Thread by @huang_huixian

ติดไฟฟ้าสามเสนที่วัดโสมนัสวิหาร

ไฟฟ้าเป็นของใหม่ที่คนไทยเพิ่งรู้จักและได้ใช้สอยกันในตอนปลายรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยโรงไฟฟ้าแห่งแรกที่ให้บริการสำหรับชาวพระนครคือโรงไฟฟ้าวัดเลียบ ซึ่งเป็นบริษัทของฝรั่ง ตั้งอยู่ใกล้กับวัดราชบูรณะหรือวัดเลียบ

2. ต่อมาเมื่อบ้านเมืองมีความเจริญมากขึ้น มีการก่อสร้างพระราชวังดุสิตทางตอนเหนือของพระนคร และมีถนนราชดำเนินกลางพร้อมกับถนนอีกหลายสายเชื่อมต่อระหว่างบริเวณพระนครตอนในกับพื้นที่เมืองส่วนขยายใหม่ จึงได้มีการตั้งโรงไฟฟ้าขึ้นอีกแห่งหนึ่งที่บริเวณถนนสามเสน มีฐานะเป็นกิจการต่างหาก

3. จากโรงไฟฟ้าวัดเลียบเดิม ลงทุนโดยผู้ถือหุ้นชาวไทย เรียกชื่อว่าโรงไฟฟ้าสามเสน หรือ The Samsen Power Station มีพื้นที่ให้บริการสำหรับบ้านเรือนและอาคารสถานที่ที่อยู่ทางด้านตอนเหนือของพระนคร ซึ่งหมายความรวมถึงวัดโสมนัสวิหารซึ่งตั้งอยู่ริมคลองผดุงกรุงเกษมด้วย

4. เอกสารจดหมายเหตุชุดนี้ ลงวันที่ 24 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2463 เป็นใบแจ้งราคาการให้บริการติดตั้งเสาไฟและดวงไฟตลอดจนปลั๊กในบริเวณวัดโสมนัสวิหาร โดยปักเสาพาดสายเข้ามาจากถนนกรุงเกษม และมีดวงโคมให้แสงสว่างในพระอุโบสถและพระวิหาร ตามตำแหน่งที่ปรากฏอยู่ในแผนที่แนบท้ายใบเสนอราคา

5. เป็นราคาค่าใช้จ่ายทั้งสิ้น 1511.51 บาท ผู้ลงนามในฐานะผู้อำนวยการโรงไฟฟ้าสามเสนคือมหาอำมาตย์ตรี พระยาสุขุมนัยวินิต (สวาสดิ์ สุขุม) ผู้เป็นบุตรชายคนใหญ่ของเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)และท่านผู้หญิงตลับ

เรื่องที่น่าสนใจไม่แพ้ใบเสนอราคาค่าติดตั้งระบบไฟฟ้าในวัดโสมนัสวิหาร คือ

6. แผนที่วัดโสมนัสวิหารเมื่อร้อยกว่าปีมาแล้ว แผนที่ดังกล่าวแสดงตำแหน่งอาคารสถานที่สำคัญภายในบริเวณวัดอย่างครบถ้วน ทั้งเขตพุทธาวาสซึ่งอยู่กลางพื้นที่ มีพระเจดีย์เป็นประธาน มีพระวิหารอยู่ด้านทิศเหนือ หันหน้าออกถนนกรุงเกษมและคลองผดุงกรุงเกษม ส่วนพระอุโบสถอยู่ทางด้านทิศใต้และมีขนาด

7. เล็กกว่าพระวิหาร เวลานั้นยังไม่มีการใช้พื้นที่ด้านหลังวัดเป็นฌาปนสถานของกองทัพบก

แผนที่ฉบับนี้แสดงให้เห็นว่าบริเวณโดยรอบวัดมีคลองขุดรอบพื้นที่ แต่ปัจจุบันเราไม่เห็นสภาพของคลองเหล่านี้เสียแล้ว เพราะได้มีการถมคลองเพื่อใช้ประโยชน์อย่างอื่นตามกาลสมัย กล่าวโดยเฉพาะคลองทางด้าน

8. ทิศตะวันตกของพระอาราม ซึ่งเห็นอยู่ทางซ้ายมือในภาพ และปัจจุบันได้เปลี่ยนสภาพเป็นถนนสำหรับรถยนต์ใช้สอย จะสังเกตเห็นว่ามุมซ้ายมือล่างของแผนที่ คลองนี้ยังมีต่อเนื่องไปทางด้านทิศใต้ สันนิษฐานว่าคลองนี้ทำหน้าที่เชื่อมต่อระหว่างคลองบางลำภูซึ่งเป็นคูพระนครยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์กับ

9. คลองผดุงกรุงเกษมซึ่งเป็นคลองขุดใหม่ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระสยามเทวมกุฏวิทยมหาราช คลองดังกล่าวทำหน้าที่คล้ายกับคลองหลอดวัดราชนัดดาและคลองหลอดวัดราชบพิธซึ่งเชื่อมคลองคูเมืองเดิมกับคลองบางลำภู คลองข้างวัดโสมนัสวิหารเช่นนี้เองอำนวยประโยชน์ให้การสัญจรระหว่าง

10. พระนครตอนในกับพระนครส่วนต่อขยายใหม่ในรัชกาลที่สี่ ไม่ต้องพบกับความยากลำบากในการพายเรืออ้อมออกไปใช้เส้นทางในแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งมีระยะทางไกลกว่าและใช้เวลามากกว่า ทั้งต้องเสี่ยงภัยกับการพายเรือในแม่น้ำหากเรือมีขนาดเล็กหรือพายเรือไม่แข็งด้วย

ในช่วงต้นรัชกาลที่ห้า ก่อนที่จะมีการ

11. ตัดถนนราชดำเนิน สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ขณะเมื่อทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ ได้เสด็จมาประทับที่วัดมกุฏกษัตริยารามอยู่ระยะหนึ่ง เวลาเสด็จเข้าไปในงานพระราชพิธีในพระบรมมหาราชวังหรือทรงมีพระธุระในพระนคร เคยอ่านพบหลักฐานว่าทรงใช้คลองข้างวัดโสมนัสวิหาร

12. นี้เองเป็นเส้นทางเสด็จไปมาอยู่เสมอ

#Reference
ขอบคุณเอกสารจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร