आज वं मावशींचा जन्मदिवस तिथी प्रमाणे एकअसामान्य व्यक्तिमत्त्व,दृढ निश्चिय ,देवावरील विश्वास,अतूट श्रद्धा यांच्या बळावर माणसांमध्ये नक्कीच बदल घडला जातो याचं मुर्तीमंत उदाहरण म्हणजे आपल्या वंदनीय मावशी. त्यांना नमन करण्यासाठी माझा हा छोटासा प्रयत्न.. 
वं.मावशींच्या जीवन चरित्राकडे पाहिले की वाटतं ज्याप्रमाणे भगवान श्रीकृष्ण कालिया सर्पाच्या डोक्यावर पाय ठेऊन उभे आहेत त्याप्रमाणे वं मावशीचे जीवनचरित्र,अनेक दुर्दम संकटावर मात करून यशस्वीपणे मार्ग काढत त्यांनी स्त्रियांकरिता आणि स्वतःकरता एक वेगळा जीवनमार्ग तयार केला,
आणि यातून असंख्य महिला,युवती यांना राष्ट्रहित ,आणि स्त्री जीवनाचा उदात्त ध्येय प्राप्त करून दिले.विदर्भाच्या ऐतिहासिक भूमीत जन्मालाआलेल्या वंदनीय मावशीच्या अंगी जन्मताच अनेक गुण उदयासआले,प्रचंड सहनशक्ती प्रखर देशाभिमान,समर्पण हे तर ठायीठायी अंगात भिनले होते.
वयाच्या14 व्या वर्षी मावशींचे लग्न वर्ध्याचे सुप्रसिद्ध वकील श्री पुरुषोत्तम केळकर यांच्याशी झालं ,संसारात येताच दोन मुलींचे आईपण त्यांना सांभाळावे लागले,मुळातच अंगी उपजत असलेल्या भावनेमुळेच त्यांना आपल्या या मुलींना माया देता आली.
घरात हळूहळू रुळल्यावर मावशींनी विदेशी कापड,साखरआदी वस्तूंची आवक बंद करून स्वदेशीचा स्वीकार केला व घरातील इतर मंडळींना पण करायला लावला.रामायण प्रवचनामधून स्फुर्ती घेऊन तरुण पिढीला संस्कारित करण्याचे व्रत आजन्म शेवटच्या श्वासापर्यंत निष्ठतेने पाळला .
ऐन तारुण्यात वैधव्य आल्याने संसाराचा गाडा संभाळणे सोपे नव्हते पण वं मावशींनी धैर्याने आणि संयमाने आलेल्या प्रत्येक परिस्थितीला तोंड दिले.1936 चा तो काळ या काळात स्त्रियांना बाहेर जाणे,आपले विचार मांडणे कठीणच होते .
तरीसुद्धा सर्व कठीण परिस्थितीवर मात करून वर्ध्यासारख्या छोट्या गावातून वं मावशींनी स्त्रीशक्तीला चालना देणारी संस्था उभी केली, ज्याकाळात स्त्रीला अबला,दुबळी,आणि फक्त घरापुरतीच मर्यादित ठेवलं जात होते,
त्याच स्त्रीची दुर्बलता हे विशेषण पुसून टाकण्यासाठी स्त्रीचे शास्त्र समजून घेण्याच्या प्रेरणेतून 1936 साली विजयादशमीच्या मुहूर्तावर राष्ट्रसेविका समिती या अखिल भारतीय स्त्री संघटनेची मुहूर्तमेढ रोवली गेली.
वं मावशींच्या स्वभावात धर्म,संस्कृती, शील व सचोटी हे गुण होतेच ,
वं मावशींच्या स्वभावात धर्म,संस्कृती, शील व सचोटी हे गुण होतेच ,
त्यामुळेच हे सद्गुण समिती च्या माध्यमातून स्त्रियांमध्ये निर्माण करायचे त्यांनी ठरवले,एखाद्या व्यक्तींमध्ये सदगुण निर्माण करण्याचे किती खडतर असते,नुसत्या सभा,भाषण,चर्चा यातून होत नसते तर त्यासाठी ते सर्व प्रत्यक्षात आचरणात आणून त्याचा आदर्श ठेवावा लागतो .
आणि हेच मावशींनी आपल्या जीवनातून घडवले.
तत्व आणि शिस्त या दोन गोष्टीबाबत अंत्यत कठोर पण सेविकांच्या बाबतीत तितक्याच हळुवार होत्या,हे त्यांच्या कित्येक प्रसंगावरून दिसुन येते मग ते सिंधप्रांतातील
किंवा महाराष्ट्रमधीलअसू देत त्या तितक्याच हळुवारपणे सेविकांना जपत असत..
तत्व आणि शिस्त या दोन गोष्टीबाबत अंत्यत कठोर पण सेविकांच्या बाबतीत तितक्याच हळुवार होत्या,हे त्यांच्या कित्येक प्रसंगावरून दिसुन येते मग ते सिंधप्रांतातील
किंवा महाराष्ट्रमधीलअसू देत त्या तितक्याच हळुवारपणे सेविकांना जपत असत..
भारतीय परंपरने घालून दिलेल्या आदर्शा नुसार हिंदू स्त्री सदैव सशक्त ,नीतिमत्ता आणि कार्यप्रवण राहावी यासाठी तिला संघटनेच्या सुसूत्रात बद्ध करणे तसेच राष्ट्राचे उत्थान व्हायचे असेलतर स्त्रीशक्तीला जागृत करणे गरजेचे आहे ,
स्त्री ही राष्ट्राची जननी आहे,प्रेम,संस्कार हेगुण मुळातच स्त्रीत असतात त्यामुळे पर्यायाने समाज घडवणे,देशाभिमान जागृत करणे गरजेचे आहेआणि हे सर्व बघूनच वं मावशींनी समितीचे स्वप्न बघितले आणि ते सत्यात उतरवले देखील.
समितीचे स्थापना करताना मावशींना भारतीय स्त्री कशी असावी याची कल्पना आली होती,स्त्री मधील मातृत्व भावना प्रेरक असते म्हणूनच सेविकांपुढे त्यांनी जिजाबाईचा आदर्श ठेवला स्त्रीमध्ये कर्तृत्वशक्ती आहे,ती संसार आणि त्याचबरोबर सामाजिक कार्य करूशकते हा विश्वास होता,
आणि म्हणून अहिल्याबाईचे आदर्श ठेवले,स्त्रीदुबळी नाहीतर, स्वसंरक्षणक्षम आहे,वेळप्रसंगी राष्ट्रकार्यांसाठी ती हातात शस्त्र धरते,नव्हे ते तिने धरले पाहिजे,अशी मावशीची धारणा होती आणि म्हणूनच आपल्या झाशीचे नेतृत्व करणाऱ्या झाशीच्या राणीचे लक्ष्मीबाईचे आदर्श सेविकांपुढे ठेवला .
मातृत्व कर्तृत्व व नेतृत्व या गुणांचा प्रसनाविषेशी स्त्रीने राष्ट्रकार्यासाठी उपयोग केला पाहिजे आणि त्यासाठीच याआदर्शवर आजतागायत समिती उभीआहे.
वंदनीय मावशीबद्दल जेवढे लिहू तेवढे कमीचआहे आज व मावशींच्या शिकवणी आणिआदर्श मुळे स्त्री शक्तीचा हा यज्ञ अविरतपणे सेविकांच्या श्रद्धायुक्त श्रम अजोड त्यागाची आहूती यांनी सदोदित प्रज्वलित ठेवला आहे,मावशींचे जीवन हे साधारणत्वाकडून असाधारणत्वाकडे उंचावलेला आलेखच जणू.
आज देशातील महत्वाचे असंख्य खाती स्त्रीच्या हाती असणं हे राष्ट्र परम वैभवाकडे जाण्याचे जणू संकेतच आहे,आणि वं मावशींच्या जीवनचारित्रातून असे कार्य करण्याची अक्षय स्फूर्ती राष्ट्र कार्य करण्याच्या प्रत्येक सेविकामध्ये यावी
कारण हिंदूधर्माला शक्तीसंपन्न करण्यासाठी व त्याला परमवैभवाकडे नेण्यासाठी कार्याची कास धरली पाहिजे,प्रत्येकानेआपल्या राष्ट्रकार्यांसाठी असणारे दायित्व ओळखून आपले कार्य केले पाहिजे.समाजात बदल घडणे महत्वाचे आहे आणि त्यासाठीच कटिबंध असणे महत्त्वाचे आहे .
आणि याचसाठी वं मावशींचे चरित्र सदैव प्रेरणादायी ठरेलयात शंकाच नाही मावशींच्या या महान कार्यात मीसुद्धा एक भाग आहे याचा नितांत अभिमान वाटतो, मला मावशी जेवढ्या समजल्या तेवढ्या जीवनात नक्कीच उतरवेन ..
या लेखात त्रुटी ही असू शकतील,पण मावशीचा सखोल अभ्यास अजून बाकी आहे.
या लेखात त्रुटी ही असू शकतील,पण मावशीचा सखोल अभ्यास अजून बाकी आहे.
पण मला समजलेल्या मावशी मी लेखारुपात मांडून त्यांच्या विषयी भावना व्यक्त केल्या आहेत त्रुटी असतील तर अवगुण समजून क्षमा करा,कारण अश्या ज्वलंत व्यक्तिमत्वाला समजणे तितके सोपं नाही..... सरतेशेवटी फक्त एवढंच......
भारते हिंदू नारीणा भवेत संघटन दृढम ।
इति संस्थापिता राष्ट्रसेविका समितीर्याया।।
संस्कृतेंश्च स्वधर्मस्य रक्षणार्थ समिपिॆतम।
क्षणशः कणश्चैव जीवितं चन्दन यया ।।
यया रामयशोगानै: कृता भारत जागृती।
लक्ष्मी केलकरोपाख्या स्मरामो मावशी वयम।
धन्यवाद।
इति संस्थापिता राष्ट्रसेविका समितीर्याया।।
संस्कृतेंश्च स्वधर्मस्य रक्षणार्थ समिपिॆतम।
क्षणशः कणश्चैव जीवितं चन्दन यया ।।
यया रामयशोगानै: कृता भारत जागृती।
लक्ष्मी केलकरोपाख्या स्मरामो मावशी वयम।
धन्यवाद।
