Thread by @serpees_dixit

1/46 Z serii #serpees_niemcy
Jakie były cele Cesarstwa Niemieckiego na I WŚ i jak miała wyglądać Europa pod rządami kajzera? Jakie były plany dla Ameryki i Afryki? Słówko o tym czym jest idea Rzeszy, dlaczego większość z Państwa źle ją rozumie i kto tak naprawdę wygrał I WŚ?

2/46 Musimy się cofnąć do roku 1871, kiedy Niemcy po latach rozbicia jednoczą się w jedno państwo. Zajęci dziesiątkami poprzednich lat dążeniem do zjednoczenia, szukaniem odpowiedzi kto w ogóle ma wejść w granice nowej Rzeszy, gdzie są Niemcy a gdzie nie nasz zachodni sąsiad był

3/46 bardzo spóźniony w kolonializmie. Świat był już podzielony, a niektóre kolonie (USA) zdąrzyły już nie tylko wybić na niepodległość, ale zgłaszać swoje aspiracje w światowej polityce. Państwa niemieckie zajęte były Europą (z drobnymi wyjątkami, ale w obliczu istniejących

4/46 imperiów kolonialnych nic to nie znaczyło. Po zjednoczeniu Niemiec żelazny kanclerz wypowiada znane również w Polsce słowa: "Pańska mapa Afryki jest rzeczywiście bardzo ładna. Ale moja mapa Afryki leży w Europie. Tu jest Rosja, a tu… jest Francja, a my jesteśmy pośrodku –

5/46 oto moja mapa Afryki." Była to rozmowa z niemieckim zwolennikiem kolonializmu, któremu Bismarck się przeciwstawiał, cel niemieckiej polityki widząc w Europie. Można dziś dywagować, czy z przemyślanych pobudek, czy robiąc dobrą minę do złej gry skoro wyścig już jest przegrany

6/46 Historię II Rzeszy dzielimy na epokę Bismarcka i po ustąpieniu kanclerza na epokę wilhelmińska nazwaną od ostatniego cesarza Wilhelma II. I tu zaczyna się zwrot i odejście od koncepcji żelaznego kanclerza, która zakładać miała status quo, zaś nowa koncepcja

7/46 rozepchnięcie się rękami przez Niemcy - tak w Europie jak i na świecie. Wilhelm II zazdroszcząc floty swojemu kuzynkowi na brytyjskim tronie był zwolennikiem rozbudowy floty niemieckiej. Pomysł taki miał też Admirał Wielki Cesarskiej Marynarki Wojennej Alfred von Tirpitz

8/46 Admirał chciał rozbudowy floty niemieckiej na ogromną skalę. Najpierw - by szachować Rosję i Francję (co osiągnięto), w późniejszym czasie samą królową mórz Wielką Brytanię. Działania te rozpoczęły samonapędzającą się machinę zbrojeń, zawierania sojuszu i wybuchu Wielkiej

9/46 Wojny. I tu się na chwilkę zatrzymajmy. Niemcy miały plany względem różnych kontynentów, ale zgodnie ze swoją tradycją najbardziej wzrok kierowały na Europę.
Nie dalekie kolonie, ale Europa miała być fundamentem niemieckiego imperium, z którego dopiero wyjdziemy w świat.

10/46 Omówimy sobie teraz jak miała wyglądać "niemiecka Europa" po zwycięstwie państw centralnych. Plany dla poszczególnych państw w Europie, a także plany na świat. Z góry zaznaczam - nie będziemy dokładnie omawiać przebiegu wojny, ani też przyczyn porażki, ponieważ to jest

11/46 osobny temat. W 1897 roku w Reichstagu podczas swojej mowy sekretarz stanu w MSW (a późniejszy kanclerz) Bernhard von Bülow wypowiada słynne słowa:
"Jednym słowem nie chcemy nikogo stawiać w cieniu, ale też domagamy się swojego miejsca w słońcu". Te słowa należy tak

12/46 interpretować, że Niemcy nie chciały pokonać, dominować żadnej z ówczesnych potęg, ale aby te potęgi uznały "równość Niemiec" wobec nich i posunęły się trochę w tym "miejscu na słońcu".
Miejsce na słońcu stanie się frazą przewodnią kolejnych lat, lat zbrojeń, ale też

13/46 niemieckiego poczucia "bycia okrążonym" w Europie. Bismarckowski status quo zaczęto interpretować jako okrążenie przez mocarstwa. I to jest bardzo ważny punkt niemieckiej późniejszej świadomości, że I WŚ była de facto obronną. Głównym zaś, prosto sformułowanym celem, który

14/46 to był też wielokrotnie edytowany (nawet podczas wojny) było umocnienie niemieckiej potęgi w Europie i dopiero później wyjścia na zewnątrz.
Powoli zaczynają się pojawiać pojęcia "Środkowoeuropejskiej Rzeszy Narodu Niemieckiego" (nawiązanie do pełnej nazwy I Rzeszy

15/46 czyli Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego). A także - pomysł samego cesarza Wilhelma II - "Wielkiego Obszaru Niemieckiego od Zatoki Biskajskiej po Ural". Brzmi znajomo...? "Europa od Lizbony po Władywostok".
Niemcy jako głównego konkurenta widziały potęgi

16/46 anglosasów. Ich siła brała się z kolonii. Niemiecka miała się zakotwiczyć w Europie.
Niemieckim planem na wojnę był Plan Schlieffena, stworzony przez feldmarszałka Alfreda von Schlieffena.
Zakładał on szybkie pokonanie Francji (silniejszego wroga) 7/8 sił w 6 tygodni

17/46 przerzucenie sił kolejami z zachodu na wschód i pokonanie Rosji. Historycy wymieniają dziś parę punktów, dlaczego ten plan się nie powiódł (np naruszenie neutralności Belgii), zadając pytania, co należało zrobić, aby jednak się powiódł, ale skupmy się na celach w razie

18/46 niemieckiej wygranej.
Zanim przejdziemy do poszczególnych państw - celem Niemiec było:
1. Rozbicie Imperium Rosyjskiego i nadanie pozornej niepodległości (o tym za chwilkę) zniewolonym przez Rosję narodom, tak by włączyć je do unii gospodarczej z dominującą w niej Rzeszą.

19/46 2. Wypchnięcie Rosji jak najdalej na wschód pozbawiając Petersburg statusu imperium.
3. Osłabienie państw zachodniej i północnej Europy, a także powiązanie ich z Rzeszą.
Koncepcje te sformułował w swoim programie wrześniowym kanclerz Theobald von Bethmann Hollweg. Do

20/46 szczegółowego omówienia przejdziemy zaraz, ale najpierw mówiący wiele cytat z kanclerza:
Kanclerz domagał się utworzenia unii gospodarczej Rzeszy z innymi państwami. Cytat przytaczam za Wikipedią, która to powołuje się na książkę polskiego historyka, której nie znam, ale

21/46 znając poglądy kanclerza jestem w stanie uwierzyć w jego prawdziwość:
"Związek ten [...] zachowując pozory równouprawnienia swoich członków, faktycznie jednak pod przywództwem niemieckim, musi ustalić hegemonię gospodarczą Niemiec nad Europą środkową”.
A teraz po kolei:

22/46 W EŚW powstaje wyrwa w wyniku pokonania Rosji. Niemcy tworzą unię gospodarczą z widocznymi na mapie Polską, Ukrainą, Białorusią, Litwą i połączonymi w jedno Łotwą i Estonią tworzącymi twór o nazwie Zjednoczone Księstwo Bałtyckie (tu godło, flaga wyglądała identycznie). Jest

23/46 to oczywiste nawiązanie do panowania Zakonu Krzyżackiego. Państwo istniało chwilkę podczas działań wojennych (tak samo zresztą jak marionetkowa Polska) i miało być budowane przez Niemców Bałtyckich. Czego tu nie widać na mapach między Polską a Rzeszą miał również istnieć

24/46 tak zwany "polski pas graniczny". Miał on obejmować wąski teren w kształcie banana, który zostanie oderwany od Polski i wejdzie w skład Rzeszy.
Linie, które Niemcy kreślili na mapach odpowiadały z grubsza językowi, jakim posługiwała się ludność, co w naszym regionie w

25/46 tamtym okresie było piekielnie trudne przez wzgląd na wymieszanie się narodów i trudną do ustalenia granice, gdzie miałaby już kończyć się np. Polska, a zaczynać Ukraina. Warto też dodać, że podziały nie były dokładne, tak samo jak plan jak daleko de facto ma być

26/46 "wypchnięta" Rosja. Porewolucyjne plany zakładały też nawet jej rozczłonkowanie. A co z resztą Europy?
Od Francji miał być oderwany kawał terytorium i kraj związany z Niemcami unią gospodarczą miał stracić status imperium i również uzależnić Francję gospodarczo od Niemiec.

27/46 Belgia i Luksemburg - byłe terytoria pod władaniem cesarzy I Rzeszy miały być zwasalizowane, stać się prowincjami, a przyszłości wrócić do Niemiec jako regiony.
Do niemieckiej unii mają wejść (prócz w.w. i EŚW) Holandia, Dania, Austro - Węgry, a w dalszej części Włochy,

28/46 Szwecja, Norwegia.
Planiści podkreślali, że związek ten na zewnątrz (i tu zapewne rozumie się nade wszystko Wielką Brytanię i USA) ma stwarzać pozory równości, faktycznie utwierdzając niemiecką hegemonię na tym obszarze.
W planach Austro-Węgier widać rozlanie się imperium

29/46 na południe, ale niemieckie mapy pokazują, że Rzesza Hohenzollernów chciała skorzystać z nacjonalizmów trapiących państwo Habsburgów i również rozbić je na marchię wschodnią, Czechy - terytorialnie nawiązujące do tych z I Rzeszy i Węgry. Naturalnie - wszyscy do nowej unii.

30/46 Jeśli spojrzą Państwo na strukturę państwową II Rzeszy to widzimy absolutną dominację Prus. Pojawiła się nawet sugestia, że jak Prusy zdominowały Rzeszę, tak Rzesza ma zdominować Europę.
A cóż dalej? Mamy już Mitteleuropę, a czy Afryka jest gorsza? Będzie też Mittelafrika

31/46 Ciemnoniebieskie terytoria przedstawiają Państwu niemieckie kolonie jeszcze przed wojną. Jasnoniebieskie miały zostać włączone, w późniejszym okresie co widać na obszarze zielonym tworząc "Mittelafrikę". Wobec kontynentu amerykańskiego Niemcy chcieli zachowania neutralności

32/46 próbując zarazem stworzyć tam sojusz z Meksykiem i Japonią skierowany przede wszystkim przeciw USA. Przechwycony przez anglosasów telegram ukazał wrogie Ameryce zamiary i spowodował jej wejście do wojny.
Wracając do Europy zastanawiają się zapewne Państwo, jak nasz region

33/46 reagowałby na takie plany. Pisząc o koncepcji Naumanna (odsyłam do mojej nitki o nim), czytając reakcje na jego plany można dojść do wniosków, że zniewolony od dawna nasz region czuł, że jeśli Niemcy wygrają stworzą coś "swojego". Zwłaszcza narody żyjące

34/46 pod rosyjskim carem mogły dostrzec w tym szansę na polepszenie statusu i jakiś pierwiastek niepodległości. Szansę, ale czasem zagrożenie. Jak pisał Roman Dmowski (słowa z pamięci) niemieckie zagrożenie jest o tyle większe, że w nim Polak dostrzec może skok cywilizacyjny, co

35/46 jest niemożliwe w stosunku do Rosji.
Cesarstwo Niemieckie wojnę przegrywa. Nowa republika niemiecka za główny cel stawa sobie odwrócenie skutków traktatu wersalskiego. Niemcy tracą status quo, o jakichkolwiek planach dalej nie ma co mówić. Narody, które Niemcy chciały do

36/46 swojej unii odzyskują niepodległość na swoich zasadach. Mleko jest rozlane. I tu ważna rzecz - już nawet w czasie wojny, po niej jeszcze więcej, coraz bardziej mająca wpływ na politykę opinia publiczna mocno sprzeciwia się kojarzonym ze starym światem podbojom imperialnym.

37/46 Do władzy dochodzi Adolf Hitler i niektórzy mogą zadać pytanie, czy aby on nie zrealizował projektów z I WŚ. Z przynajmniej dwóch powodów moja odpowiedź brzmi - nie.
Po pierwsze Holocaust - czyli zagłada całego narodu żydowskiego, po drugie Generalplan Ost, czyli plan

38/46 niemieckiego osadnictwa na wschodzie będący de facto zagładą Słowian. Całe, ogromne części narodów do wytępienia, mała część przeznaczona dla niewolniczej pracy, która prowadzić miała i tak do śmierci, najmniejsza "godna" część poddana germanizacji. "Nie o take Niemcy

39/46 łaziłem w mundurach i pozowałem do zdjęć gdzie się tylko dało" mógłby sparafrazować Lecha Wałęsę stary Hohenzollern.
Przegrana w II WŚ i zimna wojna jeszcze mocniej pogrzebały plany Niemiec.
Nowa republika federalna powoli odbudowywała się - już jako sojusznik anglosasów.

40/46 Powoli odbudowując swoją pozycję dochodzimy do XXI wieku i niektórzy zadają pytanie kto tak naprawdę wygrał I WŚ?
Bo wojnę wygrywa nie ten, kto się dobrze bił i wygrał bitwy, ale ten kto zrealizował cele sprzed wojny.
Zaczynając odpowiedź na to pytanie trzeba najpierw

41/46 zaznaczyć, że żyjemy dziś w innych czasach. Mocarstwem światowym Niemcy nie są. Unia Europejska nie odzwierciedla również dokładnie ich planów sprzed ponad wieku. Patrząc jednak na współczesną UE za Merkel, a jeszcze bardziej na zapowiedzi Olafa Scholza, jego pisane i

42/46 powtarzane słowa o "Niemczech i Europie" nie da się nie dostrzec pewnych analogii sprzed lat.
A tu już dochodzimy do samej idei Rzeszy (i nie chodzi o III Rzeszę), w której Unia Europejska naprawdę się odbija. I to pisze jako tej Unii Europejskiej zwolennik. Jednak to już

43/46 temat na inny tekst (który też powstanie).
"Macht und Freiheit, Recht und Sitte,
Klarer Geist und scharfer Hieb
Zügeln dann aus starker Mitte
Jeder Selbstsucht wilden Trieb,
Und es mag am deutschen Wesen
Einmal noch die Welt genesen."
"Władza, wolność, prawo i obyczaj

44/46 Czysty duch i ostry cios
Opanują wtem z silnego centrum
Każdy impuls dzikiego egoizmu,
I niechże będzie na niemieckiej esencji
Po raz wtóry uzdrowiony świat."
To ostatnia strofa pochodzącego jeszcze sprzed zjednoczenia Niemiec wiersza. Dwa ostatnie wersy, również w

45/46 krótszej wersji "am deutschen Wesen mag die Welt genesen" stały się wręcz hasłem politycznym.
I bardzo dobrze opisują istotę Rzeszy.
I czy jest to Książę Bogusław z Potopu, chwalący się tytułem "księcia Rzeszy" (tylko w książce) jako czymś zaszczytnym, czy jest to zielony

46/46 ład to jest to zawsze "czysty duch", a czasem "ostry cios", który z "silnego centrum" opanuje "dzikie egoizmy", aby świat mógł być "uzdrowiony".
Świat to może duże słowo, no ale Europa to już na pewno...