Thread by @JacobQNicholson

Sparta była niewątpliwie bardzo oryginalnym państwem greckim, ale obrosłym zarówno kiedyś jak i dziś wieloma mitami. Podejme tu próbę oczyszczenia go z nich. :)
Zajmę się na początku zarysem społeczeństwa Lacedemonu, a 1/x

dopiero w oddzielnej części zarysem historycznym tego państwa.
Problemem jest że wiekszosć źródał jest późna a państwo spartańskie, jak zawsze coś egzotycznego wzbudzało wśród pisarzy chęć przesady. Jak się wydaje sami Spartanie, lubi też podkręcać opinie, miedzy innymi 2/x

taktycznie nie prostując pogłosek o sobie. Do tego mowa o okresie liczącym setki lat, w którym wiele rzeczy się zmieniało. Więc prosze nie traktowac wszystkiego jako stałej.
W okresie archaicznym ukształtował się ustrój społeczny i polityczny Sparty. 3/x

Jej wolnych mieszkańców nazywano Lacedemończykami, ale jedynie pełnoprawnych obywateli określano mianem Spartiatów lub Lakonów. Zamieszkiwali oni miasto zwane Spartą lub Lacedemonem (Lakedaimon, Lakedaimonia). Za twórcę spartańskiego ładu, uważano legendarnego Likurga, 4/x

żyjącego w IX, VIII w. AC. Sami Spartanie wierzyli, że Likurg rozdzielił między obywateli 9000 działek ziemi (kleroi), na których pracowali niewolni heloci. Przypisywana Likurgowi tzw. Wielka Rhetra wprowadziła radę starszych (geruzję) oraz określiła stosunki między 5/x

geruzją, dwoma królami a Zgromadzeniem obywateli (apella).
Jak podaje Plutarch Spartanin zanosił dziecko do miejsca zwanego lesche, gdzie zasiadali najstarsi członkowie jego fyli, którzy przeprowadzali oględziny dziecka. Jeśli było słabe, odsyłali je do tzw. 6/x

Apothetai, jamy w ziemi w pobliżu Tajgetu, wierząc, że zarówno dla dziecka, jak i dla polis lepiej będzie, jeśli umrze. Słynna inspekcja niemowląt stała się niemal symbolem spartańskiej surowości. Piszący w I wieku Plutarch opowiada o bardzo odległej przeszłości. 7/x

W świecie greckim znano zjawisko porzucania dzieci przez ubogich rodziców, ale władzom mało licznej Sparty wyraźnie zależało na zwiększeniu liczby obywateli. Zwalczanie różnymi prawnymi szykanami starokawalerstwa zwalnianie ze służby wojskowej(3 synów) i podatków(4 synów) 8/x

jasno na to wskazuje. Mimo tego liczba obywateli spadała w sposób nieubłagany.
Przykład kulawego od urodzenia Agesilaosa dowodzi jednak, że inspekcja niemowląt nie miała tak rygorystycznego charakteru, albo co zupełnie prawdopodobne jest ona elementem legendy. 9/x

Szczególnie znane po dziś dzień jest spartańskie wychowanie. Nosi ono nazwę agoge, której sami Spartanie w V-IV w. AC nie znali. Słowo agoge oznacza po prostu „kierowanie, prowadzenie" dzieci, ludzi w ogóle, czy koni. 10/x

Ksenofont opisuje w Ustroju politycznym Sparty trzy etapy wychowania. W pierwszym uczestniczą chłopcy (paides), w drugim młodzieńcy (paidiskoi), w trzecim młodzi mężczyżni (hebontes). Przy czym główny nacisk był kładziony na grupę drugą czyli nastolatków. 11/x

Istniały pewne przepisy regulujące życie chłopców, ich ubiór, sposób zachowania się. Odżywanie. Ale nie wiemy tak naprawde czy mieszkali w rodzaju internatu czy jednak na noc wracali do domu. Oprócz ćwiczeń fizycznych, nauki władania bronią, uczono też czytania, pisania, 12/x

śpiewu, muzyki i poezji. Jako dorośli hebontes służyli
w wojsku i byli członkami Zgromadzenia Ludowego, ale nie mogli sprawować urzędów.
Jednym z bardziej charakterystycznych elementów spartańskiego stylu życia były wspólne posiłki, w których obowiązkowo uczestniczyli 13/x

od dwudziestego roku życia aż do śmierci wszyscy obywatele. Nazywały się one fkłytiami lub syssitiami. Był to prawdopodobnie obiad. Nie uczestniczenie w nim bez usprawidliwienia skutkowało odebraniem praw obywatelskich. Spartańskie syssitie miały w V-IV w. AC charakter 14/x

powszechny. Wstęp do syssitii miał jedynie ten, kto uiścił miesięczną składkę. Z relacji wiaodmo że było to 31 kg jęczmienia, 24 litiy wina, 3 kg sera , 1,5 kg fig oraz ok. 10 oboli na zakup dodatkowych rzeczy, prawdopodobnie mięsa, głownie wieprzowiny. Spotykano się w 15/x

15 osobowym stałym gronie. I była to główna polityczna komórka, gdzie dyskutowano o wszystkim. Były lepsze i gorsze syssitie i do każdej dostac się mozna było tylko po zgodzie wczystkich jej członków.
Syssitie wraz z całym spartańskim stylem życia, odchodzą w przeszłość 16/x

w końcu IV, a najpóźniej na początku III w. AC, ale potem i wychowanie i spotaknia wracają i trwają także w czasach rzymskich ale już w innej formie.
Spartanin, który ukończył trzydziesty rok życia, śniadanie zjadał w domu, kolejny posiłek w syssitii, a wieczorem w domu 17/x

kolację do żony. Która miała więcej do powiedzenia niż inne Greczynki.
„Lacedemończycy zawsze chętnie słuchają swych żon i pozwalają im o wiele więcej mieszać się do spraw publicznych, niż sobie samym do spraw domowych. Poza tym w rękach kobiet była także większa część 18/x

własności w ówczesnej Sparcie" - napisał Plutarch
W Sparcie każdy obywatel miał zapewnione poprzez posiadanie działki minimum egzystencjalne, ale mitem jest że panowała majatkowa równość. Byli biedni i zamożni. Spartanie byli rozpolitykowani, a władze nie wolne od korupcji. 19/x

O czym szerzej napiszę w części historycznej.
Mimo że Sparta przeszła do historii jako potęga wojskowa, to na temat jej wojskowości wiemy zaskakująco mało, ponieważ mocno dbano o utrzymywanie szerokopojętej tajemnicy wojskowej. Cała armia spartańska u szczytu 20/x

liczebności liczyła 6 mor, 12 lochosów, 48 pentekostii i 192 enomotie. Pełny stan armii spartańskiej wynosiłby zatem 7980 ludzi w morach oraz 300 w elitarnym oddziale hippeis. Mowa o ciężkiej piechocie hoplickiej. Armię tę wspierały inne nieobywatelskie formacje, ale tu nie 21/x

ma miejsca by to wszystko opisać. Rozprawmy się na koniec z jeszcze jednym mitem. Tchórz na polu walki okrywał się hańbą, był wyrzucany na margines społęczności, ale nie ze społeczności. Nie zawsze jednak stosowano kary. Po przegranych bitwach pod Leuktrami (371 r.) i 22/x

Megalopolis (331 r.) zrezygnowano w ogóle ze stosowania kar. Żołnierzy, którzy poddali się na Sfakterii, pozbawiono części praw obywatelskich, ale przywrócono im je po pewnym czasie. Słowem Spartanie mimo osobliwego trybu życia mniej się różnili od innych niż nam się wydaje.23/x

Wszystko to w maksymalnym skrócie. Dużo ciekawsza będzie wg mnie część historyczna. Postaram się ją także ciekawie zilustrować. Korzystałem z kilku publikacji. Najważniejsza to zdecydowanie cytowana tu Starożytna Sparta prof. Kuleszy. 24/24

P.S. Dodam bo warto, że Polska miała i ma wybitnych badaczy starożytności o poziomie światowym. Zachęcam do korzystania z ich dorobku, bo polska nauka w tej materii nie może mieć żadnych kompleksów w stosunku do reszty świata.