Η 20η Ιουνίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Πέρα από το Συνοικία το Όνειρο που αποτύπωσε τον Ασύρματο, ο ελληνικός κινηματογράφος άφησε πολύτιμα πλάνα προσφυγικών συνοικισμών της Αθήνας. Σήμερα θα δούμε ένα ντοκουμέντο από το Λατέρνα Φτώχεια και Γαρύφαλλο (1957). [thread] /1
Η Τζένη Καρέζη αναζητά τους λατερνατζήδες και φτάνει με τη Ford Customline σε κάτι χαμόσπιτα. Είναι ο προσφυγικός συνοικισμός του Πολυγώνου, δίπλα στην (τότε) Σχολή Ευελπίδων. Φαίνονται στο βάθος τα σημερινά κτήρια 2 & 3 των Δικαστηρίων και η σχολή Εθνικής Άμυνας (Αβερώφειο). /2 
Ο συνοικισμός Πολυγώνου εκτείνονταν από τη μάντρα της σχολής Ευελπίδων μέχρι τα πρώτα σπίτια της Κυψέλης και την οδό Ευελπίδων. Δυτικά σταματούσε στα κτήρια της ΓΗΣ. Εδώ σε αεροφωτογραφία άγνωστης αρχικής πηγής και ασαφούς χρονολόγησης μεταξύ 1930-40. [ο χρωματισμός δικός μου] /3
Εδώ σε άλλη αεροφωτογραφία του 1938 τα σπίτια του συνοικισμού φαίνονται σαφώς μεταξύ της σχολής Ευελπίδων και της οδού Ευελπίδων. Αν και χτισμένος δίπλα σε ρέμα ο συνοικισμός Πολυγώνου είχε εσωτερικούς ευθείς δρομίσκους με αρίθμηση και αυτόνομη ζωή (μικρομάγαζα, ταβέρνες κτλ). /4
Στο Λατέρνα Φτώχεια και Γαρύφαλλο (1957) παίρνουμε μια γεύση και από τα ενδότερα του συνοικισμού, όταν η Τζένη Καρέζη συζητά με την γριούλα (γνώριμη φάτσα κι από άλλες ταινίες - χρωστάω για άλλη φορά το ονοματεπώνυμό της) προσπαθώντας να βρει τα ίχνη Φωτόπουλου και Αυλωνίτη. /5
Εκτός όμως από το Λατέρνα Φτώχεια και Γαρύφαλλο ο προσφυγικός συνοικισμός Πολυγώνου αποτυπώθηκε και σε άλλες ταινίες. Όπως ταυτοποίησε ο antonovar στο Retromaniax πλάνα έχουμε και από τις ταινίες Οι Δοσατζήδες (1959), Άσσοι των Γηπέδων (1956) και Η Μπέττυ Παντρεύεται (1961) /6
Μάλιστα στο Οι Δοσατζήδες (1959) έχουμε ένα ενδιαφέρον πλάνο που δείχνει τον δρόμο που χώριζε το συνοικισμό από την μάντρα της Σχολής Ευελπίδων. Δεν πρόκειται για την οδό Ευελπίδων όπως την ξέρουμε σήμερα αλλά για δρόμο που πλέον δεν υπάρχει. Στο βάθος τα Τουρκοβούνια. /7
Εκτός από τον κινηματογράφο, ο προσφυγικός συνοικισμός Πολυγώνου αποτυπώθηκε τη δεκαετία του 1960 και από τον φωτογράφο Δημήτρη Παπαδήμου, το αρχείο του οποίου ανήκει πλέον στο ΕΛΙΑ (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο). Ενδεικτικά 4 φωτογραφίες του Παπαδήμου. /8
Ο προσφυγικός συνοικισμός Πολυγώνου κατεδαφίστηκε σταδιακά στα μέσα των 1960s. Διαβάζω πως "στις οικογένειες δόθηκαν διαμερίσματα στις κρατικές πολυκατοικίες άλλων περιοχών" και συγκεκριμένα ότι στεγάστηκαν σε 32 τετραώροφες και ομοιόμορφες πολυκατοικίες στον Άγιο Σώστη. /9
Στο Ποιος Θανάσης (1969) ένα φευγαλέο πλάνο από το Λυκαβηττό μας δείχνει την "αλάνα" μπροστά από το Αβερώφειο της Σχολής Ευελπίδων και κενό το χώρο του συνοικισμού. Είναι η περίοδος που προχωρά η διαπλάτυνση της Ευελπίδων και η διάνοιξη του λεγόμενου περιφερειακού Πολυγώνου. /10
Ο χώρος που καταλάμβανε ο προσφυγικός συνοικισμός Πολυγώνου έγινε πάρκο με δέντρα τα οποία θέριεψαν μέχρι τις μέρες μας. Αυτή είναι η εικόνα από το επίπεδο του δρόμου και το ίδιο σημείο που τραβήχτηκαν τα πλάνα με την Τζένη Καρέζη το 1957 για το Λατέρνα Φτώχεια και Γαρύφαλλο. /11
Φινάλε thread. Ο Ελληνικός κινηματογράφος παραμένει μια αστείρευτη πηγή οπτικής τεκμηρίωσης για την Αθήνα (και την Ελλάδα) άλλων εποχών, προσφέροντας σπάνια ντοκουμέντα για να "δούμε" όσο μπορούμε την πραγματικότητα του "τότε". Όρεξη να έχουμε να ψάχνουμε... /end
ΥΓ1. Προσπάθησα να δώσω credit όπου μπορούσα σε φωτογραφίες, τεκμηριώσεις κλπ. Εάν ξέχασα κάποιον ας με συγχωρέσει.
ΥΓ2. Σχετικά με τον προσφυγικό συνοικισμό του Ασυρμάτου και την λεπτομερή χωροθέτησή του με βάση και τα πλάνα της ταινίας Συνοικία το Όνειρο (1961) συστήνω ανεπιφύλακτα αυτή εδώ την απίστευτη δουλειά από τη Γεωμυθική. geomythiki.blogspot.com/2016/10/blog-p…
