1.Dün yapılan Britanya erken seçimlerinin sonuçları netleşti. Konu üzerine sol bakışla kısa bir değerlendirme yapalım. İşçi Partisi (İP) nerede zorlandı, bu seçimle ne kazandı ne kaybetti, bundan sonra ne yola sapacak? Hepsinden ötesi biz Türkiye’de yaşayanları nasıl etkileyecek?
2. Seçimden 2 ay kadar önceki anketlerde İP’in Muhafazakar Parti’nin (MP) %15-16 dolayında arkasında kalması bekleniyordu, zamanla fark biraz kapandı. Son 2 haftada farkın biraz daha kapanması beklense de anketler farkın %8-10 arasında kaldığını öngörüyordu. Öyle de oldu.
3.Dolayısıyla ülke geneline ilişkin oy oranlarında sürpriz yaşanmadı, ancak milletvekili sayısı değişimi İP içinde sorunlara yol açacak kadar keskin oldu. An itibarıyla kesinleşmemiş sonuçlara göre İP 59 milletvekilliği kaybetti. Oy farkı yaklaşık %43,5’e %32,5 ile %11 kadar.
4.İP, %8 oranında oy kaybetti. Bu kaybı hem Corbyn öncesi 2015 seçimi ile hem de Corbyn ile girilen 2017 seçimi ile kıyaslamak lazım. Fakat öncesinde neden milletvekili sayısında bu derece değişim olduğunu açıklayalım. Çünkü Britanya’da dar bölge seçim sistemi uygulanıyor.
5.650 milletvekilliği için 650 seçim bölgesi var. Tek turlu düzenlenen bu seçimlerde bölgenizde 1 oy bile fazla alsanız, toplam oranınıza bakılmaksızın kazanıyorsunuz. Bu nedenle parti lideri bile olsanız bölgenizde popüler olmak zorundasınız, çünkü seçilememe riskiniz var.
6.Örneğin oylarını artırmış olan Liberal Demokrat Parti (LDP) lideri Jo Svinson bu seçimde milletvekili seçilemedi. Bu sistem MP’ye karşı oyların LDP ve İP arasında bölündüğü bölgelerde MP’nin lehine sonuç veriyor. Dünkü seçim sonuçlarını dramatikleştiren işte bu sistem oldu.
7.Tabi oy kaybıda yabana atılmamalı. Birazdan onun da nedenlerine ineceğiz ancak sonuçları hem 2015 hem de 2017 ile karşılaştırmanın şart olduğunu söylemiştik. 2015 seçimlerinde İP Ed Miliband liderliğinde gittiği seçimlerde %30,4 oy almış 232 milletvekilliği kazanmıştı.
8. Seçime koalisyonun büyük ortağı olarak giren MP ise oylarını artırıp tek başına iktidara gelmişti. İP seçim mağlubiyetinin ardından oldukça yüksek oyla Corbyn genel başkan olmuş ve parti içinde kendisinden memnun olmayanları parti içindeki ikinci seçimde de ağır mağlup etmişti
9.Fakat ülkedeki demokrasi kültürü yüksek olduğu için parti içinde değil, ülke siyasetinde elde ettiğiniz oy önemli. 2017 seçimlerinde herkes İP’nin büyük bir hezimet yaşamasını beklerken; İP gençlerin katılımıyla büyük bir oy patlaması yaşamış %40 oy oranına sıçramıştı.
10.Üstelik MP ve onun lideri Theresa May, ava giderken avlanmış ve parlamentodaki tek başına elde etmiş olduğu çoğunluğu yitirmişti. Sonuçlar Corbyn’in yerini parti içinde sağlamlaştırmış, partinin daha sağcı ve liberal kanadının sessizleşmesine neden olmuştu.
11.Dünkü seçimlerde olası bir atakla Corbyn’in İP’sinin farkı kapatması umut edildi; ancak bu gerçekleşmedi. Peki ne oldu da 1 buçuk yıl önce bu derece yüksek oy patlaması yaşayan İP, ciddi bir oy kaybı yaşadı? Sorunun kısa cevabı Brexit, yani AB’den ayrılma kararı.
12.Haziran 2016 referandumu ile alınan bu karar sonrası MP’de Theresa May başbakan olmuş ancak parlamentonun desteklediği bir anlaşmaya bir türlü varamamıştı. MP’nin yeni lideri Boris Johnson da bunu başaramayınca dünkü erken seçimlere gitmek zorunluluk haline gelmişti.
13.2016 referandumu öncesinde MP ve İP; Brexit veya Bremain (AB’den ayrılmama) için açıkça taraf değillerdi. Örneğin MP lideri David Cameron ve İP lideri Jeremy Corbyn farklı nedenlerle Bremain yönünde oy kullandılar.
14.Referandum sonunda MP liderliği aşırı Brexit yanlısı Johnson’a kalınca, MP politikaları bu yöne evrildi. İP’nin oy tabanı da LDP ile İP arasında gidip gelmektedir. Zaten İP’in ilk kuruluşu ve ülkenin 2. büyük partisi haline gelmesi liberalleri sola çekmesiyle mümkün olmuştur.
15.Bu durumun neticesinde AB konusunda ciddi şüpheleri olsa da Corbyn de Bremain kanadında yer almak durumunda kaldı. İşte asıl sorun da burada başlıyordu, çünkü İP seçmeni bu konuda 2 ana kampa ayrılmışlardı.
16.Ülkenin kuzeyindeki (Liverpool ve Newcastle) gibi bölgelerde neoliberalizm sonrası işini kaybetmiş işçi sınıfı İP destekçisiydi ama Brexit’e oy vermişler ve bu konunun bir an önce gündemden düşmesini istiyordu. Bu grup İP’nin aynı zamanda görece yaşlı ve milliyetçi oy tabanı.
17.Corbyn’le birlikte partide gittikçe etkinliği artan diğer grupsa Londra çevresinde yaşayan kültür grubu yüksek, milliyetçi olmayan ve neoliberalizmden ötürü yüksek okul ücretleri ödemek durumunda kalmış ve gittikçe sosyalistleşmiş gençler. Bu grup açık Bremain taraftarıydı.
18.Haziran 2016 referandumundan bu yana görüşleri çatışan bu 2 grubu eş zamanlı seçmeni olarak tutmak zorunda kalan Corbyn, haliyle Brexit gibi ülkenin en önemli gündemi hakkında kesin görüş bildiremiyordu. Bu seçime de orta yolcu yeni bir referandum vaadiyle girdi.
19.Seçimin galibi Brexit diyen kesim oldu. Corbyn kuzeyde özellikle bu nedenle önemli oranda oy kaybı yaşadı. Tam tersi şekilde Brexit için destek verseydi bu sefer de oy kaybını Londra’da LDP’ye karşı yaşayacaktı. Brexit, partinin kabusu olmuştu.
20.Tabi bu durumu kendisi de biliyordu ve ara ara taktiksel olarak erken seçim talebinde bulunsa da bu tip bir seçimi hiç istememişti. Sonucun bu derece kötü olacağını beklediğini sanmamakla birlikte, partinin kazandığı ivmeyi engelleyebileceğini öngörüyordu, öyle de oldu.
20.Tabi bu durumu kendisi de biliyordu ve ara ara taktiksel olarak erken seçim talebinde bulunsa da bu tip bir seçimi hiç istememişti. Sonucun bu derece kötü olacağını beklediğini sanmamakla birlikte, partinin kazandığı ivmeyi engelleyebileceğini öngörüyordu, öyle de oldu.
21.Başka bir ülkede olsa Corbyn 2015’e göre partiyi dirilttim, oylarını artırdım; görevimde kalacağım diyebilirdi fakat Britanya’da bu mümkün değil. Muhtemelen partinin geleceğini şekillendirmeyi başarıp görevden çekilecek.
22.Peki İP bundan sonra ne yöne savrulacak? Partinin sağcı kanadının umudu seçim kazanmayı kolaylaştıran ama ülkeyi değiştirmeyi zorlaştıran Tony Blair’in 3. Yol (liberal sol) çizgisine çekilmesi. Fakat Corbyn göreve devam edemese de İP artık eski İP değil.
23.Bu tip bir deneme partinin bölünmesine yol açar. Diğer taraftan partinin seçim sonuçlarını göz ardı etmesi veya tüm suçu Brexit’e atması da iktidar olabilme potansiyelinin sona ermesine neden olur. Çünkü Corbyn partinin hem en büyük kozu hem de büyük handikapıydı.
24.Gençler 71 yaşına rağmen Corbyn’e büyük ilgi duyarken; Corbyn’in kendi akranları onu yeterince ciddi bulmamakta, devlet adamlığına layık görmemekteydi. İşte biraz da bu nedenle İP ve Corbyn; Batı Londra ve Güney İngiltere’de hiçbir zaman güçlü olamadı.
25.Londra’da yaşadığım dönemde katıldığım bir etkinlikte konuşma sırası bana geldiğimde bu durumu ifade etmiş; çözüm olarak Corbyn parti lideri kalsın ama genç ve muhtemelen kuzeyli bir kişi başbakan adayı olsun önerisini getirmiştim. Benden ve önerimden pek hoşlanmamışlardı 😊
26.Şu son seçimler sanki beni haklı gibi gösteriyor fakat Britanya teamüllerini elbette doğuştan bilmeyen benim tarafımdan kolayca yapılan bir öneri; orası için fazla radikal olabiliyor. Ülkenin geçmişten bugüne uzanan sistemi güçlü liderlik ve başbakanlığa dayanmakta.
27.Peki bu seçimden sol olarak ne çıkarmalı? İspanya’da Podemos, Yunanistan’da SYRIZA ve Britanya’da İP örnekleri; toplumun düzenden memnun olmadığını, sosyal devlet ve vergi adaleti arayışının olduğunu gösteriyor.
28.Fakat iktidardan kaçmamak (Podemos), iktidar için yeterli ciddi görünümüne sahip olmak (İP) ve iktidar olunduğunda vaatlerini tutmak (SYRIZA) gibi başka koşulların da var. Elbette sermayeye karşı sol mücadelenin adil gerçekleşmediğini de söylemek gerek.
29.Medyada büyük ölçüde kontrol sağ partilerin elinde. Söz konusu aday hegemonyayı tehdit eder hale gelmişse Türkiye’deki yalan habercilik Britanya’da da gerçekleşebiliyor. Misal ülkenin dolar milyarderlerinin 3’te 1’i MP’ye maddi yardımda bulunmuş.
30.Brexit ve kapitalist hegemonyaya karşı mücadele vermek zor olsa da iktidar olmak ve iktidarla ülkeyi değiştirmek için İP’nin bir kurban vermesi gerekiyor. Bu kurban elbette ki 1. sorumlu Corbyn. Fakat mücadelenin devam edebilmesi için halefinin de benzer çizgide olması şart.
31.Bu seçim sonuçlarının tek olumlu yanı da İP parlamento grubunun yapısının değişmesi. Önceki dönemde parti içinde Blair’ci grup güçlüyken, artık Corbyn’ci grup güçlü. Haliyle yeni liderin de önceki çizgiyi sürdürmesi bekleniyor, fakat hatalardan ders alınmalı.
32.Gelelim Corbyn’in bize bıraktığı mirasa. İşte örneğin aşağıdaki video. Artık Britanya’da ‘özelleştirme iyidir’ dendiği zaman ‘hangisi bugüne kadar iyi oldu ki’ sorusunu halk soruyor. Yani kültürel hegemonyada değişim başladı. Elbette tam değişim zaman alacak.
33.Aşağıda yaş gruplarına göre İP ve MP’ye oy verenlerin dağılımı var. Çok açık net bir şekilde gençlerde taraf İP. Parasız eğitim, yüksek asgari ücret, zenginlerin vergilendirilmesi, kamu sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve sosyal konutların inşası gençleri çekiyor. 
34.Ötesi heyecanlanmalarına ve hiç olmadık bir sayıyla seçimlere katkıda bulunmalarına neden oluyor. Bu coşkuyu aşan tek şey Brexit idi ve o da artık geride kaldı. Aynı gençlerin yeni bir lider ile yola daha çok şevkle devam etmesi gerekiyor. Çünkü demografik gücü kazandılar.
35.Ülkenin kuzeyinde ilerlemeci fikirlerin yayılma ve ikna edici olma hızının yavaş olması, Güney’de neoliberalizmden çok zarar görmemiş kesimlerin şüpheleri ve yaklaşan küresel ekonomik durgunluk bundan sonrasındaki planlara katılmalı.
36.Peki ya tüm bunlardan bize ne? Türkiye’nin Erdoğan başta olmak üzere kendine has sorunları olsa da ülkemiz dünyanın uzantısı. Tarih kitaplarında gördüğümüz Fransız Devriminin sınırları aşarak yayılması gibi sol hareket de ancak dünyada yayılırsa Türkiye’de başarılı olabilir.
37.Özellikle küresel hegemonyaya etki eden, son 40 yılda orta ve düşük gelir grubunun çok hasar gördüğü ABD, Britanya ve Fransa’nın geleceği; Türkiye’yi çok etkileyecek. Liberal demokrasiler çöküyor; yerine aşırı sağ mı yoksa sol mu gelecek? Bu Türkiye’ye de yön verecek.
38.Tabi bizim de her şeyden önce kendi ev ödevlerimizi yapmamız gerekiyor. Örneğin aşağıdaki videoyu Türkiye’de Mehmet cengiz için yapabiliyor muyuz? Yapmıyoruz veya yapamıyoruz ancak kazanmak istiyorsak yapmak zorundayız.
39.Başka türlü Türk-Kürt ve Laik-Dinci çatışmasına sıkıştırılan; neticesinde her zaman sağ partilerin kazandığı ve haliyle de ister laik ister yandaş olsun küçük bir grubu zengin, sizlerinse fakirleştiren mevcut düzen sona ermeyecek.
40.Son sözüm bu seçim sonuçları neticesinde bana hakaret içeren mesajlar atanlara gelsin. Anlaşılan siz zenginin daha zengin olduğu bir dünyada yaşamak istiyorsunuz ama ben istemiyorum; bunu ülkemin insanlarına da layık görmüyorum. Benim tarafım belli, artık sizinki de belli.
