!! स्वराज्याची शिवकालीन जकात वसुली पद्धत व जकातीचे दर तसेच जकात जकात व अर्थव्यवस्था. !!
शिवकाळातील स्वराज्याच्या अर्थ व्यवस्थेचा अभ्यास करताना प्रामुख्याने जकात वसुली, कर वसुली, पेठेचा कारभार, गावचा कारभार यांचा अभ्यास करावा लागतो. स्वराज्यात जास्त करुन माल तयार होत नसे.
शिवकाळातील स्वराज्याच्या अर्थ व्यवस्थेचा अभ्यास करताना प्रामुख्याने जकात वसुली, कर वसुली, पेठेचा कारभार, गावचा कारभार यांचा अभ्यास करावा लागतो. स्वराज्यात जास्त करुन माल तयार होत नसे.
तो माल आयात होत असे बंदरावरांवरुन. त्या मुळे बंदरे ताब्यात असणे गरजेचे असायचे. जकात हि दोन प्रकारे वसुल केली जायची. एक बंदरावरील कर वेगळा तो कर हा प्रत्येक व्यापाऱ्यास द्यावा लागे. त्या नंतर माल वाहतूक करत असताना घाट उतरल्यावर जकात वसुल केली जायची. शिवकाळामध्ये कारवार, गोबे,
बेंगुर्ले, मालवण, राजापूर, जैतापूर, खारेपाटण, रत्नागिरी, चिपळूण, हर्णे, दाभोळ, महाड, दंडा-राजपुरी, नागाव, नागोठाणे, चेऊल, पेण, पनवेल, अष्टमी, कारंजा, मुंबई, कल्याण, भिवंडी, वसई, ठाणे इत्यादी लहान मोठी बंदरे प्रसिद्ध होती. यातील बहुतांशी बंदरे स्वराज्यात होती तर गोवे, मुंबई, करंजा
, वसई, ठाणे आदी बंदरे, इंग्रज, पोर्तुगीज,डच, यांच्याकडे होती. देशोदेशीचा माल व प्रवासी या सर्व बंदरावरांवर उतरत. स्वाभाविकच ही बंदरे विलक्षण गजबजलेली असायची. व्यापारी, सावकार, सराफ, अडत्ये, तांबोळी, विणकर, तेली, वैद्य, हकीम, जकातवसुलीचे अधिकारी, खलाशी, तारवे बांधणारे व दुरुस्ती
करणारे कामगार, विक्रेते, हमाल, सैनिक, लमाणांचे तांडे, हत्ती, घोडे, उंट, बैल, खेचरे आदींची रेलचेल हि बंदरावर सुरुच असत. या बंदरावरांवर जकात वसुल केली जात हि बंदर जकात असे. व जेव्हा व्यापारी माल घेऊन बैल, उंट, खेचरे, यांच्यावर लादुन घाटामार्गे माल देशावर जात तेव्हा घाट उतरल्यावर
तेथे जकात आकारली जात. तसेच देशातील माल जो निर्यात केला जात तो हि माल याच घाट मार्गे कोकणात बंदरात जात असे तेव्हा ही घाट चढताना जकात आकारली जात असे. जकात हा स्वतंत्र महाल असे त्यावर 'सभासद' नामक अधिकारी असे. एका घोड्यामागे निमा, गाढवामागे तिजाई, खांदडी, मोटलेकरी यांस चौथाई जकात
रखवाली म्हणुन द्यावी लागे.
घाटात देवता असतं त्याला जकात द्यावी लागत असे,जेव्हा महाराजांकडे पश्चिम किनारपट्टी आली तेव्हा महाराजांना व्यापारी ऊत्पन्न मिळु लागले,महाराजांची व्यापारी जहाजे मस्कत,ईराण या प्रदेशात व्यापारासाठी जाऊ लागली,व्यापार व ऊद्योगधंद्यासाठी लहानमोठ्या गावांत पेठा
घाटात देवता असतं त्याला जकात द्यावी लागत असे,जेव्हा महाराजांकडे पश्चिम किनारपट्टी आली तेव्हा महाराजांना व्यापारी ऊत्पन्न मिळु लागले,महाराजांची व्यापारी जहाजे मस्कत,ईराण या प्रदेशात व्यापारासाठी जाऊ लागली,व्यापार व ऊद्योगधंद्यासाठी लहानमोठ्या गावांत पेठा
वसवल्या जात,गावात बारा बलुतेदारांची वस्ती असे तशी अठरा खुम(पगड) लोकांची वस्ती असे.
गावाचे दोन भाग असतं मुंजोरी व मोहतर्फा,मुजोरी म्हणजे शेतकरी,बलुतेदारी वस्ती व मोहतर्फ म्हणजे वाणी आणि व्यापारी लोकांची वस्ती.
गावचा कारभार पाटिल,महाजन,चौगुला हे वतनदार बघत,तर पेठ वसवणारा तो शेट्या
गावाचे दोन भाग असतं मुंजोरी व मोहतर्फा,मुजोरी म्हणजे शेतकरी,बलुतेदारी वस्ती व मोहतर्फ म्हणजे वाणी आणि व्यापारी लोकांची वस्ती.
गावचा कारभार पाटिल,महाजन,चौगुला हे वतनदार बघत,तर पेठ वसवणारा तो शेट्या
त्याचे काम बाजारभाव ठरवणे व मापं बरोबर आहे की नाही ते तपासणे,त्याचे लेखी काम करणारा तो महाजन,यांना पेठेच्या घडामोडीची माहिती देणारा तो चौधरी,पेठेतील जकातवसुलीची जबाबदारी शेटे-महाजन यांच्यावर असे,जकातीचे दर जास्त नसत,यातील जावळी खोर्यातील जकातीचे दर हे दर बैली भुसाचे व मीठाचे
गोणीस ६ रुके,तर तंबाखु,गडीद यास ६ रुके हि जकात घाटात वसुल केली जाई,घाटातील जकात नाक्यावर जकात वसुली अधिकर्यास घाटपांडे म्हणत,त्याच्या हाताखाली डांगे व पतकी अधिकारी व यांच्यासह मोढवे ,पदकदार,पानसरे असे तीन अधिकारी असतं,स्वराज्यात जरी जास्त माल तयार होत नसला तरी राजापुरी,पंचा व
लोटा तसेच भिवंडीची हातमागावरील वस्त्रे,चोलचे रेशीम कापड तसेच मीठ,आंबे,सुपारी,नारळ आदी वस्तुंचीही निर्यात लक्षणिय होत असे.
#शिवराय_मनमनात_शिवजयंती_घराघरात #शिवजन्मोस्तव_सोहळा #म #रिम #मराठी
#शिवराय_मनमनात_शिवजयंती_घराघरात #शिवजन्मोस्तव_सोहळा #म #रिम #मराठी
• • •
Missing some Tweet in this thread? You can try to
force a refresh
