kaplamayan, koku ve sinek yapmayan kompost yöntemleri kullanabilirsiniz. Eğer mutfak
şekilde kompost üretmek istiyorsanız sıcak kompost yöntemini, eğer günlük işler nedeniyle
ilgilenecek zamanınız yoksa, buna karşın bahçede yeriniz varsa sizi fazla uğraştırmayacak
Büyük şehirlerde kişi başı üretilen bir günlük çöp miktarı yaklaşık 1,5 kg’dır ve bunun % 50-
60’ını kompostlaştırılabilecek organik atıklar
yakıtlar, kontrolsüzce yığılan biyolojik kütlenin çıkardığı metan gazı, çevreye yayılan toksik su,
koku ve diğer tehlikelerin yanı sıra, her gün çöpe dönüşen sayısız naylon poşetin yol açtığı
tahribat, atık dediğimiz
- Organik atıkları değerlendirir
> Bir yerde birikerek kirlilik yaratacak veya yakılarak hava kirliliğine yol açacak olan
organik atıklar, doğal süreçler
çözüm olur.
- Toprak yapısını iyileştirir
> Agregat (topaklaşma) sağlar. Çok killi veya kumlu topraklardaki organik madde miktarını
artırdığı için agregat oluşumunu teşvik eder. Agregat ise, toprağın nefes almasını sağlar.
> Fazla suyu sünger gibi emerek yağmurun neden olduğu erozyonu engeller. 100 kg
humus, yaklaşık 195 kg su tutabilir.
- Toprağın havalanmasını sağlar
> Toprağın üst kısmında havadar bir katman yaratarak,
etmesine olanak tanıyan sağlıklı bir yüzey oluşturur. Bu sayede toprağın rahatça
havalanmasını sağlar. Örneğin bitki kökleri rahatça hava aldığı zaman, potasyum alımı
kolaylaşır.
- Bitkilerin ihtiyacı olan zamanda besin sağlar
forma girer ve bitkilere bir nevi ”zorla içirilir”. Fazlasıysa bitkiler tarafından alınamadığı
için toprağın altına sızarak yer altı sularının kirlenmesine yol açar. Kompost ise, bitkilerin
besin kaynağı değildir, aynı zamanda besin deposudur.
- Topraktaki toksinleri etkisiz hale getirir
> Toprakta var olan toksik maddeler ve ağır metaller, bitkilerin kökleriyle alamayacağı
rehabilitasyonunda da kullanılır.
- Toprağın pH dengesini düzenler
> pH seviyesi fazla yüksek veya düşük olduğunda, toprakta yeterli besin varsa bile bitkilerin
bunları kullanması zorlaşabilir.
ihtiyaç duyduğu pH seviyesi daha geniş bir aralığa yayılır ve daha esnek koşullar sağlanır.
- Büyümeyi hızlandırır ve bitkileri güçlendirir
> Çok düşük yoğunlukta bile olsa, kompostun toprağa sağladığı hümik asit sayesinde
Kompostun bileşenleri ise şu başlıklarda toplanabilir.
-Hava (Oksijen)
-Su (Nem)
-Isı
-anik Madde (Azot/Karbon dengesi)
biri hava, yani oksijendir. Oksijenin varlığında yaşayabilen bakteriler ile oksijen olmayan ortamda yaşayabilen bakteriler
farklıdır. Bazıları ikisinde birden var olabilir.
Bunun için farklı yöntemler kullanabilirsiniz. Yığını belirli aralıklarla karıştırabilir, yığına
delikli borularla hava akışı sağlayabilir, yığının zeminini hava alacak şekilde ağaç dalı gibi
oksijen pompalayabilirsiniz.
gerçekleştirecek olan mikro canlıların yaşayabileceği uygun ortamı sağlamak mümkün olmaz.
Kompostunuz ısınmaz. Yığın olması gerektiğinden daha ıslaksa, o zaman havasız kalır ve kötü
kokar.
gözlemlemek ancak uygun teçhizatla mümkün olduğundan, şöyle bir yöntem önerilir:
Kompostunuzu karıştırdıktan sonra elinize bir avuç kadar alıp, sıkarak bir top haline getirin. Bu
esnada elinizdeki
demektir. Eğer neredeyse hiç damlamıyor veya yalnızca bir-iki damla akıyorsa, o zaman büyük
ihtimalle uygun nem oranını tutturmuşsunuzdur
canlıların ihtiyaç duyduğu sıcaklıkları sağlamanız gerekir. Şanslıyız ki, bu sıcaklığı ortamdaki
termoflik mikroorganizmalar sağlıyor. Yığınınız yeterince büyük, nemli, havadar ve doğru
içinde çıkacaktır. Normal şartlar altında bakteri faaliyeti
13 derecenin altında durur. Ama doğru hazırlanan dış hava eksilerde olsa bile ısınmaya devam eder.
maddedir. Yalnız, herhangi bir oranda, herhangi bir karışım, kompostlaşma sürecini sağlıklı bir
şekilde başlatmak ve tamamlamak için yeterli değildir.
Çürüme ve parçalanma işleminin
doğru oranda bir araya gelmesi gerekir. Bunlar azot (N) ve karbondur (C). Mutfak artıkları,
taze biçilmiş otlar, hayvan gübresi, hayvan leşi gibi malzemelerin N içeriği yüksektir. Kurumuş
yapraklar, dallar, saman, talaş,
Kompost terminolojisinde azot içeriği yüksek olan malzemelere ”yeşil”, karbon içeriği yüksek
olan malzemelere ise ”kahverengi” malzeme denir. Bu biraz da görsel bir tanımlamadır. Çünkü
azot içeren malzemeler çoğunlukla otlar,
karbon içerenler saman, öğütülmüş dallar, talaş gibi malzemelerdir.
İdeal kompost yığınına girmesi gereken organik maddenin C/N dengesi, ortalama 25:1 ya da
30:1 olarak düşünülür. Yani, 25 veya 30 birim karbon içeren malzeme ile,
gereken malzemeler
- Kedi ve köpek dışkısı
- Fazla miktarda yağ
- Kimyasal olarak kirlendiğini düşündüğünüz herhangi bir malzeme, ağır metaller, vb.
- Kolayca çürümeyecek sert ve büyük malzemeler
- Et ve süt ürünleri (soğuk kompost yönteminde, et ve süt
sağlığına zararlı patojenler tamamen yok olmayabilir),
- Fazla miktarda turunçgil atığı (soğuk kompost yönteminde fazla asidik bir ortam
yaratacağı için tercih edilmemelidir)
En basit, uğraşsız ve başarısızlık ihtimali düşük olan kompost
yapma yöntemidir. Doğal toprak oluşum sürecine benzer ve
uzun zaman alır (6 ay ila 2 yıl). Kompost yığınıyla ilgilenecek
zaman ve enerjiye sahip değilseniz sizin için uygun olabilir,
ancak bu yığını
Soğuk kompost, temel olarak elinize geçen komposta uygun
atıkları sürekli üzerine eklediğiniz bir organik madde yığınıdır.
Kutunuz dolduğu zaman daha fazla malzeme eklemeyi
bırakır ve kompostlaşmanın tamamlanmasını beklersiniz.
Buradaki en
bunların üzerini karbon içerikli bir malzemeyle tamamen
örtmektir. Bu hem C/N dengesini korumaya yardımcı
olur, hem de sineklenme ve kokuyu engeller. Ağaç talaşı,
saman, kuru yapraklar bunun için uygun malzemelerdir, ama
da kullanılabilir. Çok fazla olmadığı taktirde toprak da bu amaca uygundur. Yığının üzeri her
zaman ve tamamen bu malzemelerle kapalı olmalıdır.
yapması ve sineklenmesidir. Eğer yığının üzeri her daim karbon içerikli malzemeler ile
örtülürse sineklenmez, nem oranı dengelenir ve kokmaz. Hangi malzemenin ne kadar
etkili olduğunu öğrenmek
Unutmayın; kompostunuz hava alsın, nemli kalsın ve üzeri karbon malzeme ile kapansın. Her kompost yönteminde olduğu gibi, bu yöntemde de nem ve hava dengesini kurmak
önemlidir. Adından da anlaşılacağı gibi, sıcak
doğal parçalanma işlemine yakın bir zamanda oluşur. Sıcaklık çok yükselmediği için yabancı
otların tohumları, patojen ve hastalıklar yok olmaz. Ama yine aynı nedenlerle, daha zengin bir
besin ve mikro canlı kaynağıdır. Soğuk kış
kompostlaşma süreci de yavaşlar. Ayrıca soğuk kompost yığınına et ve kemik gibi malzemeler
eklenmemesi önerilir, çünkü yabani hayvanları, kedi ve köpekleri çekebilir; üstelik sıcaklık çok
yükselmediği için et kaynaklı
DİKKAT: Soğuk kompost yığınına bol miktarda asidik veya alkali malzeme eklememek faydalı
olabilir. Narenciye kabukları buna sık verilen bir örnektir. Süreç yavaş işlediği için parçalanma
işlemini gerçekleştirecek mikro canlılara uygun
Soğuk kompost için ne kadar alan gerekir?
Yaklaşık 1 m3
alan, dört kişilik bir ailenin
yıllık kompost ihtiyacını karşılamaya yeter.
Eğer daha fazla yeriniz varsa iki veya
daha fazla kutu hazırlayıp, biri dolduğu
zaman diğerinin kullanılacağı bir
kurabilirsiniz. Kutunun içine kümes teli
gererek, fare gibi kemirgenlerin içeri
girmesini engelleyebilirsiniz.
Yeriniz küçükse, kapağı kapanan delikli
bir çöp kovası veya tambur kullanmak da
uygun bir çözüm olabilir. Plastik bir çöp
kovasının altı ve etrafına çok sayıda
açarak kompostun hava almasını sağlayabilirsiniz. İçeriye kemirgenlerin ve/veya haşaratın
girmesini engellemek amacıyla delikleri içeriden sinek teliyle kapatmanız gerekebilir.
Kova dolduğu zaman bir kenarda bekletir veya içindekileri toprağa gömebilirsiniz. Hareketli
bir
havalanması sağlanır.
Bu araçları kendiniz rahatça üretebilirsiniz. Soğuk kompost yönteminde, sürecin tamamlanması ve kompostun kullanılabilir hale gelmesi
ortalama bir yıl alacaktır. İklim
göre bu süre biraz uzayabilir ve kısalabilir.
Toprakta bir çukur açıp içinde mutfak artıklarını gelişigüzel biriktirmek sağlıklı bir yöntem
olmasa da, eğer çukurdaki atık yığınının yeterince hava almasını sağladığınıza
deneyebilirsiniz. Oluşturduğunuz yığın havasız kalırsa pütrifkasyona yol açar; kötü koku
yayan metan gazı vb gazlar üretir.