Thread by @vvitru

1⃣ Bugün dünyada yaşanan global enerji dönüşümü konusunda Türkiye’de kerli ferli uzmanların dahi gözden kaçırdıkları bir konuyu ele alacağız.

Temel olarak enerji ihtiyacımızı karşılamada fosil yakıtlar bırakılıp yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru bir geçiş söz konusu.

2⃣ Düz mantıkla bakıldığında, çift kollu terazi gibi, bir kefeden öteki kefeye doğru bir geçiş varmış gibi düşünebiliriz. Düşünürüz de işte çok şeyi de kaçırırız böyle düşünürsek. Bu geçiş o kadar basit değil ve zaten öyle tereyağından kıl çeker gibi de gitmiyor.

3⃣ O yüzden bu tür direkt değerlendirmeler savunucusunu uzun vadede haklı çıkaracaksa bile orta vadede birçok büyük fırsatın da kaçırılmasına sebep olur. Fosil yakıt deyince de akla ilk önce petrol gelmesi gerekiyor. Peki bir petrol rafinerisi nasıl çalışır ve nasıl kâr eder?

4⃣ Öncelikle başta şunu çok iyi anlamak gerekiyor: bir petrol rafinerisine asıl kâr ettiren şey, sattığı petrol miktarından ziyade "crack margin" denen ürün marjlarıdır. Zaten bunu konuşacağız, flood sonunda da yine konuyu buraya getireceğiz.

5⃣ "Crack margin", denen şey petrol rafinaj endüstrisinde ham petrolden benzin, ve diğer rafine ürünlerin üretilmesindeki kâr marjını tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Peki “crack” terimi nereden geliyor? +

6⃣ "Crack" terimi, ham petroldeki uzun hidrokarbon moleküllerinin benzin, dizel, jet yakıtı ve diğer ürünleri üretmek için kullanılabilecek daha kısa, daha kullanışlı moleküllere parçalanması veya "kırılması"/”inceltilmesi” işleminden gelir.

7⃣ Crack margin, bir tür kârlılık ölçüsüdür ve rafine ürünün fiyatından ham petrol maliyetinin çıkarılmasıyla hesaplanır. Çatlak marjını hesaplamak için temel formül basitçe:

"Crack Margin = Ürün Fiyatı - Ham Petrol Maliyeti - Rafinasyon Maliyetleri"

olarak verebiliriz.

8⃣

Ürün Fiyatı: Benzin, dizel veya jet yakıtı gibi üretilen rafine ürünün piyasa fiyatı

Ham Petrol Maliyeti: Rafine ürünü üretmek için kullanılan petrolün maliyeti

Rafinasyon Maliyetleri: Rafinaj maliyetleri, işçilik, bakım ve ekipman amortismanı gibi operasyonel maliyetler

9⃣ Bu üç bileşeni elde ettikten sonra, crack margin hesaplamak için yukarıdaki formülü kullanacağız.

Örneğin, benzin ürettiğimizi ve benzinin piyasa fiyatını, litresi 1,15 $, ham petrol maliyetinin varil başına 80 $ ve rafinaj maliyetini litre başına 0,07 $ olduğunu varsayalım.

🔟Dolayısıyla crack margin;

Crack Margin = 1,15 $/litre-(80 $/varil / 159litre/varil) -0,06 $/litre

Crack Margin = 1,15 $/litre-0,50 $/litre-0,06 $/litre

Crack Margin = 0,51 $/litre

Petrol global piyasalarda dolar ile satıldığından cracked ürünler de dolar ile fiyatlanıyor.

1⃣1⃣ Görüldüğü üzere, bu rafineri benzin için litre başına 51 cent kâr ediyor. Bu hesaplar varil/gallon yapılabildiği gibi ton cinsinden de yapılabilir. Burada rahat anlaşılması açısından litre üzerinden örnek verdik. Şimdi gelelim crack margin nelerden etkilenir konusuna.

1⃣2⃣ Crack margin değişken olabilir çünkü ham petrol fiyatı, rafine ürünlere olan talep, ham petrol ve rafine ürün arzı gibi birçok faktörden etkilenir. Örneğin, ham petrol fiyatı yükselirken benzin talebi sabit kalırsa, benzin üretmenin maliyeti artar crack margin düşer.

1⃣3⃣ Benzer şekilde, dizel yakıt talebinde ani bir artış olursa, dizel için crack margin yükselirken benzin için crack marjı düşebilir. Bu bütün üretilen damıtılmış ürünlerin üretim miktarları ve kendi crack marginlerinin ağırlıklı ortalaması da rafineri marjını verir.

1⃣4⃣ Rafineri bakımları, ham petrol arzını etkileyen jeopolitik olaylar ve rafinaj süreçlerinde değişiklik yapılmasını gerektiren çevresel düzenlemeler crack margini etkileyebilecek diğer faktörlerdir. Sonuç olarak, crack margin oldukça değişken ve tahmin edilmesi zor olabilir.

1⃣5⃣ Dikkat edilirse, crack margin üretim miktarından bağımsızdır. Tabii ki bir rafinerinin kapasitesi ne kadar büyükse o kadar çok birim marj toplamı kâr yazar bu çok açık. Öte yandan, rafineri marjı eğer çok düşük ise rafinerinin büyük üretimler yapmasının pek de anlamı yoktur.

1⃣6⃣ Nasıl yıllar boyu öğrendiğimiz matematik, sadece basit bir türev alabilmek içindiyse, buraya kadar bütün bu konuştuğumuz şeyler de şunu anlatabilmek içindi:

crack margin, *ceteris paribus, üretilen ürünün arzı ile ters talebiyle doğru orantılı olarak değişir.

1⃣7⃣ Yani, diyelim ki piyasada dizel talebi arttı, dizel fiyatı artacak, bu da dizelin crack margini yükseltecektir. Aynı şekilde, eğer dizel arzı azalırsa bu sefer, dizel bulmak zorlaşacak ve fiyatı yine yükseleceğinden, dizel crack margin yine yükselecektir. -*ceteris paribus-

1⃣8⃣ Şimdi bir de rafinaj maliyetleri tarafına gelirsek, burada da en büyük etkenlerden biri tabii ki rafineri teknolojisi ve operasyonel maliyetler ile beraber, işçilik maliyeti. Dolar cinsinden asgari ücretin düşük ülkelerdeki rafineri marjları daha yüksektir.

1⃣9⃣ Eğer fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjiye doğru bir dönüşüm gerçekleşecekse ki bugün bunu yaşıyoruz, gelişmiş ekonomilerde işçilik maliyetleri yüzünden kıtı kıtına crack marginlerle çalışan rafineriler bir bir kapanacaktır. Bu da ürün arzını kısıtlayacaktır.

2⃣0⃣ Düşen ürün arzı ile beraber, akaryakıt ihtiyacı da enerji dönüşümü sebebiyle azalsa dahi, marjlar korunabilir. Petrolün kullanımı %50 azalsa dahi, üretim de ona göre azaltılarak, varil fiyatı korunabilir aynı şekilde, ilk önce gelişmiş ekonomilerde işçilik maliyetleri

2⃣1⃣ sebebiyle kapanan rafinerilerin silinen kapasiteleri gelişmekte olan ekonomilerdeki hali hazırda çalışan rafinerilere kayarak global akaryakıt talepleri azalsa dahi lokalde talepler artabilir. Bu da rafineri marjlarını yükseltecek ya da koruyacak bir unsur olacaktır.

2⃣2⃣ Kısacası, git gide nişleşen bir sektör haline gelmesi olasılığı hiç de öyle az değildir. Evet petrol üreticisi ülkelerin toplam üretimi azalacağından gelirlerinin büyük bir kısmını kaybedecekleri aşikârdır fakat bazı rafineriler tarafında benzer risk aynı büyüklükte değil.

2⃣3⃣ Sonuçta bir rafinerinin kapasitesi, dünya talebine bakıldığında çok küçüktür ve bu tantanalı dönemde ayakta kalmayı başaranların da ürünlerine talep olacaktır. Bu da bazı rafinerilerin marjlarını toplam ürün arzın azalması ile beraber koruyabilmelerine olanak verebilir.

2⃣4⃣ Evet, asgari ücretin dolar cinsinden çok yüksek olduğu bir yerde rafinericiliğin artık kârlı olmama riski çok büyüktür fakat buna dayanabilecek olan gelişmekte olan ülke rafinerileri için de bu bir fırsat olarak görünüyor.

2⃣5⃣ Her şey bir yana “artık petrol ürünleri daha az kullanılacak bu yüzden akaryakıta olan ihtiyaç da azalacak dolayısıyla da rafinericilik işi bitti” demenin doğru/yeterli bir yorum olmadığını görmüş olduk. Asıl belirleyici burada rafineri marjı olacaktır.⬛️

#tupras
#Petkim