۲
یا همان میرزامحمودخان دفتری، #حسین_پرویز و... مهم ترین بلندگوی تبلیغاتی اینان #روزنامة_ستارة_ایران بود که گردانندة آن یعنی کمال السلطان صبا، از دورة مشروطه با گروه افراطی محشور و حتی خود یکی از تصمیم گیرندگان آن بود. صبا مردی بود درشت گوی و بی باک،
۳
این بی باکی را هم به واسطة پشت گرمی اش به محافلی مشخص به دست آورد.
از مقامات عالی رتبة دولتی حسن خان محتشم السلطنه اسفندیاری، صادق خان مستشارالدوله و دکتر اسماعیل مرزبان (امین الملک) با اینان محشور بودند.
۴
به جز اینان فهرست بلندبالایی از برخی دیگر از رجال ایران از مشاورالممالک انصاری تا #گروه_برلنیها یعنی وحیدالملک شیبانی و حسینقلی خان نواب و تیم همراهشان را باید به این لیست افزود. در عین حال این گروه با #میرزاکریم_خان رشتی و برادران او مرتبط بودند، #احسان_الله_خان_دوستدار حلقه
۵
ارتباطی کمیتة مجازات بود با میرزاکریم خان و برادرانش. روش گروه ضدتشکیلی نفوذ و فروپاشی از درون بود، یکی از مهم ترین تجارب اینان در ارتباط با جنبش جنگل آزموده شد.
۶
بدون تردید برجسته ترین چهره #پشت_پرده_کمیته_مجازات_اردشیر_ریپورتر بود، او به شدیدترین لحن ممکن از این گروه در برابر تیم وثوق حمایت میکرد. خطاست اگر تصوّر کنیم کلیه کسانی که در کمیتة مجازات جمع آمده بودند، سوءنیت داشتند و یا اهل دسیسه بودند.واقعیت اینست که اکثر افراد فرودست
۷
آلت فعل واقع شدند، هدف به میدان آوردن اینان هم در طول همین فصل روشن خواهد شد، اما در اینجا باید بگوییم که هدف اصلی کمیتة مجازات به مراتب از کشتن تعدادی افراد فراتر میرفت و اهدافی مهم تر را در برمی گرفت؛ این اهداف از دید تیزبین ملک الشعرای بهار مخفی نماند
۸
و به هر نحوی شده آنها را در روزنامههای زبان آزاد و نوبهار برملا ساخت.
نقطه مقابل این گروه طیفی از رجال سیاسی و روزنامه نگاران و جناح میانه این زمان، از وثوق الدوله تا ملک الشعرای بهار و از آن سوی دمکراتهای معتدل و بقایای اعتدالیها را در بر میگرفت.
۹
برجسته ترین رجل مخالف این گروه متین السلطنه ثقفی بود که اینان دشمنی دیرینه ای با او داشتند. سیدضیاءالدین طباطبایی بسته به موقعیت گاهی به اینان نزدیک میشد و گاهی به وثوق . بالاخره هم در آستانة کودتای سوم اسفند با این گروه به همگرایی رسید
۱۰
و به طوری که خواهیم دید او هم آلت فعل منویات چهرههای پشت پردة این گروه واقع شد، اما او هم اَجل معلومی داشت که درست نود روز بعد از کودتا فرارسید و در اثر آن از قدرت فروافتاد. هدف اصلی گردانندگان کمیتة مجازات گسترش ناامنی، ایجاد فضای رعب و وحشت،
۱۱
ترسانیدن رجال از به دست گرفتن مسئولیت و در یک کلام بحران سازی بود تا از این طریق راه را برای عملیاتی کودتایی به منظور رسیدن به اهداف هموار سازند.
یک سر طیف این بحران سازی دامن زدن به بحرانهای اقتصادی و از آن جمله بحران نان بود و سوی دیگر این طیف، بحران سازی سیاسی بود
۱۲
به منظور ناامید ساختن مردم از هرگونه تحول مثبت اجتماعی. اینان به طور مثال تلاشی زایدالوصف در سرنگونی کابینهها از خود به خرج میدادند، دیگر اینکه مانع تشکیل مجلس میشدند، زمانی هم که مجلسی وجود داشت، با کشانیدن دشمن به خاک کشور آن را تعطیل کردند
۱۳
و اجازه ندادند دوباره مجلس شکل گیرد. با اینکه بعداً انتخابات این مجلس برگزار هم گردید و برخی نمایندگان در همان سال قحطی برگزیده شده بودند، اینان اجازه ندادند مجلس عملاً شکل گیرد تا اینکه کودتای سوم اسفند به وقوع پیوست و رضاخان سردمدار جریانها گردید.
۱۴
در آن زمان یعنی بیش از سه سال بعد از برگزاری انتخابات بود که مجلس چهارم شکل گرفت، مجلسی که به قول برخی شعرا ننگ وطن بود.
سیاست بحران سازی به منظور دست یابی به اهداف مشخصی که از آنها به اجمال ذکری به میان آمد، در دورة اوّل ریاست وزرایی وثوق از دو راه صورت گرفت:
۱۵
دامن زدن به بحران نان که در فصل قبل به عمق آن پی بردیم و دست یازیدن به ترور برخی اشخاص برای ناامن کردن فضای سیاسی کشور که در همین فصل به آن خواهیم پرداخت. بهانة امر هم مجازات خائنین بود، حال آنکه کسانی که به قتل رسیدند بیشتر قربانی اختلافات شخصی شدند تا چیز دیگر،
۱۶
حتی در یک مورد خیانت مقتولین اثبات نشد. حال به موضوع عملیات کمیتة مجازات میپردازیم و آنگاه تحلیلهای لازم را در این زمینه ارائه خواهیم کرد.
۱
دیگر عضو کمیتة مجازات مردی بود #رشید_السلطان نام. رشید السلطان مردی بود از اهالی خلخال، او فرزند حسینقلی خلخالی بود.
پدر او ظاهراً در دوره مشروطه حاکم خلخال بود، وقتی پدر به سال ۱۳۳۱ قمری درگذشت منصب او را به رشیدالسلطان- فرزندش- دادند.
۲ #احمد_محمودی مشهور به #کمال_الوزاره، دیگر عضو مؤثر و تعیین کننده کمیتة مجازات بود. او فرزند محمودخان مشاورالملک قمی بود. وی در فرانسه نجوم خواند، اما به روایت عین السلطنه تلگرافچی شد. به روایت مسعود سالور فرزند عین السلطنه، ستاره ای هم کشف کرد که مشهور به ستارة محمودی شد.
۳
عضو دیگر کمیته، #سیدشکرالله_روحانی بود که اعلامیههای کمیتة مجازات را توزیع میکرد. او منشی مخصوص کامران میرزا نایب السلطنه بود، بعدها در مالیه به خدمت اشتغال داشت که وارد کمیتة مجازات شد.
بدون تردید عضو مهم کمیتة مجازات #حسینخان_لله بود. حسین خان شاگرد آبدارخانه آقابالاخان
۱ #کریم_دواتگر
بدون تردید قابل تأمّل ترین عضو #کمیتة_مجازت کریم دواتگر بود؛ مردی آشوب طلب و ماجراجویی- به قول ویکتور هوگو- از طبقه سوم زیرین اجتماع.
کریم لمپنی بود که منطقش اسلحه بود و تهدید و ارعاب. این پادوی بازار وارد در ماجراهایی شد که به قیمت جانش تمام شد.
۲
کریم دواتگر اصلا اهل زنجان بود. در تهران با محافل افراطی مرتبط شد و همین گروهها او را تشویق به ترور #شیخ_فضلالله_نوری کردند. او بعد از مضروب و مجروح ساختن شیخ، گلولهای هم به خود زد، اما از مرگ نجات یافت و شیخ هم او را بخشید. در دورة به اصطلاح مهاجرت، او هم تفنگی به دست گرفت
۳
و بجمع مهاجرین پیوست. بعد از سقوط دولت موقت کرمانشاه به ریاست نظام السلطنه، همراه عدهای دیگر از ماجراجویان به تهران بازگشت.در این زمان بود که به عضویت کمیتة مجازات در آمد.
کریم توسط جوخههای تروریستی دورة مشروطه استخدام شد، کارش ایجاد رعب و هراس بود و وظیفة اصلیش آشوبگری
1 #منشیزاده کیست؟
منشی زاده، فرزند کریم بیک یا کریم خان منشی اوف ایروانی، از افسران سابق قزاقخانه بود.در سال ۱۳۰۷ قمری که ناصرالدین شاه از سفر سوم خود از اروپا بازمی گشت کریم بیک منشیاوف پدر منشیزاده درخواست تابعیت و مهاجرت به ایران را کرد و شاه هم با درخواست وی موافقت نمود.
۲
چون جد منشی زاده، میرزامحمد منشی بوده از این جهت خانواده اش در ایروان معروف به منشی اوف میشوند و پس از اینکه به ایران مهاجرت کرده به تابعیت ایران درمی آیند، کلمة منشی اوف را به منشی زاده تبدیل نمودند.
کریم بیک مانند سایر مهاجرین در قزاق خانه مشغول به خدمت گردید
۳
او نیز مثل پدرش با تسلط روسها بر قزاق خانه مخالف بود؛ و شبنامه و اعلامیه علیه روسها مینوشت و برای جراید ارسال میکرد.در اوایل سال ۱۳۲۵ قمری، به همراه رفیق خود سرتیپ اسدالله خان ابوالفتح زاده از خدمت قزاق خانه کناره گیری کرد و به مشروطه خواهان پیوست. پس از استقرار مشروطیت،
۱
ظاهراً نخستین جرقه برای تشکیل کمیته ترور، در ذی القعده سال ۱۳۳۴ زده شد. ظاهر امر این است که #منشی_زاده و #ابوالفتح_زاده، دو ماجراجوی شناخته شده عصر مشروطه بانی و باعث تشکیل این گروه بوده اند.
۲
خود منشی زاده در بازجوییهایش بعد از دستگیری گفته است در ملاقاتی که با ابوالفتح زاده داشته، هر دو در مورد مرارتها و مصائبی که بعد از مشروطه متحمل شده اند با هم درد دل کردند. آنان به این نتیجه رسیدند که برای مجازات خائنین وطن، رفع ظلم و بی عدالتی، گروهی را تشکیل دهند
۳
تا به این وضع خاتمه بخشند.
این ظاهر ماجراست. با شناختی که از این دو تن وجود دارد، با علم به #شبکه_ارتباطی آنان که یک سویش به اقامتگاه تابستانی #سفارت_بریتانیا در قلهک مربوط میشد و سوی دیگرش به #انجمنهای_تندرو عصر مشروطه که سلاح کشیدن و قتل مخالفین، مذهب مختارشان بود،
#کمیته_مجازات
۱
دست بردن به سلاح موزر برای پیشبرد اهداف سیاسی، باج ستانی و حق السکوت گیری، امری بود که در دوره مشروطه آزموده شد و در دورههای بعد تا رسیدن رضا خان به اریکه سلطنت تداوم یافت.
نقطه اوج آن تشکیل کمیتة مجازات در ذی قعده ۱۳۳۴ بود.
۲
این گروه را عده ای به غلط یک گروه انقلابی نام نهاده اند، حال آنکه واقعیت امر این است که اینان همان بحران سازان دوره مشروطه بودند که از گروه سیاسی خاصی هم خط و ربط دریافت میکردند.#کمیته_مجازات ابزار اجرایی و نظامی محقق ساختن دیدگاههای گروه دمکراتهای ضدتشکیلی