Thread by @Xoybunz

✴️Son zamanlarda artan Moğol Çingenelerin Zazalar Kürt değildir uydurma propagandası için Zazaların Kürd olduğuna dair bilimsel tarihsel etimolojik ve genetik araştırmaları, kaynakları içeren bir flood hazırladım keyifli okumalar✴️

◾Bilinçlendirme adına RT atalım◾

🔸Zaza kelimesinden ilk olarak söz eden Türk seyyahı Evliya Çelebî’dir. Evliya Çelebi, Bingöl Yaylası ve Çapakçur’a geldiğinde yörede gördüğü Kürd aşiretlerini sayarken bunlar arasında Ekrad-ı Zaza(Zaza Kürdleri)’yı sayar.

Bu isimlendirmenin Osmanlı döneminde ortaya çıktığı ve bu dönemde yaygınlık kazandığını düşünülmektedir. Zira Osmanlı kayıtlarında bunun dışında bir kullanım söz konusu değildir. Zaza kelimesine fonetik/ses yapısı olarak benzeyen kelimelerde köken aramak ise bilimsellikten uzaktr

Çünkü önemli olan kullanılan ismin Zazaları karşılayıp karşılamadığıdır. Osmanlıların son dönemine kadar bu durum böyle devam edecektir.
-
Evliya Çelebi Seyahatnamesinin elyazmasında Ehali-i Bingölü beyan eder diyerek En başta Zaza Kürdleri diye kaydeden sayfa👇

🔸Zazalar kendini asıl Kürd komşusu olan ırkdaşı Kurmancları ise Kırdas olarak isimlendirmişlerdir. Zazaca’da Kırdas Kürd’e benzeyen demektir. Yani Zazalar kendilerini gerçek Kürd olarak takdim etmişlerdir.

Nitekim ilk Zazaca eser olan Ahmed el-Hasi Mevlidini bitirirkn şu ifadeleri kullanır. “Temam bi viraştişê mewlidê Kirdî” Kürtçe mevlidin yazılışı tamamlandı.
Ahmed-i Hassî’nin 1899’da Diyarbekir Litografya matbaasında basılan nüshanın son yaprağında Kırdi tabirinn geçtiği sayfa

🔸Bu dönemde Dersimdeki Alevi Zazalarla ilgili kayıtlar ise şöyledir: “Fakîr (Mehmed Arif), bin iki yüz doksan bir (1291/1875) sene-i hicriyesinde bir memuriyet-i muvakkata ile Erzincanın civarında bulunan ve bir aralık Dersim Vilayeti namıyla bir vilayet teşkil olunan mahallin

bazı nevahi ve kazalarına gitmiştim. Oralar ahalisi Kürddür. Lisanları Kurmanc değil Zaza lisanıdır.”

(Mehmed Arif, Binbir Hadis-i Şerif, 1325/1908, Kahire, s. 406)

🔸Terry Lynn Todd, Zazaca grameri ele aldığı kitabında Zazalar’ın her yönden Kürt olduklarını söylemiştir.

◽◽◽◽◽◽

🔸The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society kitabının yazarı Prof. Mehmed S. Kaya’ya göre Zazalar Kürttür.

🔸Antroplog Ernest Chantre, Zazaları da içerecek biçimde Kürtler üzerine yaptığı araştırmalarda Zazaları da Kürt grupları içinde değerlendirip incelemiş ve Zazalardan “Kurde Zaza” ve “Kurdes Zazas” yani “Zaza Kürtler” şeklinde bahsetmiştir.

🔸İngiliz etnolog ve dilbilimci R. G. Latham Zazaca sözcükler üzerine H. Sandwith ile ortak yayınladığı çalışmada Zazaları bir Kürt grubu olarak değerlendirmiştir.

◽◽

🔸Antroplog dilbilimci Dr. Orville Boyd Jenkins de zazaları Kürt grupları içinde sınıflandırır

🔸İngiliz doğubilimci ve Kürtler üzerine çalışmaları bulunan Godfrey Rolles Driverve Kürdolog Basile Nikitine de Zazaları Kürt grupları içinde kabul ederler.

🔸Coğrafya profesörü Ellsworth Huntington Fırat Nehri ile ilgili gezi ve gözlemlerine dayanan 1902 tarihli bilimsel makalesinde ve İngiliz yüzbaşı L. Molyneux-Seel, Dersim’de iki ay süren ayrıntılı gezisini anlattığı 1914 tarihli makalesinde Zazaları ve “Kızılbaş” olarak ...

belirttikleri Dersim Alevilerini Kürt gruplarından sayarlar.

🔸 Mark Sykes, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Kürt aşiretlerini ele aldığı ayrıntılı çalışmasında Zazaları ve Zaza aşiret ve kabilelerini Kürd grupları içinde sınıflandırır.

🔸Almanya Leipzig Max Planck Enstitüsü, Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ile Londra HGI DNA Araştırma Laboratuvarı ve Ulusal Kan Merkezinden beş bilim adamı tarafından farklı Kürt gruplarının genetik açıdan durumlarını saptamak üzere yapılan ortaklaşa bir araştırma genetik

alanda bir yayın organı olan “Annals of Human Genetics” dergisnde yayınlanmştr. Bu araştırmada, sonuçların, Zazaca konuşan grubu köken olarak Kuzey İranlı gösteren görüşlere haklılık kazandırmadığı, Zazalarn en büyük oranda genetik olarak Kürtlerle benzeştiği ifade edilmiştr.

🔸Carsten Niebuhr, tarafından yazılan ve 1780 yılında basılan Voyage en Arabie & en d’autres pays circonvoisins isimli eserde Zazalar Erzurum ve Siverek arasındaki bölgede yaşayan ve nüfusları 20.000 civarında olan bir Kürt aşireti olarak kaydedilmişler.👇

🔸Zazaca hakkında ilk araştırmaları yapan ve ilk derlemeleri yayınlayan Peter Lerch ve bu metinler üzerinde filolojik/dilsel etütler yapan Friedrich Müller Zazaları bir Kürd olarak ifade ederler.
Friedrich Müler

“Beiträge zur Kenntniss der neupersischen Dialekte III. Zaza-Dialekt der Kurdensprache”, Sitzungsberichte der Philosophisch-Hisctorischen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Wien 1865, 227-245

Bu cümlelerin geçtiği sayfa👇

🔸Rich’in 1836 yılında basılan Narrative of a Residence in Koordistan isimli seyahatnamenin 376. sayfasında seyahatnamesinde Zazaların Kürt olarak zikredildiği sayfa.

🔸Mustafa Nutuk konuşmasını yaparken de Zazalarn Kürt olduğunu şu cümlelerle ifade etmiştr.“Üçüncü madde Erzincan ve Sivas arasında bir Ermenilik tahayyülü ilimsiz ve vukufsuzluktan başka bir şey değildr. Harbden evvel bile buraların büyük kısmi Zaza deniln Kürdlerdn ibaret idi.”

🔸Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın aynı zamanda kayınpederi olan Diyarbakır Eğil beyi Devletşah Bey ki Zaza Mirdasi aşiretine mensup olup Şerefhan-ı Bidlisi tarafından 1597 yılında kaleme alınan Şerefname isimli bu eserde bu aile Kürt olarak kaydedilmiştir.

🔸Bundan daha önemlisi Akkoyunluların çağdaşı olan tarihçilerden Markizi ve İbn Tağriberdi eserlerinde Devletşah beyi ve babası Muhammed beyi Kürdi nisbesiyle zikretmişler. Bu da Zaza olan Mirdasi beylerinin Kürt olduklarını gösteren delillerdendir.

🔸Ziya Gökalp Kürt Aşiretleri Üzerine Sosyolojik Tetkikler kitabında Kürtleri vaktiyle edebî eserlerinin tetkikiyle Kurmanc, Zaza, Soran, Gûran, Lur olmak üzere beş kavme ayırdığını yazarak Zazaları Kürt grupları içinde kabul etmiştir.

🔸Akkoyunlular’ın Zazaların yoğun bir şekilde yaşadıkları Bingöl’e hâkim olduğu 1470 yılı civarında Çapakçur’a gelen Mısırlı seyyah Muhammed bin Mahmud el-Halebi İbn Aca (ö.881/1477) şehirde yaşayan halkın Kürdler olduğunu ifade eder.

Etnolog İngvar Savnberg ise Türkiyeli göçmenlerin etnik ve sosyo-kültürel gelişimini incelediği kitabında Zazaları Kürd olarak tanımladığını ifade eder

Ayrıca, Quebec Laval Üniversitesi'nden Kanadalı dilbilimci Jacques Leclerc'e göre de , Zazaca Kürt dillerinin bir parçasıdır, Zazaca, Goura/Gorani'yi de Kürtçe olarak dahil etmiştir.

🔸Martin Strohmeier, "Zaza Kurds in Istanbul: A Modern History of the Zaza People, the Kurds’ Closest Ethnic Relatives" adlı kitabında, Zazaların Kürtlerin bir kolu olduğunu ve Kurmançlarla aynı kültürel, dilsel ve tarihsel birlikleri olduğunu belirtir.

🔸Martin van Bruinessen, "Kurdish Society, Ethnicity, Nationalism and Refugee Problems" adlı kitabında, Zazaların Kürtlerin bir kolu olduğunu söyler.

🔸Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa" adlı ansiklopedide, Zazalar Kürtlerin bir alt grubu olarak tanımlanmaktadır. (Fuller, Graham E., and Rend Rahim Francke. "Zaza." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Macmillan Reference USA, 2004.)

🔸The Cambridge History of Iran" adlı kitapta, yazarlar Zazaları Kürtlerin bir alt grubu olarak tanımlamaktadır. (Yarshater, Ehsan, ed. The Cambridge History of Iran, Volume 3. Cambridge University Press, 1983.)

🔸"The Zaza Kurds: Their Language and Culture" (Zaza Kürtleri: Dilleri ve Kültürleri), Jemal Nebez, 2013.

◽◽

🔸Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia" (Kuzey, Doğu ve Orta Asya Etnik Grupları: Bir Ansiklopedi), James B. Minahan, 2014.