"Όποιος δε γνώρισε τη βροχή του Αη Στράτη δεν ξέρει τι θα πει θάνατος" (Κώστας Βάρναλης):Ο Άη Στράτης δεν είναι γενικά "τοπόσημο διχασμού και δοκιμασίας" αλλά η ιστορία ενός εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας με την δημιουργία στρατοπέδου συγκέντρωσης, φυλάκισης και βασανισμού
χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων, κομμουνιστών, συνδικαλιστών και καλλιτεχνών, απο όλες τις αστικές κυβερνήσεις και τους ναζί. Στον Αη Στράτη οι πρώτοι εξόριστοι έφθασαν κατά ομάδες το 1929,αμέσως μετά το "Ιδιώνυμο" του Φιλελεύθερου Βενιζέλου. Μεγάλος, αλλά άγνωστος είναι ο αριθμός
των εξόριστων την πρώτη περίοδο 1929-1935,ενώ περίπου 950 εκτοπίστηκαν στην περίοδο του φασίστα Μεταξά και μετά, από το 1936 έως το 1943. Ανάμεσά τους ο Δημήτρης Γληνός και ο ποιητής Κώστας Βάρναλης. Μεγάλος αριθμός εξόριστων μεταφέρεται στον Αη Στράτη μετά τη βίαιη καταστολή των
μεγάλων απεργιών του 1936 στην Αθήνα, στη Δράμα, στην Καλαμάτα, με αποκορύφωμα την αιματοβαμμένη εξέγερση του Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη. Οι εξόριστοι ζούσαν χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, κυρίως με βάση την καταγωγή τους, μέσα σε σκηνές από καραβόπανο και αυτοσχέδια πλινθόκτιστα
καλύβια.Τους βασάνιζαν η πείνα και οι αρρώστιες και ήταν συνεχώς εκτεθειμένοι στα έντονα καιρικά φαινόμενα του Βόρειου Αιγαίου και τις πλημμύρες των χειμάρρων που παράσερναν τους ίδιους, τις σκηνές και τα ελάχιστα υπάρχοντά τους.Μέσα σε αυτό το μαρτύριο, αγωνίστηκαν και κατάφεραν
να επιβιώσουν φθάνοντας να διοργανώνουν αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις Ανάμεσά του υψηλότατου επιπέδου, να ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις με ολοκληρωμένα σκηνικά, όπως τους "Πέρσες" του Αισχύλου, τον τον "Οιδίποδα Τύραννο" και πολλές άλλες. Με πρωτεργάτες τους
κομμουνιστές ηθοποιούς Τζαβαλά Καρούσο και Μάνο Κατράκη, τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, τους λογοτέχνες Θέμο Κορνάρο, Κώστα Βάρναλη, Γιώργο Φαρσακίδη και άλλους γνωστούς και αγνώστους. Στη δικτατορία του Μεταξά οι πολιτικοί εξόριστοι στον Αη Στράτη ξεπερνούν τους 250. Το 1941 οι
φασίστες του Μεταξά παρέδωσαν τους πολιτικούς κρατούμενους στους ναζί. 26 Απρίλη 1941, δύο μέρες πριν από την παράδοση του στρατοπέδου από την ελληνική Χωροφυλακή στο γερμανικό στρατό, οι εξόριστοι ξεσηκώθηκαν και κατά τη διάρκεια συμπλοκής με τους χωροφύλακες δέχτηκαν
πυροβολισμούς και τρεις από αυτούς έπεσαν νεκροί. Στις 28 Απρίλη, αποβιβάστηκε στο νησί γερμανική φρουρά. Για τα επόμενα δύο χρόνια, επιβλήθηκε περιορισμός και απομόνωση των εξόριστων μέσα στο αναρρωτήριο και διάφορα σπίτια του χωριού. Ο μακελάρης χωροφύλακας Βουδικλάρης και ο
αδερφός του υπασπιστή του Τσολάκογλου κλείνουν τους εξόριστους στο φοβερό "θάλαμο", εκεί που σήμερα στεγάζεται το Μουσείο Δημοκρατίας, με στόχο την εξόντωσή τους από πείνα.Σαράντα τρεις από αυτούς πέθαναν από ασιτία και άλλοι από φυματίωση. Θάφτηκαν στην κορυφή του ξερόλοφου του
Αγ. Μηνά.Είκοσι επίσης από τους εξόριστους του Αη Στράτη, που μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, εκτελέστηκαν ως όμηροι. Τη νύχτα της 17ης Ιούνη 1943 οι εξήντα επιζήσαντες εξόριστοι που είχαν απομείνει στο νησί δραπέτευσαν και κατέφυγαν στη Χαλκιδική με τη βοήθεια μιας ομάδας
του ΕΛΑΝ, παίρνοντας μαζί τους αιχμαλώτους και τους άνδρες της φρουράς τους. Μετά το τέλος της κατοχής, την ανασυγκρότηση του αστικού κράτους,τα Δεκεμβριανά και τη συμφωνία της Βάρκιζας, παράλληλα με την κρατική και την παρακρατική τρομοκρατία, αρχίζει να εφαρμόζεται ξανά από το
καλοκαίρι του 1945 και η ποινή της "διοικητικής εκτόπισης". Ο Αη Στράτης πλημμυρίζει από εξόριστους από το 1946 έως και το 1949 (5.000 άντρες και 500 γυναίκες). Με τη λήξη του εμφύλιου πολέμου, το Σεπτέμβρη του 1949, έως και το 1962, είναι η τρίτη περίοδος ενεργοποίησης του
στρατοπέδου.Αρχικά μεταφέρθηκαν εκεί 1.800 "αμετανόητοι" από τη Μακρόνησο. Το 1953 έκλεισε και το στρατόπεδο των εξόριστων γυναικών στο Τρίκερι του Παγασητικού και οι κρατούμενες μεταφέρθηκαν και αυτές στον Αη Στράτη, που αποτέλεσε τον αποκλειστικό τόπο εξορίας για όλη την
υπόλοιπη περίοδο, έως τις αρχές του 1963. Ο αριθμός αυξάνεται ραγδαία για να φτάσει στους 4.500 πολιτικούς εξόριστους. Το στρατόπεδο κλείνει οριστικά το 1962. Υπολογίζεται ότι στην ιστορία του στρατοπέδου πάνω από 10.000 άντρες, γυναίκες και μικρά παιδιά εξορίστηκαν εκεί. ο Αη
Στράτης υπήρξε ο μεγαλύτερος τόπος εξορίας για χιλιάδες κομμουνιστές, μέλη και φίλους του ΚΚΕ που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, άλλοι εκτελέστηκαν η πέθαναν απο τις κακουχίες, επειδή αγαπούσαν τον άνθρωπο, την ζωή, επειδή μισούσαν την εκμετάλλευση, επειδή αγωνίστηκαν για έναν
καλύτερο κόσμο. Τα μαρτύρια τους τα οργάνωσαν όλες οι αστικές κυβερνήσεις, η δικτατορία του Μεταξά και μεταπολέμικά πάλι η αστική "δημοκρατία". Ο Άη Στράτης είναι "τοπόσημο" ντροπής για τους εκμεταλλευτές και αιώνιας μνήμης για τους ήρωες κομμουνιστές που φυλακίστηκαν εκεί.
Πηγές: Κώστας Βάρναλης, Αϊ Στράτης – Θυμήματα εξορίας,Στα ξερονήσια της εξορίας γράφτηκαν ηρωικές σελίδες του λαϊκού κινήματος,Ριζοσπάστης, Κώστας Μπόσης, Αϊ Στράτης–Η μάχη της πείνας των πολιτικών εξορίστων στα 1941, Στρατόπεδα Γυναικών-Ιστορικό Ντοκουμέντο.
*εκδηλώσεις υψηλότατου επιπέδου
"Θά`ρθουν καιροί,καιροί ευτυχισμένοι
σκλάβοι δε θαναι τότε οι λαοί
θα ζούμε τότε πια αδελφωμένοι
σε μια ελεύθερη ειρηνική ζωή.
Εγώ ΑϊΣτράτη δεν φοβάμαι
είναι κι αυτή μια ελληνική γωνιά
τα μαύρα τα μαλλιά μας κι αν ασπρίσαν
δε μας τρομάζει η βαρυχειμωνιά"
Share this Scrolly Tale with your friends.
A Scrolly Tale is a new way to read Twitter threads with a more visually immersive experience.
Discover more beautiful Scrolly Tales like this.