Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesinin ardından Sovyet güçlerinin 1989'da geri çekilmesinden sonra Afganistan'daki merkezi hükümetlerin zayıflıklarından yararlanarak iktidara geldiler ve ülkenin büyük bölümünü kontrolü altına aldılar.
Arapça Talib (öğrenci) kelimesinin çoğulu Taliban (öğrenciler) adını benimseyen örgüt, ülkenin güneyinde Molla Ömer Ahund liderliğinde yaklaşık 50 medrese öğrencisiyle birlikte 1994'te kuruldu.
Afgan toplumu içerisinde hızla taraftar toplayan ve yükselen grup, amacını, Sovyet savaşı ve akabinde patlak veren iç savaşlar sırasında ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmak olarak tanımladı.
Kurulduktan birkaç ay sonra çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencileri olmak üzere savaşçı sayısı 20 bini buldu.
Afganistan'ın yüzde 84'ü Sünni Müslümanlardan oluşuyor.
Ülkenin karışık etnik yapısında en kalabalık nüfusu, yüzde 38'le Peştular oluşturuyor.
Çoğu da ülkenin güneyi ve doğusunda bulunuyor.
1947'de Pakistan bağımsız bir ülke olduğunda, ülkedeki Peştular Afganistan'daki Peştularla birleşerek bağımsız bir ülke kurma taleplerini gündeme getirdi.
Afganistan'daki Peştuların etnik kimlik savunuculuğu, Pakistan için güvenlik tehdidi olmaya başladı.
Pakistan, Afganistan'da Peştular arasında İslami bir hareketin yayılması için destek vermeye başladı. Böylece etnik milliyetçi duyguların bastırılması hedeflendi.
Uzmanlara göre, örgütün kuruluşundan itibaren en büyük destekçisi ve yol göstericisi Pakistan istihbarat teşkilatı (ISI) oldu.
Uzmanlar, hem askeri eğitimin hem de maddi desteğin doğrudan ISI tarafından sağlandığını belirtiyor.
Pakistan'ın istihbarat servisi , bu amaç doğrultusunda bölgeden getirdiği birçok 'mücahit'e kendi topraklarında, sınır bölgelerinde dini ve askeri eğitim verdi.
Bu öğrenciler, yıllar sonra Taliban'ın temelini oluşturacaktı.
1978'de sol görüşlü ve Sovyet destekli askerler darbeyle iktidara geldiğinde, bu İslamcı muhalefet Pakistan ve ABD'nin desteğiyle ülkeye girerek silahlı bir isyan başlattı.
Sovyet işgali, Pakistan'dan gelerek silahlı isyan başlatan 'mücahitler'e halk desteğini artırarak
daha fazla büyümelerine yol açtı.
ABD ve Suudi Arabistan'dan gelen yüklü miktardaki maddi yardımlar da, hareketin güçlenmesine yol açtı.
1971'de 900 olan Pakistan'daki medrese sayısı 1988'de 8 binin üzerine çıkmıştı. Sınırlarda kayıt dışı 25 bin okul daha vardı.
Mücahitlere ABD'den giden yardım sadece 1985'te 250 milyon dolara ulaşmıştı. Suudi Arabistan da her yıl aynı miktarlarda yardım gönderiyordu.1980'lerin ikinci yarısında sadece ABD'den giden yardım yıllık 630 milyon dolara ulaşmıştı.
1985'te ABD Başkanı Ronald Reagan, mücahitlere Stinger uçaksavar füzesi verilmesine karar verdi. Stingerlar ve diğer silahların dağıtımından ise Pakistan sorumluydu.
Silahlar, ISI aracılığıyla Afganistan sınırındaki radikal İslamcı muhalif gruplara dağıtıldı.
Taliban, 1995 yılında ülke genelinde 12 kentte kontrolü sağladı. Yolsuzluklara ve rüşvete savaş açan grubun popülaritesi günden güne arttı.
Taliban savaşçıları 27 Eylül 1996'da Kabil'e girdi.
Eski Devlet Başkanı Muhammed Necibullah Ahmedzay ile kardeşi Şahpur Ahmedzay idam edildi.
Taliban, bu tarihten itibaren kendi hükümetini kurduğunu açıkladı.
Adını Afganistan İslam Emirliği, kurucu lider Molla Ömer'i de Emirel Müminin (Müminlerin emiri) olarak ilan etti.
Bayrak değiştirildi.
Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, Taliban'ı resmen tanıdı.
Örgüt Kabil'in ele geçirilmesinin ardından çok katı kurallar uygulamaya başladı.
Şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe girdi. Hanefi mezhebi ön planda tutuldu.
kadınların çalışması, kız çocuklarının okula gitmesi ve eğitim alması tamamen yasaklandı.
Kadınlara peçe zorunluluğu erkeklere ise takke ve sakal mecburiyeti getirildi.
Sakalını kesenler için 6 aydan başlamak üzere hapis cezası verildi.
Yüzü görülen kadınlar kırbaçlandı.
Afganistan Televizyonu'nun yayını durduruldu. Fotoğraf dahil her türlü görsel yayın ve müzik yasaklandı.
Erkeklere, evine en yakın camide 5 vakit namaz kılma mecburiyeti getirildi.
Bütün okullar medreseye dönüştürüldü. Ders kitaplarındaki görseller yok edildi.
Ele geçirilen tüm bilgisayarlar kırıldı.
2001'de İkiz Kuleleri ve Pentagon'u hedef alan saldırılardan El Kaide'yi sorumlu tutan ABD ,Taliban'dan El Kaide liderlerini istedi. Taliban ise suçlulukları kanıtlanırsa cezalarını İslami şekilde vereceklerini açıklayınca,
ABD'nin Afganistan müdahalesi başladı.
O sırada Taliban, ülkenin yüzde 90'ını kontrol ediyordu. 2001'in sonunda ise Kabil'i ve birçok yerde yönetimi bırakıp çoğunlukla Pakistan'a kaçtılar
Örgüt 2002'den sonra gerilla taktiği ile ABD ve Batı destekli Kabil hükümetine karşı savaş vermeye başladı.
2012'de Başkent Kabil'de ve NATO'nun güçlü üslerinde çok geniş çaplı saldırılar düzenleyecek güce erişti.
"İşgalci güç" olarak tanımladığı ABD ile çeşitli dönemlerde masaya oturan Taliban, Şubat 2020'de ABD'nin çekilmesi karşılığında bazı şartları yerine getireceğine dair taahhütler verdi.
Taliban, Afganistan'ın yönetimini yeniden ele geçirmeye ve
uluslararası alanda da tanınmaya çalışıyor. Bu sebeple Rusya, Çin, Orta Asya ülkeleri, Arap ülkeleri, Katar, Pakistan ve Türkiye gibi devletlerle temasını sürdürüyor.
Ülkede halen varlığını etkili şekilde sürdüren Taliban Hareketi’nin, Afganistan topraklarının yaklaşık yüzde 70’inde fiili varlığını sürdürdüğü belirtilmektedir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ;
“Türkiye’nin Taliban’ın inancıyla alakalı ters bir yanı yok. Daha iyi anlaşabileceğimize ihtimal veriyorum”
20/07/2021
Kaynaklar;
aljazeera.com.tr/dosya/talibani…
humsub.com.pk/tr/
dw.com/tr/afganistant…
haberler.com/taliban-kimdir…
gzt.com/mecra/ogrencil…
kronos34.news/tr/taliban-kim…
tr.euronews.com/2021/08/08/tal…
actafabula.net/afganistanda-t…
tr.wikipedia.org/wiki/Taliban
Share this Scrolly Tale with your friends.
A Scrolly Tale is a new way to read Twitter threads with a more visually immersive experience.
Discover more beautiful Scrolly Tales like this.