Thread by @kayamerthasan_

Ortaçağ Avrupa’sı İslam kültüründen oldukça etkilenmişti. Bu etki, dönem paralarına da ciddi anlamda yansımıştı. Kültürel etkilişime ilişkin bir örnek olarak Avrupa kralları tarafından İslam sikkelerine özenilip taklit edilerek basılan bu sikkelerin bazılarını bir araya getirdim:

İlk sikke, belki de bu taklitlerin en ünlüsü, İngiltere Kralı Offa'nın dinarıdır. Anglo-Sakson Kralı Offa Britanya Adası’nda Mercia şehrinde MS 773’te bastırdığı altın parada Bağdat’taki Abbasi Halifesi el-Mansur’un altın sikkesini bire bir kopyalamıştı.

Altın paranın (dinar) orta yüzünde Arapça ve kûfi hat ile yazılı olan ‘’MUHAMMED / RESUL / ALLAH ibaresinin arasında Latin alfabesi ile ‘’OFFA REX’’ (Kral Offa) ibaresi görülüyor.
📷British Museum

Bu para bulunduğunda ciddi tartışmalar yaşandı. Acaba Kral Offa Müslüman olmuş olabilir miydi? İngiltere gibi İslam dünyasının askeri etki ve baskısından uzak bir coğrafyada neden La ilahe illallah Vahdehu la şerikeleh / Muhammed Resul Allah yazan altın bir para bastırmıştı?

Konu tartışma ve araştırmaya çok açık. Kral Offa, her yıl Vatikan’daki Papalığa para gönderiyordu ve bu para da İtalya’da bir kazıda bulunmuştu. Offa Papa’ya neden "Allah'tan başka Tanrı yoktur, birdir, ortağı yoktur ve Muhammed Allah’ın elçisidir’’ yazan paralar göndermişti?

Alternatif bir yaklaşım olarak, bu paranın deniz aşırı ticarette kullanılmak üzere üretilmiş olması düşünülebilir. Bu bağlamda paranın oldukça tedavül gördüğünü ve mükemmel durumda olmadığından hareketle bu iddianın da ciddiye alınması gerekir.

Sonuçta her iki durumda da bu paranın varlığı, 8. yüzyıl İngiltere'sinde bu örneğin varlığını ortaya koyar; bu, 8.yüzyıl İslami altın, gümüş ve bakır sikkelerin İngiltere'de bilinen taklitlerine katkıda bulunduğu için kendi içinde gayet önemlidir.

İngiltere Avrupa'da 8. ve 9. YY İslami altın, gümüş ve bakır sikkelerinin dağılımı, hem gerçek hem de çağdaş taklitler, Offa Rex dinarı bu konuyu son derece ilginç kılıyor. Ayrıca Stockholm Müzesi’nde de bu anlamda oldukça zengin koleksiyonlar olduğunu görmüştüm.

Stockholm Müzesi koleksiyonları bize Vikingler’in büyük ölçüde İslami – Abbasi gümüş sikkeleri kullandıklarını gösteriyor. İskandinav ülkelerinde halen birçok eski Viking yerleşiminde yapılan kazılarda eski evlerin temel ve duvarlarında Abbasi gümüş paraları bulunuyor.

Hatta bu konuda İbni Fadlan’ın kitabından esinlenerek, ilişkileri gösteren 13.Savaşçı adlı bir film çekilmişti. Vikinglerin savaşta rakiplerini perişan eden ünlü kılıcı Ulfbert’in de Şam çeliği ile %100 örtüşen yapım tekniği Arap – Viking ticari ilişkilerinin bir sonucudur.

Resimdeki haritada Avrupa’da İslam taklidi sikkelerin basım yerlerini görülüyor. Harita, esas olarak McCormick, 2001 (Avrupa paraları için), Naismith, 2005 ve Portable Antiquities Scheme (İngilizler için)'den alınan verilere dayanmakta.

Haç formunda bir broş, 8.yy İngiliz-Carolingian dönemi, siyah camdan yapılmış ve ortasındaki sikke Arapça ‘’sha ['a] [a] llah’’ veya ``bismillah'’ veya ‘’tubna lillah, yani '’Allah'ın dilediği gibi veya '’Allah'ın adıyla’’ ya da ‘’Allah’a tövbe ettik’’ şeklinde okunabilir.

İrlanda’da bulunan ve merkezinde Arapça yazıt bulunan 8. yüzyıl Anglo-Karolenj bu broş potansiyel olarak, hem İrlanda'da hem de İslam dünyasında büyük olasılıkla da Endülüs / İber Yarımadası ilet icaret yapan bir tacire ait olabilir.

Hem Hristiyanlığı hem de İslamı referans alan bir nesne arzulayan bir dönem taciri hayal edebiliriz çünkü Arap ve Anglo-Sakson tacirlerin 9.yy.da Dublin’deki ticaretlerine Müslüman haritacı Al-Idrisi'nin Sicilya’da yaklaşık 1154'te yazdığı Nuzhat al-Mushtaq'da atıflar vardır.

İngiltere ve İrlanda’da bulunan bu erken İslami sikkelerin, esas olarak Vikingler ile geldiğine inanılan İslami gümüş dirhemlerden ayrı olarak, Viking öncesi bir kökene sahip oldukları düşünülüyor. Müslüman İspanya ile İngiltere arasında deniz ticareti yoğun olarak yapılıyor.

Bu durum da, Viking öncesi İngiltere ile en azından Akdeniz dünyası arasındaki ticaretin kanıtı olabilir ve bu nedenle Offa'nın dinarının yukarıda belirtilen ikinci yorumu için daha fazla potansiyel destek sunabilir.

Arap ve Anglo-Sakson tüccarların oluşturdukları deniz rotaları ile böyle bir ticaret yapabilecekleri inandırıcı. Arapların İrlanda, Danimarka ve İsveç’ten çok sevdikleri kehribar ve kadın köle satın aldıkları biliniyor. Bu köleler Endülüs'te 'Sakalibe' sınıfını oluşturdu...

Gelelim Kral Offa parasında görülen türden hiçbir muhtemel ticari arka planı olmayan, aynı dönemde Avrupa’da basılmış diğer taklit İslami paralara. Resimdeki para Avrupa'da, Charlemagne'nin hükümdarlığında basıldı. Tıpa tıp taklit edilmiş bir İslami altın.
📷Fitzwilliam Museum

Charlemagne, Abbasi Halifesi Harun Reşit ile önce savaşmış, ardından iki hükümdar dost olmuş ve elçilerle birbirlerine bol bol hediyeler, köleler ve cariyeler göndermişlerdi. Fransa’da taklit edilen bu Abbasi dönemi İslam altın parasına üç küçük haç eklenmiş.

Anglosaksonlar ve Carolingianlar, erken Ortaçağ dönemindeki İslami sikkeleri taklit ederlerken yalnız değillerdi, bu taklitler 9, 10 ve 11. Yüzyıllarda yayılarak devam etti. İtalya, İspanya’nın Kuzeyi ve Doğusu, Estonya, Ukrayna belli başlı taklit yerleriydi.

Bir örnek daha: Kiev’de basılan ilk Rus parası. Büyük Prenses Olga 950 yılında Samani hükümdarı Nasr bin Ahmed'in gümüş dirhemini taklit ettirdi ve buna bir haç ve bir kuş eklendi. İlk Rus sikkesi bir İslam dirheminin taklit edilmesi ile ortaya çıktı.
📷 caitlingreen.org

İslami dirhemlerin ticaretle Vikingler / Ruslar tarafından kuzey ve doğu Avrupa'ya getirildiği düşünüldüğünde, bu etkileşim çok şaşırtıcı olmasa gerek. İslam dünyasının kültürü o dönemde üstün ve öykünülen üst kültürdü. Estonya ve Letonya'da bu örneklere sık rastlanıyor.

Taklit İslami sikkelerin kullanımının bir başka ilginç örneği, Avrupa'nın uzak güney doğusunda yer alan ve İslam dünyası ile kuzey Avrupa ticari ilişkilerinde önemli bir aracı rolü olan 9.YY Hazar Hanlığı’ndan geliyor: ''Musa Resulallah'' ibaresi ile!..
📷caitlingreen.org

Bir başka erken 10.YY Hazar taklidi dirhemi; bu örnek oldukça uzak bir coğrafyada, Kuzey Yorkshire'da Acklam yakınlarında bulundu. Bir Viking broşu olarak yeniden kullanılmış gibi görünüyor
📷PAS

İtalya, Sicilya ve Amalfi'de Kudüs'ü ziyarete gidecek olan Hristiyan hacılara dağıtılmak üzere Arap harfleriyle basılan taklit İslami paralar:

Rus ve Avrupalı tüccarlar mal karşılığı ödeme olarak uzun bir dönem sadece İslami & Arap gümüş ve altın paralarını kabul ettiler. Endülüs, Sicilya, Mısır ve Irak coğrafyasındaki İslam kültürü bir üst kültür olarak öykünülüp taklit edildi. Dengeler değişene kadar...

V'esselam🌿

Bilgiselde yer alan diğer eser fotoğrafları:
coinarchives.com
zeno.ru sitelerinden derlenmiştir.