۱ #کریم_دواتگر
بدون تردید قابل تأمّل ترین عضو #کمیتة_مجازت کریم دواتگر بود؛ مردی آشوب طلب و ماجراجویی- به قول ویکتور هوگو- از طبقه سوم زیرین اجتماع.
کریم لمپنی بود که منطقش اسلحه بود و تهدید و ارعاب. این پادوی بازار وارد در ماجراهایی شد که به قیمت جانش تمام شد.
۲
کریم دواتگر اصلا اهل زنجان بود. در تهران با محافل افراطی مرتبط شد و همین گروهها او را تشویق به ترور #شیخ_فضلالله_نوری کردند. او بعد از مضروب و مجروح ساختن شیخ، گلولهای هم به خود زد، اما از مرگ نجات یافت و شیخ هم او را بخشید. در دورة به اصطلاح مهاجرت، او هم تفنگی به دست گرفت
۳
و بجمع مهاجرین پیوست. بعد از سقوط دولت موقت کرمانشاه به ریاست نظام السلطنه، همراه عدهای دیگر از ماجراجویان به تهران بازگشت.در این زمان بود که به عضویت کمیتة مجازات در آمد.
کریم توسط جوخههای تروریستی دورة مشروطه استخدام شد، کارش ایجاد رعب و هراس بود و وظیفة اصلیش آشوبگری
۴
اندکی بعد از تشکیل #کمیتة_مجازات، کریم دواتگر به معرفی #ابوالفتح_زاده وارد آن تشکیلات شد. وظیفة او مشخص بود: قتل.
همه دست اندرکاران با او و اعمالش در دورة مشروطه آگاهی داشتند، او ضارب شیخ فضل الله نوری و یکی از عوامل #کمیتة_جهانگیر بود که توسط #مستعان_الملک اداره میشد.
۵
کریم فقط برای پول به این گروه پیوسته بود. چون از اهمیت موضوع آگاهی نداشت، به خاطر پول و باج گیری شروع به افشاگری در مورد تشکیلاتی کرد که این شوخیها را برنمی تافت و جان خود را بر سر این راه گذاشت. کریم جوانی عامی بود، پس به راه و رسم تشکیلات وقوفی نداشت.
۶
او خودسرانه برای کمیته عضوگیری میکرد، یکی از این موارد ورود مردی بود به نام #بهادرالسلطنه. او را کریم عضوگیری کرده بود، حال آنکه اعضای اصلی به این مرد اعتمادی نداشتند. کریم که جوانی عیاش بود، در میگساریهای شبانه شرکت میجست و آنگاه که از خود بیخود میگردید،
۷
شروع به سخن گفتن میکرد و ناخواسته اسرار کمیتة مجازات را فاش مینمود.
در همین حال بهادرالسلطنه را از وجود تشکیلات آگاه کرد. برای تیم اصلی، عضوگیری بهادرالسلطنه و عدهای دیگر از سر ناچاری بود، علت اصلی کنار آمدن با آنان این بود که به هر حال از کم و کیف جریان
۸
اطلاع یافته بودند، پس بهتر بود آنان را در امور دخیل میساختند. بین#حاج_زمانخان_بانهای مشهور به #بهادرالسلطنه_کردستانی با سردار محیی معزالسلطان پیوند دوستی وجود داشت و اینان بعدها با #رضاخان_ماکزیم رفاقتی به هم زدند.
بهادرالسلطنه کسی است که از ترس کشته شدن،
۹
تشکیلات کمیتة مجازات را لو داد، خودش بعدها به کردستان رفت و حتی به ریاست نظمیة آنجا نایل آمد؛ در آن دوره هم هنوز زورگیری و رشوه ستانی میکرد.
نکتة مهم، پیوند رجال سیاسی قدرتمند ایران با کسانی مثل کریم دواتگر است.یکی از این اشخاص #مورخ_الدوله_سپهر بود
۱۰
مورخ الدوله این برجسته ترین چهرة پشت پرده، مقامی بسی بالاتر از کریم دواتگر داشت، لیکن با او محشور بود. علت این حشر و نشر نمی توانست چیزی جز بهره برداری از این موجود مفلوک باشد. مورخ الدوله نقل میکند کریم دواتگر برایش توضیح داده مردی به نام #کنت_ریچ
۱۱
از طرف کمیته انقلابیون روسیه در رشت به تهران آمده و به او گفته است حاضر به هر نوع همکاری است.
به صحت و سقم سخن مورخ الدوله کاری نداریم، مهم این است که کریم چه موقعیتی داشت که طرف مذاکره انقلابیون روس واقع شود؟
۱۲
بالاتر اینکه مورخ الدوله میگوید شاید کریم وارد تشکیلات مورد نظر روسها شده باشد، او از سیدمحمد کمرهای میخواهد که با هم به مساعدت روسهای انقلابی برخیزند، کمرهای قبول نکرد. ما از میزان صحت این اظهارات آگاهی نداریم، اما میدانیم که مورخ الدوله هر چه بود؛ انقلابی نبود.
۱۳
او همراه با تیمی از رجال قاجار به طور همسو علیه وثوق به کار مشغول بود. به عبارت بهتر ظاهر قضیه این بود که عده ای آدمکش در کمیتة مجازات دور هم گرد آمدهاند تا به قول خودشان با خائنینی که باعث برباد رفتن کشور و قحطی بودند، مبارزه نمایند.
۱۴
اما واقعیت این است در پشت این ماجرا سیمای یک #مافیای_سیاسی به وضوح قابل تشخیص بود. مورخ الدوله هم با #اعزاز_السلطنه فرزند #کامران_میرزا نایب السلطنه محشور بود.
۱۵
حداقل یکی از گردانندگان کمیتة مجازات یعنی #میرزانظرخان_مشکوةالممالک در دستگاه کامران میرزا بالید، پدر او #اعتماد_الملک یا اعتماد نظام هم نوکر کامران میرزا نایب السلطنه به شمار میآمد
۲
یا همان میرزامحمودخان دفتری، #حسین_پرویز و... مهم ترین بلندگوی تبلیغاتی اینان #روزنامة_ستارة_ایران بود که گردانندة آن یعنی کمال السلطان صبا، از دورة مشروطه با گروه افراطی محشور و حتی خود یکی از تصمیم گیرندگان آن بود. صبا مردی بود درشت گوی و بی باک،
۳
این بی باکی را هم به واسطة پشت گرمی اش به محافلی مشخص به دست آورد.
از مقامات عالی رتبة دولتی حسن خان محتشم السلطنه اسفندیاری، صادق خان مستشارالدوله و دکتر اسماعیل مرزبان (امین الملک) با اینان محشور بودند.
۱
دیگر عضو کمیتة مجازات مردی بود #رشید_السلطان نام. رشید السلطان مردی بود از اهالی خلخال، او فرزند حسینقلی خلخالی بود.
پدر او ظاهراً در دوره مشروطه حاکم خلخال بود، وقتی پدر به سال ۱۳۳۱ قمری درگذشت منصب او را به رشیدالسلطان- فرزندش- دادند.
۲ #احمد_محمودی مشهور به #کمال_الوزاره، دیگر عضو مؤثر و تعیین کننده کمیتة مجازات بود. او فرزند محمودخان مشاورالملک قمی بود. وی در فرانسه نجوم خواند، اما به روایت عین السلطنه تلگرافچی شد. به روایت مسعود سالور فرزند عین السلطنه، ستاره ای هم کشف کرد که مشهور به ستارة محمودی شد.
۳
عضو دیگر کمیته، #سیدشکرالله_روحانی بود که اعلامیههای کمیتة مجازات را توزیع میکرد. او منشی مخصوص کامران میرزا نایب السلطنه بود، بعدها در مالیه به خدمت اشتغال داشت که وارد کمیتة مجازات شد.
بدون تردید عضو مهم کمیتة مجازات #حسینخان_لله بود. حسین خان شاگرد آبدارخانه آقابالاخان
1 #منشیزاده کیست؟
منشی زاده، فرزند کریم بیک یا کریم خان منشی اوف ایروانی، از افسران سابق قزاقخانه بود.در سال ۱۳۰۷ قمری که ناصرالدین شاه از سفر سوم خود از اروپا بازمی گشت کریم بیک منشیاوف پدر منشیزاده درخواست تابعیت و مهاجرت به ایران را کرد و شاه هم با درخواست وی موافقت نمود.
۲
چون جد منشی زاده، میرزامحمد منشی بوده از این جهت خانواده اش در ایروان معروف به منشی اوف میشوند و پس از اینکه به ایران مهاجرت کرده به تابعیت ایران درمی آیند، کلمة منشی اوف را به منشی زاده تبدیل نمودند.
کریم بیک مانند سایر مهاجرین در قزاق خانه مشغول به خدمت گردید
۳
او نیز مثل پدرش با تسلط روسها بر قزاق خانه مخالف بود؛ و شبنامه و اعلامیه علیه روسها مینوشت و برای جراید ارسال میکرد.در اوایل سال ۱۳۲۵ قمری، به همراه رفیق خود سرتیپ اسدالله خان ابوالفتح زاده از خدمت قزاق خانه کناره گیری کرد و به مشروطه خواهان پیوست. پس از استقرار مشروطیت،
۱
ظاهراً نخستین جرقه برای تشکیل کمیته ترور، در ذی القعده سال ۱۳۳۴ زده شد. ظاهر امر این است که #منشی_زاده و #ابوالفتح_زاده، دو ماجراجوی شناخته شده عصر مشروطه بانی و باعث تشکیل این گروه بوده اند.
۲
خود منشی زاده در بازجوییهایش بعد از دستگیری گفته است در ملاقاتی که با ابوالفتح زاده داشته، هر دو در مورد مرارتها و مصائبی که بعد از مشروطه متحمل شده اند با هم درد دل کردند. آنان به این نتیجه رسیدند که برای مجازات خائنین وطن، رفع ظلم و بی عدالتی، گروهی را تشکیل دهند
۳
تا به این وضع خاتمه بخشند.
این ظاهر ماجراست. با شناختی که از این دو تن وجود دارد، با علم به #شبکه_ارتباطی آنان که یک سویش به اقامتگاه تابستانی #سفارت_بریتانیا در قلهک مربوط میشد و سوی دیگرش به #انجمنهای_تندرو عصر مشروطه که سلاح کشیدن و قتل مخالفین، مذهب مختارشان بود،
#کمیته_مجازات
۱
دست بردن به سلاح موزر برای پیشبرد اهداف سیاسی، باج ستانی و حق السکوت گیری، امری بود که در دوره مشروطه آزموده شد و در دورههای بعد تا رسیدن رضا خان به اریکه سلطنت تداوم یافت.
نقطه اوج آن تشکیل کمیتة مجازات در ذی قعده ۱۳۳۴ بود.
۲
این گروه را عده ای به غلط یک گروه انقلابی نام نهاده اند، حال آنکه واقعیت امر این است که اینان همان بحران سازان دوره مشروطه بودند که از گروه سیاسی خاصی هم خط و ربط دریافت میکردند.#کمیته_مجازات ابزار اجرایی و نظامی محقق ساختن دیدگاههای گروه دمکراتهای ضدتشکیلی