Thread by @ismailkkilinc

27 MAYIS DARBESİ İLE İLGİLİ VE İLİŞKİLİ KİTABİYATTAN BİR SEÇKİ DENEMESİ

Tasnif işi çok zor ama mümkğn mertebe buna da dikkat edeceğim. Evvela arşivimdeki fotoğraflardan bir kısmını paylaşacağım.

Yassıada'da Menderes yargılanırken seyircilerin çoğu, MBK ve Ada idaresi tarafından getirilen CHP'li amigolardan oluşuyordu.

Yassıada'da DP'liler yargılanırken salona çoğu CHP'li amigo olan insanlar getiriliyordu.

27 Mayıs darbesinin kudretli albayı Alpaslan Türkeş ve arkadaşları halkın tepkisini teskin ve darbenin bir grubu hedef almadığını ifade için Temmuz ayında Anadolu'yu dolaştılar. Türkeş ve bir kısım darbeci arkadaşı Nene Hatun Türbesi'nde dua ediyor.

27 Mayıs darbesi öncesi MSB Ethem Menderes Erzurum'a geliyor. Karşılaşma merasiminde E.Menderes'in arkasında 3.Ordu Komutanı Org.Ragıp Gümüşpala görülüyor.

Arşivimizde Adnan Menderes'i gülerken gösteren bir fotoğraf.

1- TANITIM-PROPAGANDA ESERLERİ
Hürriyet Meşalesi unvanlı eser MTBB tarafından yayına hazırlanmıştır. Darbede bilfiil iştirak eden çok sayıda ismin yazısı ve mülakatı mevcuttur. Eser 13 Kasım 1960'dan sonra neşedildiği içşn 14'leri ihtiva etmez.

Hürriyet Meşalesi unvanlı eserden...

Hürriyet Meşalesi unvanlı eserden...

Kambersiz düğün, İnönüsüz darbe ve darbe kitabı olmaz.

Meşhur Türkçülerden Rahe Oğuz Türkkan ABD'den 27 Mayıs darbesine selam çakıyor.

Milli Görüş ve Refah Partisi için kıymetli bir isim olan Beşir Hamidî( Hamitoğulları)nin 27 Mayıs'ın en ateşîn gençlerinden biri olması şaşırtıcı gelebilir.

Millî Inkilap Nasıl Oldu? unvanlı eser de bir tanıtım-propaganda kitabı. AK Parti'nin ilk Dış İşleri Bakanı Yaşar Yakış, darbe öncesi eylemlerde maşallah hayli aktifmiş. Resimde polislerle yaka-paça bir halde görülüyor.

MBK Sosyal İşler Komisyonu 61 Anayasasını İngilizceye çevirtmiş. Kemal Karpat Hoca'nın ismini mütercimler arasında görüyoruz.

27 Mayıs ile ilgili bir propaganda kitabı ve kitapta yer alan Aşık Ali İzzet Özkan'ın bir şiiiri.

27 Mayıs başlıklı bu propaganda kitabı İstanbul Radyosu yayını. İstanbul Radyosu "Komutanlığı" görevine getirilen Kur.Yb. Kenan Ersoy'dan meşhur yazar Feridun Fazıl Tülbentçi'ye imzalanmış. Tülbentçi o esnada radyoda darbeyi öven konuşmalar yapıyordu.

MTTB'nin hazırladığı bu propaganda kitabında insan Orhan Tuna Süheyl Ünver gibi isimlerin yazılarını görünce üzülüyor. Mümtaz Turhan'ın yazısını ise paylaşmıyorum. Maalesef darbeler aynı zamanda turnosol işlevi görüyor.

Farklı yabancı dillerde hazırlanmış ve o zamanki MBK Hükümeti tarafından neşredilmiş bir eser.

İçinde halanın mebzulen mevcut olduğu Yassıada Broşürü.

Hürriyet ve Devrim Şehidi olarak ilan edilen ancak nöbetçi erin dur ihtarına uymadığı için hayatını kaybeden bu genç teğmenin ölümü MBK üyelerinin suistimal edecekleri bir malzeme olmuştur. Bu teğmenle ilgili çok sayıda yazı kaleme alınmıştır.

"Yalanın" nasıl olmuş da "halanın" yazılmış bilmiyorum :)

2- 27 MAYIS DARBESİ VE ARTÇI SARSINTILARINDA YER ALAN DARBECİLERİN HATIRATI

Bilhassa da yakın tarihimiz açısından kimi hatıratlar hakikat ifade etmede her türlü vesikadan daha mutebedir. Hatıratlara nasıl yaklaşacağı bilindikten sonra şahsî,indî mülahazalar kolayca ayıklanabilir

Sıtkı Ulay, DP'nin güvendiği bir isim ve Harb Okulu Komutanıdır. Orhan Erkanlı zeki bir kurmay subaydır. Tasfiye edilen 14'lerden ve adaşı Kabibay'ın ekibindendir. Süleyman Demirel'in AP Kongresini kazanmasında ciddî oay sahibi olduğunu iddia eder.

Alparslan Türkeş, kabul etmek lazımdır ki güvenliklerini temin için cunta arkadaşlarına tavsiye ettiği tedbirleri bizzat kendisi alsaydı 13 Kasım tasfiyesi olmaz ve kendileri karşı cuntayı tasfiye ederlerdi. 13 Kasım'a kadar devlet Türkeş ve ekibindeydi.

Türkeş'in başka bir ciddî hatası da şımarık, daha 30 yaşını ikmal etmemiş ya da henüz ikmal etmiş genç MBK üyelerinin yaşlı komutanların nefretini celbettiğini fark edememesiydi. Türkeş, partiyi biraz da gençler yüzünden kaybetmiştir. Herşey elindeyken derdest edilmek ilginç.

Türkeş, 1944'te canını yakan İnönü'ye devleti teslim etmemekte ve askerî idareyi bir müddet daha idame ettirmekte kararlıydı. Gerekçesi seçim olduğunda CHP'nin kazanacağı idi. Bu gerekçe de doğru değildi. İnönü, 1961 seçiminden sonra asker istediği için başbakan olmuştu.

Türkeş'in cuntada yer alması hemen hepsi DP'de etkili konumda olan eski arkadaşlarını şaşırtmış ancak ön planda olması da sevindirmişti. Fakat DP'li arkadaşları 13 Kasım tasfiyesine kadar bekledikleri yardımı göremediler.

Türkeş, neticede İnönü ve CHP ile mücadelede basiretli davranmış, Talat Aydemir gibi kumar oynamamıştır. Aydemir, İnönü'yü hafife almış, bunun bedelini de canıyla ödemiştir. DP'ye, Menderes'e darbe yapmakla İnönü ve CHP'ye darbe yapmak aynı şey değildir.

Türkeş'e partiyi kaybettiren iki esaslı şeyden biri Kabibay'ın ihmali diğeri de Muzaffer Özdağ ile Numan Esin gibi gençlerin şımarıklığının yol açtığı tepkidir. Esin hatıratında çok açık değilse de bazı şımarıklıklarını itiraf dürüstlüğünü göstermiş.

27 Mayıs'ta da bir Trabzon meselesi,13 Kasım tasfiyesinde de Trabzon ağırlığı vardı:İnönü ve Madanoğlu ile hareket eden Çaykaralı Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay, İnönü'nün habercisi bir Çaykaralı'nın ricasıyla Sürmeneli Ahmet Yıldız ve Bayburtlu Suphi Karaman'ı listeden çıkardı

Ahmet Yıldız, MBK üyelerinden Mehmet Özgüneş'in Necip Fazılcı olduğunu söyler ama onu 13 Kasım tasfiyesinden kimin kurtardığını yazmaz.

27 Mayıs'ta muhacir ağırlığı yoktur. Sami Küçük ve Osman Köksal hariç bilebildiğim kadarıyla Rumeli muhaciri yoktur. Müteakip tivitlerde yazacağım üzere 27 Mayıs darbesi ve artçılarında Çerkeslik (tayin edici değilse bile) barizdir.

MBK üyelerinden tasfiyeci kanadı Madanoğlu hariç Tabiî Senatör olmuştur. Teklifin evvela İnönü'den geldiği rivayet edilir.

Tabiî Senatör olan MBK üyelerinden...Hatıratta bazı detay bilgiler mevcut.

MBK üyesi olarak şerefi en fazla tartışma mevzu olmuş kişidir. 27 Mayıs'tan evvel görevi Çankaya ve Bayar'ı korumaktı. Nur Sertel'in babası Emin Aytekin, Köksal'ı ihanet ve şeresizlikle itham eder.

Hatıratını 1938'e kadar yazmıştır. Bu kitapçık tek hatırat denilse sezadır. 27 Mayıs darbesinin icrasında en yüksek rütbeli üyedir. Cunta üyeliği teklifine "Bende akıl yok ama t...k var" dediği, Kabibay'ın da "bizde ikisi de var" dediği söylenir. Argoyu çok sever, ağzı bozuktur.

Madanoğlu, Türkeş'in Başbakanlık Müsteşarlığı için bilahare "biz müsteşarlığı memuriyet biliyorduk meğerse basbayağı başvekaletmiş" beyanında bulunmuştur. Şahsiyetini nispeten koruyabilmiştir. MBK üyeliğinden istifa etmese idamlara hayır diyecek karakterdeydi.

Madanoğlu askerlerin çapsızlığına veya "masumluğuna" delil olarak 27 Mayıs darbesi ertesi DP'lilere yapılanların günahını profesörlere yükler. Güya tüm bakan ve mebusların tutuklanmasını koca koca hukuk profesörleri istemiş hatta bu hususta ısrarcı olmuş.

Madanoğlu 27 Mayıs alışkanlık yaptığı için olsa sonraları da darbe ve benzeri faaliyetlerde bulunmuştur.

27 Mayıs darbesine iştirak esnasında da dindarlığı malum 2-3 isimden biridir. Ancak hatıratında DP ve Menderes'e karşı darbeciliğin ağır yükü altında ezilmenin tevlit ettiği bahane ve mazeretler öne çıkar. Türkeş ekibindeydi, bilahare yolunu ayırmıştır. M.Yazıcıoğlu ileydi.

Aslında kafalı ama peşinhükümlü ve küstah bir komitacı. İddiasına göre darbecilik faaliyetine çok erken tarihlerde Kabibay ile başlamıştır. İnönü nefreti haf safhadadır. Artçı sarsıntılarda daha aktiftir.

27 Mayıs'ta aradığını bulamamış, artçı sarsıntılarda aktif olmuş biri.

Talat Aydemir aslında 27 Mayıs'ı hazırlayanlardan biri. Türkeş'i komiteye kendisinin aldığını iddia eder. Darbe öncesi Kore'de olmasının ve MBK üyesi olamamanın acısını çıkartmak istemiş, bedelini canı ile ödemiştir.

İdamların 3 sebebinden biridir. Biri fanatik CHP'liler, diğeri SKB, üçüncüsü de Talat Aydemir'dir. Aydemir sert çıksa idamlar gerçekleşmezdi.

Talat Aydemir de Türkeş gibi partiyi kaybedenlerdir.Nasıl Türkeş 13 Kasım öncesi tedbirde kusurlu davranıp tasfiyeye maruz kalmışsa Aydemir de kalkışmasında Çankaya'dakileri enterne etmeyerek partiyi kaybetmişti.

Türkeş gibi Talat Aydemir de muhacirdi. Muhacirlerin darbeciliği önyargılardan uzak tetkik edilmelidir. Türkeş, İngiliz idaresinde yaşadıklarını umutmamış olmalıdır. Darbeyi ve darbecileri kınamakla onların ilmî tetkiki tefrik edilmelidir.

Alev Alatlı'nın babası Ertuğrul Alatlı, bilebildiğimiz kadarıyla 27 Mayıs hatıratını yazmamıştır, hatıratı parakende olarak mevcuttur. MBK üyeliğini son anda kaçırmıştır. İthal ettiği otomobilini almak için İzmir'e gittiği için partiyi kaybetmiştir.

Ertuğrul Alatlı'nın MBK üyeliğini kaçırmasının bir sebebi de "talebelerin kıyma makinesinden geçirildiği" yalanını servis eden iki kişiden biri olmasıydı. Diğeri de Mithat Ceylan'dı. Alatlı bundan dolayı nedamet getirmiş, af dilemiştir. Ancak buna inanmak bile affı zor günahtır.

Alatlı gibi zeki bir adam affı zor bu günaha inanıp servis etmese Mithat Ceylan ile birlikte MBK üyesi olacak ama muhtemelen Türkeş ile birlikte hareket edeceği için 13 Kasım'da tasfiye edilecekti.

Bu hatıratın yeni baskısı mutlaka yapılmalıdır. Aydemir'in yardımcısı Osman Deniz'in şahitliği çok mühimdir. Meğerse CHP'liler idam talebinde DP'nin devamı olan AP'lilere rahmet okutmuş. Deniz, AP'liler sayesinde kelleyi kurtarmıştır.

Türk Ordusunun ve subayının şerefini iki paralık eden bir alçak. Yassıada Gardiyanı Tarık Güryay, sadece Osman Turan gibi bir âlime değil, korumasız bayan mebuslara da ağır fiili ve kavlî şiddet tatbik etmiş bir haysiyetsizdir.

Tarık Güryay denilen kaba-saba mel'ûnun hatıratındaki Türkçe letafeti müthiştir. Bu da hatıratı bir gazetecinin kaleme aldığı iddialarını güçlendiriyor. Adam aşağılık kompleksiyle malül biri.

27 Mayıs ile ilgili rolünü abartan birinin hatıratı.

Sadi Koçaş, 27 Mayıs ile ilgili rolünü abartsa da hatıratında detay bilgiler mevcuttur. Ayrıca bilahare deruhte ettiği makamlar da hatıratı kıymetlendiriyor.

3- MAĞDUR HATIRAT VE ESERLERİ İLE MAĞDURLARA DAİR ESERLER
Mağdurların hatıratlarında belli bir şahsiliğin ve hissîliğin olduğu izahtan varestedir. Ancak defaatle ifade ettiğimiz üzre hatıratlar olmadan yakın tarihi bihakkın anlamakta mümkün değildir.

27 Mayısçıların asmak isteyip de kılıfına uyduramadıkları için vazgeçtikleri tek isim Samet Ağaoğlu'dur. 1950-60 Meclisi'nde onun kadar öne çıkmış çok az siyasetçi vardır. CHP'liler bile bazen hayranlıklarını izhardan imtina edememişlerdir.

Samet Ağaoğlu'nun yazdıkları olmadan da yakın tarihin anlaşılması yavan olur. Onun Tek-Parti devrine dair yazdıkları da müthiştir. Darbeciler, CHP'liler ve DP'liler arasında onun kadar siyasî hitabeti, mantığı ve dehasına gıpta edilecek ikinci bir isim yok denilse mübalağa olmaz

27 Mayıs hiçbirşey için değilse bile Türk ordusunun ve subayının şerefini iki paralık ettiği için mel'ûn bir darbedir. Bu hatıratta darbeci subayların babaları ve dedeleri yaşındaki DP ileri gelenlerini nasıl acımasızca dövdükleri anlatılıyor. Hadi Hüsman'ın hatıratı mühimdir.

Mithat Perin hem yaşadıklarını hem de yaşananları gazeteci profesyonelliğiyle kaleme almıştır. Hatıratında hem detay bilgiler hem de bigane kalınamayacak tespitlet mevcuttur. Kendisi ayrıca Selanik'te Mustafa Kemal'in evinin bombalanması haberini yaptırmıştır.

Adnan Menderes'in kendisi için risk aldığı doktor bir mebus. Hatıratı çok mühimdir. Menderes ile ilgili psikolojik tespit ve tasvirleri mühimdir. Bazı hayatî kararlarda Menderes'i etkilemiş biridir.

Samet Ağaoğlu'nun bu kitabı da müthiştir.