امروز سالروز #کوچ_تاریخی_مریوان به عنوان یکی از نقطه عطف‌های تاریخ مبارزات مردم کردستان است. کوچ مریوان از کجا شروع شد، چگونه سازمان یافت و چرا به یک رویداد تاریخی تبدیل شد؟ در این رشته توییت تلاش خواهم کرد مختصرا به بازخوانی این حرکت عظیم و منحصر به فرد سیاسی بپردازم. 👇🏾
روز ۲۳ تیرماه سال ۱۳۵۸ مردم مریوان به دعوت اتحادیه دهقانان و نیروهای عمدتا چپ در اعتراض به صدا و سیمای دولتی و لشکرکشی نظامی به این شهر مقابل ساختمان رادیو تلویزیون مریوان دست به راهپیمایی زدند.
“تظاهرکنندگان مرکب از مردم مسلح و اعضای اتحادیه‌ی دهقانان مریوان در اطراف مدرسه‌ی قرآن مفتی‌زاده، علیه پاسداران محلی و همکاری نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق، مسعود بارزانی که به قیاده موقت معروف بوده و در ساختمان ساواک.." 👇🏾
"...مریوان مستقر بودند شروع به شعار دادن می‌کنند. جمعیت از آن‌ها می‌خواهد تسلیم شوند. سرکرده پاسداران محلی قول تسلیم شدن می‌دهد. همین‌که جمعیت به طرف ساختمان حرکت می‌کنند، افراد مکتب قرآن و پاسداران محلی مستقر در آن به‌سوی جمعیت تیراندازی می‌کنند ..." 👇🏾
"...که دو نفر از اعضای اتحادیه‌ی دهقانان و یک نفر کارگر شهرداری کشته می‌شوند. با مشاهده‌ی این وضع مردم خشمگین همراه با نیروهای مسلح اتحادیه دهقانان، به مقر مکتب قرآن حمله می‌کنند و تمامی اسلحه و مهمات درون این مرکز به دست مردم و اتحادیه‌ی دهقانان می‌افتد.” [عبدل گلپریان، ۲۰۱۴]👇🏾
روایت‌های دیگری هم از واقعه‌ی خونین ۲۳ تیر مریوان وجود دارد. به گزارش آیندگان، سپاه، مقام‌های دولتی و نظامی ادعا کرده‌اند که “تحریکاتی از سوی بیگانگان و دشمان انقلاب باعث حمله مردم به پاسداران شده و نیروهای دولتی برای بی‌اثر کردن این تحریکات باید در مریوان حضور داشته باشند.” 👇🏾
“در پی حادثه‌ی تیرماه ۱۰۰ نفر پاسدار از کرمانشاه توسط هلی‌کوپتر به رغم مخالفت شوراهای شهر سنندج و ۱۱۰ پاسدار دیگر به پادگان مریوان انتقال یافتند.” (آیندگان: ۱۳ مرداد ،۱۳۵۸، ص.۵) 👇🏾
به گزارش رسانه‌های وقت ایران روز ۲۷ تیرماه مذاکرات میان نمایندگان شورای شهر مریوان و مقامات پادگان این شهر به بن بست رسید. شورای موقت شهر اعلام کرد “ما با دولت سر جنگ نداریم و تسلیم نیز نخواهیم شد..."👇🏾
"...اگر پاسداران یا ارتش در شهر مستقر شوند، مردم از شهر خارج خواهند شد و شما با شهر بدون سکنه روبه‌رو می‌شوید.” آیندگان گزارش می‌دهد که کوچ، شبانه آغاز شد. تا روز بعد، حدود ۷۵ درصد مردم از شهر خارج شدند و به زودی همه ساکنان، شهر را خالی کردند.” 👇🏾
قادر عبدالله، خبرنگار روزنامه‌ی کار در کتاب خود، که گزارشی از سفر به کردستان است، به نقل از مردم منطقه می‌نویسد: “دولت زور آورده است که آن‌جا پاسگاه بگذارد، ژاندارم بیاورد، آن‌ها هم برای اینکه نمی‌خواهند با این دولت جنگ کنند، ...." 👇🏾
"...همه شبانه دست بچه‌هایشان را گرفته‌اند و شهر را گذاشته‌اند برای دولت و خودشان رفته‌اند تو بیابان تو کوه زندگی می‌کنند.” (عبدالله، ۱۳۵۸، ص. ۸۸) اردوگاه کانی‌میران که مقصد مریوانی‌های معترض بود، در فاصله ۱۵ کیلومتری این شهر به سمت مرز باشماق واقع شده است. 👇🏾
خبرنگار آیندگان در گزارش خود از مریوان اینگونه اردوگاه را توصیف می‌کند: “کپرهای پوشانده از شاخه‌های درختان جلب نظر می‌کند و در جاهای دیگر، چادرهایی برپا شده. اردوگاه حتی از فاصله‌ی ۱۰۰متری به دلیل زیاد بودن درختان و محصور بودن میان تپه‌های اطراف دیده نمی‌شود." 👇🏾
از ۱۶ هزار نفر جمعیت مریوان بیش از ۷ هزار نفر که بیشتر دهقانان و کارگران ساختمانی و خرده بورژوازی شهری هستند، در اردوگاه زندگی می‌کنند و بقیه اهالی شهر به روستاهای اطراف و شهرهای نزدیک رفته‌اند.” (آیندگان: ۱۳ مرداد ،۱۳۵۸، ص.۵) 👇🏾
“اردوگاه مریوان، تجلی‌گاه روح همبستگی”، در شماره‌ی ۱۹ مردادماه، هفته‌نامه‌ی تهران‌مصور با این عنوان گزارشی اختصاصی از کوچ مردم و عکس‌هایی از کاوه گلستان را در منتشر کرده است. 👇🏾
در توضیح یکی از عکس‌ها آمده: “یأسی نیست. آن‌گونه که باید به قاعده، در ‘آواره’ دید. اینان سرزنده و دلشادند. محکم و استوار. نمی‌توان آواره‌شان نامید و همان بهتر که دوری مردم مریوان را از شهرشان، به نام واقعی‌اش ‘کوچ اعتراض’ بخوانیم." 👇🏾
در ادامه آمده: کوچ اعتراض مردم مریوان که حدود ۳ هفته پیش آغاز شد، سلسله‌ای از زنجیره مبارزات دلیرانه خلق کرد به طور اعم و مردم این شهر به طور اخص علیه امپریالیسم، وابستگان داخلی آن‌ها و مرتجعین است.” (تهران مصور: ص.۳۲) 👇🏾
۱۵ روز زیستن در اردوگاه کانی‌میران یک تجربه‌ی تاریخی و منحصر به فرد از خودسازماندهی مسالمت‌آمیز مردمی را خلق کرد. این تصمیم که شورای منتخب شهر اتخاذ کرده بود به همگان اجازه می‌داد که در جریان انقلاب به صورت مستقیم وارد عمل شوند. 👇🏾
اردوگاه ازکمیته‌های مختلفی تشکیل شده و بهمه‌ی ساکنان آن امکان مداخله‌ی مستقیم می‌داد.بگزارش آیندگان “مردان حفاظت از شهر و سنگرهای اطراف اردوگاه را بعهده دارند، و زنان و دختران کار آشپزی و توزیع کمک‌ها، پاکسازی و ... را انجام می‌دهند. در اردوگاه یک کتابخانه کودکان نیز دایر شده.”👇🏾
در خصوص تقسیم جنسیتی کار در اردوگاه “تهران مصور” روایت دیگری دارد: “در هر گوشه‌ای از اردوگاه، روح همبستگی و تعاون مردم مریوان متبلور است. البته همه‌ی مردم مریوان، در اردوگاه به سر نمی‌برند. 👇🏾
"عده زیادی از آنان به شهرها و روستاهای اطراف رفته‌اند. از ۱۶ هزار تن جمعیت شهر ۷ هزار نفر ساکن اردوگاه هستند. برای نظم بخشیدن، کارها بین چند کمیته تقسیم شده و همه -زن و مرد، کوچک و بزرگ – در چهارچوب وظایف این کمیته‌ها فعایت می‌کنند..." 👇🏾
علاوه بر مردان مسلحی که شهر را زیر کنترل دارند، عده‌ای زن و مرد مسلح نیز در سنگرها، امنیت اردوگاه را تأمین می‌کنند. کمیته کار، آب را به وسیله‌ی ماشین از چشمه می‌آورند و کمک‌های جنسی رسیده را که اهالی شهرها و روستاهای اطراف فرستاده‌اند بین اردوگاه‌نشینان تقسیم می‌کنند.” 👇🏾
به روایت شاهدان بسیاری یک نقطه‌ی استراتژیک اردوگاه میدانی وجود داشت که به ساکنان اجازه‌ی تجمع، سرودخوانی، بحث و گفتگوهای جمعی می‌داد. “برای آگاه کردن ساکنان اردوگاه و رساندن اخبار و تقویت روحیه‌ی مردم، هر روز عصر در میدان ارودگاه برنامه‌ای توسط کمیته اطلاعات ترتیب داده می‌شود. 👇🏾
در این برنامه‌ها سرودهای ملی و حماسی خلق کُرد به طور جمعی خوانده می‌شود و اخبار روز، پیام‌ها و اطلاعیه‌های سیاسی را می‌خوانند و در مورد رسیدن به راه حل‌های مشترک، در این جلسات از مردم نظرخواهی می‌کنند.” (آیندگان، ۱۳ مرداد، ص. ۵) 👇🏾
شورای شهر مریوان و اتحادیه‌ی دهقانان نقش بسیار پررنگی در سازماندهی این حرکت اعتراضی داشتند. اعضای این شورا که پیشتر مستقیما از سوی مردم انتخاب شده بودند در جریان کوچ نیز بار دیگر با امضای یک طومار ۱۵ متری حمایت خود از نمایندگان شورای شهر اعلام کردند. (آیندگان، ۱ مرداد، ص. ۲)
👇🏾
👇🏾
کوچ مردم مریوان و تجربه‌ی اردوگاه کانی‌میران، بازتابی منحصر به فرد از روح انقلاب ۱۳۵۷ خلق‌های ایران و یک نقطه‌ی عطف تاریخی از این دوران به ویژه در کردستان است./ اگر به جزئیات بیشتر علاقه‌مندید این تحقیق را ببنید که چند سال پیش نوشته منتشر کرده‌ام: bit.ly/39b1aSA
در یادداشت‌های دیگری باز هم به موضوع کوچ تاریخی مریوان پرداخته‌ام. از جمله در یک پژوهش کوتاه پیرامون تاریخ مبارزات سیاسی در شهر مریوان. مصاحبه‌های مفصلی هم با شاهدان عینی و سازماندهندگان این کوچ و همبستگی دیگر شهرها انجام داده‌ام که متاسفانه هنوز پیاده، ترجمه و منتشر نشده‌اند.
