yeterli değildir.
Çürüme ve parçalanma işleminin

başlayabilmesi için iki temel elementi içeren malzemelerin
doğru oranda bir araya gelmesi gerekir. Bunlar azot (N) ve karbondur (C). Mutfak artıkları,
taze biçilmiş otlar, hayvan gübresi, hayvan leşi gibi malzemelerin N içeriği yüksektir. Kurumuş
yapraklar, dallar, saman, talaş,

kağıt, karton gibi malzemelerin ise C oranı yüksektir.
Kompost terminolojisinde azot içeriği yüksek olan malzemelere ”yeşil”, karbon içeriği yüksek
olan malzemelere ise ”kahverengi” malzeme denir. Bu biraz da görsel bir tanımlamadır. Çünkü
azot içeren malzemeler çoğunlukla otlar,

sebzeler, meyveler gibi yeşili bol malzemelerken;
karbon içerenler saman, öğütülmüş dallar, talaş gibi malzemelerdir.
İdeal kompost yığınına girmesi gereken organik maddenin C/N dengesi, ortalama 25:1 ya da
30:1 olarak düşünülür. Yani, 25 veya 30 birim karbon içeren malzeme ile,

1 birim azot içeren
malzeme homojen olarak karıştırılmalıdır. Bu, hacimsel değil, ağırlığa göre belirlenen bir
orandır.

Kompostta kaçınılması
gereken malzemeler
- Kedi ve köpek dışkısı
- Fazla miktarda yağ
- Kimyasal olarak kirlendiğini düşündüğünüz herhangi bir malzeme, ağır metaller, vb.
- Kolayca çürümeyecek sert ve büyük malzemeler
- Et ve süt ürünleri (soğuk kompost yönteminde, et ve süt

ürünlerinden kaynaklanan insan
sağlığına zararlı patojenler tamamen yok olmayabilir),
- Fazla miktarda turunçgil atığı (soğuk kompost yönteminde fazla asidik bir ortam
yaratacağı için tercih edilmemelidir)

Soğuk Kompost
En basit, uğraşsız ve başarısızlık ihtimali düşük olan kompost
yapma yöntemidir. Doğal toprak oluşum sürecine benzer ve
uzun zaman alır (6 ay ila 2 yıl). Kompost yığınıyla ilgilenecek
zaman ve enerjiye sahip değilseniz sizin için uygun olabilir,
ancak bu yığını

oluşturacak bir alana ihtiyacınız var.
Soğuk kompost, temel olarak elinize geçen komposta uygun
atıkları sürekli üzerine eklediğiniz bir organik madde yığınıdır.
Kutunuz dolduğu zaman daha fazla malzeme eklemeyi
bırakır ve kompostlaşmanın tamamlanmasını beklersiniz.
Buradaki en

önemli unsur, atıkları yığına eklediğiniz her sefer,
bunların üzerini karbon içerikli bir malzemeyle tamamen
örtmektir. Bu hem C/N dengesini korumaya yardımcı
olur, hem de sineklenme ve kokuyu engeller. Ağaç talaşı,
saman, kuru yapraklar bunun için uygun malzemelerdir, ama

parçalanmış kağıt ve karton
da kullanılabilir. Çok fazla olmadığı taktirde toprak da bu amaca uygundur. Yığının üzeri her
zaman ve tamamen bu malzemelerle kapalı olmalıdır.

Soğuk kompost yöntemini deneyip de vazgeçen insanların genel şikayeti, yığının koku
yapması ve sineklenmesidir. Eğer yığının üzeri her daim karbon içerikli malzemeler ile
örtülürse sineklenmez, nem oranı dengelenir ve kokmaz. Hangi malzemenin ne kadar
etkili olduğunu öğrenmek

biraz zaman alabilir, hevesinizin kırılmasına izin vermeyin!
Unutmayın; kompostunuz hava alsın, nemli kalsın ve üzeri karbon malzeme ile kapansın. Her kompost yönteminde olduğu gibi, bu yöntemde de nem ve hava dengesini kurmak
önemlidir. Adından da anlaşılacağı gibi, sıcak

kompostun ulaştığı sıcaklıklara çıkmaz ve
doğal parçalanma işlemine yakın bir zamanda oluşur. Sıcaklık çok yükselmediği için yabancı
otların tohumları, patojen ve hastalıklar yok olmaz. Ama yine aynı nedenlerle, daha zengin bir
besin ve mikro canlı kaynağıdır. Soğuk kış

aylarında, mikro canlıların faaliyeti azalacağından,
kompostlaşma süreci de yavaşlar. Ayrıca soğuk kompost yığınına et ve kemik gibi malzemeler
eklenmemesi önerilir, çünkü yabani hayvanları, kedi ve köpekleri çekebilir; üstelik sıcaklık çok
yükselmediği için et kaynaklı

patojenlerin tamamı yok olmayabilir.
DİKKAT: Soğuk kompost yığınına bol miktarda asidik veya alkali malzeme eklememek faydalı
olabilir. Narenciye kabukları buna sık verilen bir örnektir. Süreç yavaş işlediği için parçalanma
işlemini gerçekleştirecek mikro canlılara uygun

koşulları sağlamak önemlidir.
Soğuk kompost için ne kadar alan gerekir?
Yaklaşık 1 m3
alan, dört kişilik bir ailenin
yıllık kompost ihtiyacını karşılamaya yeter.
Eğer daha fazla yeriniz varsa iki veya
daha fazla kutu hazırlayıp, biri dolduğu
zaman diğerinin kullanılacağı bir

sistem
kurabilirsiniz. Kutunun içine kümes teli
gererek, fare gibi kemirgenlerin içeri
girmesini engelleyebilirsiniz.
Yeriniz küçükse, kapağı kapanan delikli
bir çöp kovası veya tambur kullanmak da
uygun bir çözüm olabilir. Plastik bir çöp
kovasının altı ve etrafına çok sayıda

delik
açarak kompostun hava almasını sağlayabilirsiniz. İçeriye kemirgenlerin ve/veya haşaratın
girmesini engellemek amacıyla delikleri içeriden sinek teliyle kapatmanız gerekebilir.
Kova dolduğu zaman bir kenarda bekletir veya içindekileri toprağa gömebilirsiniz. Hareketli
bir

sistem olan tambur da ara sıra döndürülerek içindeki organik maddenin karışması ve
havalanması sağlanır.
Bu araçları kendiniz rahatça üretebilirsiniz. Soğuk kompost yönteminde, sürecin tamamlanması ve kompostun kullanılabilir hale gelmesi
ortalama bir yıl alacaktır. İklim

koşullarına, yığına giren malzemelerin türüne ve miktarına
göre bu süre biraz uzayabilir ve kısalabilir.
Toprakta bir çukur açıp içinde mutfak artıklarını gelişigüzel biriktirmek sağlıklı bir yöntem
olmasa da, eğer çukurdaki atık yığınının yeterince hava almasını sağladığınıza

eminseniz,
deneyebilirsiniz. Oluşturduğunuz yığın havasız kalırsa pütrifkasyona yol açar; kötü koku
yayan metan gazı vb gazlar üretir.

Unroll @threadreaderapp