Thread by @Who_is_Jon_Galt

Дзе была старажытная Літва?!
Гістарычная мапа так бы мовіць...
Трэд.⤵️⤵️⤵️
#historyteacher
#Вкл
#Беларусь
#Літва
#Наваградак
#Historia

Самая старажытная звестка пра Літву даволі знакамітая і адносіцца да кведлінбургскіх (нямецкі горад) анналаў. Ў сучаснай Летуве адзначаецца як свята і таму вельмі вядома:

"Св. Бруна, арцыбіскуп і манах, названы Баніфацыем, у 11-ы год свайго навяртання (1009г.) быў абезгалоўлены язычнікамі на мяжы Русі і Літвы, і разам з 18 сваімі паслядоўнікамі ўзнёсся на нябёсы 9 сакавіка".

Дарэчы гэты ж біскуп да гэтага прабыў у гасцях (Чы ў палоне?) у Кіеве ў Уладзіміра, той які нібыта "святы", ( так гэта той які забіў Рагвалода і спаліў Полацк, сілай ўзяўшы Рагнеду) амаль чатыры гады!, і вяртаўся ўжо дадому пра Літву.

Гэтае здарэнне аспрэчваецца, бо некаторыя лічаць, то тут прусаў пераблыталі з Літвою, магчыма таму, што трэба вызнаць тады што Літва межавала з Руссю:)

Іншая з самых старажытных звестак, пра Літву ў гісторыі неад'емна звязана з Наваградкам🏰🏰🏰🏰, на мой погляд адным з трох самых значных (толькі на мой асабісты погляд) гарадоў пасля Полацка⛪⛪⛪ і перад Менскам🏰🏰🏰.

У Сафійскім (кіеўскім) I летапісе, пад 1️⃣0️⃣4️⃣4️⃣ г. сказана: «Ходи Ярослав на Литву, а на весну заложил Новогород и сделал и».

Такі ж запіс і пад гэтым жа годам маецца ў Наўгародскім IV летапісе і ў В. Тацішчава. Гэты гісторык быў першым, хто выказаў думку, што ўпомнены тут Ноўгарад і ёсць Новагародак Літоўскі, г. зн. сучасны Навагарадак.

Што можна сказаць аб гэтым:
Літва была каля альбо на тым месцы дзе быў заложаны горад🏰🏰🏰, таму што будавалі горад (а спачатку гэта была проста драўляная крэпасць🏰) каб пазначыць альбо мяжу⚔️🚩🚩🚩, альбо замацаваць за сабою новую тэрыторыю.

Крочым далей - згодна летапісу па дадзеным гісторыка Тацішчава "ў
1️⃣1️⃣1️⃣9️⃣ г. менскі князь Глеб ваяваў Новагародскую (Навагрудскую) вобласць, што належала аднаму з сыноў Уладзіміра Манамаха".

Гэта паведамленне, якое сведчыць пра незалежнасць Новагародка ад Кіева, у той жа час паказвае рост яго, які быў вынікам каланізацыі і сцягвання вакол сябе пэўнай тэрыторыі, што і прывяло да ўтварэння Новагародскай вобласці.

І галоўнае, што Наваградак ўжо меў свайго князя і быў як мала удзельным княствам.

Далей. У 1️⃣1️⃣3️⃣0️⃣ г. кіеўскі князь Мсціслаў пасля паходу ў Літву вярнуўся ў Новагародак🏰, дзе заклаў царкву, і адтуль пайшоў у Кіеў.

Гэтыя паведамленні даюць нам пэўнае разуменне, што Наваградак быў удзельным княствам і важлівым пунктам для паходаў супраць Літвы і што тая ж Літва была побач з Наваградкам.

Іпацьеўскі летапіс пад 1️⃣1️⃣5️⃣9️⃣ г. паведамляе пра тое, што менскі князь Валадар Глебавіч «ходяше под Литвой в лесех», а пад 1️⃣1️⃣6️⃣2️⃣ г. што ён жа выступіў на свайго праціўніка «с Литьвою». Адсюль таксама бачна таксама, што Літва знаходзілася па суседству з Менскім🏰 княствам.

І гэта добра пацвярджае тапаніміка. На беразе Усы (прытокНёмана), па якой ішоў заходні рубеж Менскага княства, мы знаходзім у Стаўбцоўскім,Навагарадскім і Уздзенскім раёнах Менскай вобласці тапонімы «Літва», якія, з’яўляюцца аўтографамі, што пакінула тут Старажытная Літва.

Вы ж чулі чы былі ў знакамітай вёсцы Літоўка🏰⛪🏰?

Калі Вы яшчэ не зразумелі, што Літва была недзе побач з Наваградкам, то вось яшчэ доказ:⤵️

У 1️⃣1️⃣9️⃣0️⃣ г. князь Рурык Расціславіч вырашыў дапамагчы сваім родзічам — пінскім князям у барацьбе з Літвой і сабраўся ў паход на яе, але...

не здолеў дайсці туды, бо зрабілася цёпла і снег растаў🌦️🌦️🌦️☀️☀️☀️, а ў гэтай балоцістай краіне толькі і можна ваяваць у моцныя халады❄️❄️❄️. 3 гэтага можна зрабіць вывад, што Літва была недалёка ад Пінскай зямлі, за яе балотамі🌲❄️🌊🌲.

Пра гэта таксама сведчыць Іпацьеўскі летапіс пад 1️⃣2️⃣4️⃣6️⃣ г. Ён паведамляе пра Літву, якая, зрабіўшы набег на Перасопніцу (на Валыні🇺🇦), вярталася праз Пінскую зямлю назад, дзе і была разбіта галіцка-валынскімі князямі.

Калі казаць пра канкрэтнае знаходжанне Літвы на мапе🗺️, то тут ёсць некалькі кропак зору...⤵️⤵️⤵️

Першая - еўрапейская згодна іх хронік, і зьяўляецца нібы кампраміснай паміж ўсімі. Яна заключаецца ў тым, што старажытная Літва была паміж Вяллёй і Нёманам з Панямоннем, як паказана ніжэй на мапе🗺️🗺️🗺️...

Другая - літоўская сучасная, яны лічаць што Літва знаходзілася на тэрыторыі сучаснай ўсходняй часткі Летувы, якая завецца аукштотай, гэта робіцца толькі на тых высновах, што тая не ўзгадваецца ў летапісах і робіцца выснова, што Аўкштота гэта і ёсць Літва. Глядзі дзе Аукштота🗺️🗺️

Трэцяя - точка зору Аляксандра Краўцэвіча.
Ён лакалізуе Літву на тэрыторыі ад правых прытокаў Нёмана да Віліі. 3 усходу на захад яна размешчана ад Крэва (крыху на ўсход ад яго) і да Вільні (крыху на захад ад яе).

Чацвёртая - точка зору Міколы Ермаловіча.
Ён рабіў высновы аб месцазнаходжанні Літвы па тапаграфічных айконімах (назвах населеных пунктаў), якія сустракаюцца на тэрыторыі Беларусі і звязаны з словам Літва.

Краўцэвіч гэтую тэорыю аспрэчвае, бо лічыць што назвы маглі ўтварыцца значна пазней на мяжы гістарычных раёнаў ВКЛ "Літва" і "Палессе".

Ермаловіч у сваю чаргу даводзіў, што гэтыя тапонімы ўзніклі не толькі на мяжы з Палессем, a і на мяжы з Менскай і Полацкай землямі, і ўсе яны, як было бачна, знаходзяцца ў згодзе з пісьмовымі дадзенымі XI–XIII стст., якія мы прывялі вышэй.⬆️⬆️⬆️

Нарэшце мапа🗺️🗺️🗺️! Тэрыторыя старажытнай Літвы на думку Ермаловіча акрэслена чырвоным🔴 і зафарбавана аранжавым🟠.
А на думку Краўцэвіча - сінім🔵.

Пятая⚠️⚠️⚠️ тэорыя❗❗❗, так бы мовіць агульная, як я называю "безсэнсоўная" тэорыя - гэта думка групы даследчыкаў, што Літва ўвогуле не тэрытарыяльная ўтварэнне, а абагульненная назва плямёнаў якія жылі на рознай тэрыторыі і не трэба прывязваць гэтае паняцце да зямлі.

Вы можаце самі абраць тую тэорыю, што вам больш падабаецца. ⬆️⤵️⬆️🗾

І нарэшце шостая6️⃣6️⃣6️⃣ астаняя (шчыра абяцаю) тэорыя, якаў ў прынцыпе акрэслівае ўсё вышэйсказанае:

Яе сэнс ў тым, што самыя назвы рэк Ясельда, Шчара, сведчаць, што яцвяжскае (балтаславянскае) племя лейтава засяліла гэтую тэрыторыю больш шчыльна, чым папярэдняе славянскае (драўляна-драгавіцкае) насельніцтва.

Славянізацыя племя лейтава ў меншай ступені закранула такі пласт лексікі, як антрапанімія, у якой, па прычыне яе сакральнага статусу, табуяванасці ды канерватыўнасці захаваліся архаічныя яцьвяжскія імёнаформы. З цягам часу яцвяжскае Лейтава пераўтварылася ў славянскае Літва.

Вызначальную ж ролю ў славянізацыі лейтавы адыграў сам статус лейтаўскай мовы, якая прыкладна на 60% ужо была (пра)славянскай. Наўпростым нашчадкам мовы сфармаванага ў 1️⃣3️⃣ ст. субэтнасу літва з'яўляюцца цяперашнія гарадзенска-баранавіцкія гаворкі – найбольш блізкія да...

сучаснай беларускай літаратурнай мовы❗❗❗

Дарэчы, у пач. XIV ст. нямецкі храніст Пётра Дузбург пісаў, што край, які заваяваў Літфо (адзін з 12-і сыноў князя Відавута), знаходзіўся між Наравам (прыток Зах. Буга) ды Нёманам (г. зн. на яцьвяжскай тэрыторыі), і што менавіта гэты край Літфо і назваў у свой гонар Літвой.

Версія пра месцазнаходжанне летапіснай Літвы паміж Зах. Бугам і Ясельдай на поўдні ды Нёманам на поўначы таксама добра карэлюецца як з высновамі Міколы Ермаловіча аб яе суседстве з Турава-Пінскай зямлёй, так і з геаграфіяй паходаў літоўскіх князёў на Валынь.
( На мапе фіялетавым)

Такім чынам мы маем вялікую колькасць варыянтаў месцазнаходжання старажытнай Літвы, і вам выбіраць які варыянт вас больш прываблівае.
Які варыянт вам больш больш да спадобы і вы лічыце праўдзівым?
(Ў апытванцы толькі 4 варыянты таму агульнаеўрапейскую і экстэрытарыяльную адклаў)

На маю асабістую думку ў кожнай тэорыі ёсць зерне праўды і так проста адкідваць яе цяжка...

Што было далей?
Далей з Міндоўга пачынаюцца сапраўдныя гульні прастолаў⚔️⚔️⚔️, толькі ў некалькі разоў мацнейшыя! Але для ўсяго свой час⏳⏳⏳...

p.s. Спадзяюся правільна акрэсліў тэзы Аляксандра Краўцэвіча і Міколы Ермаловіча (светлая яму памяць!), бо маю да абоіх вялікую павагу і лічу, што ў тым ліку дзякуючы ім, мы яшчэ ўсё гэта памятаем.🔚🔚🔚