తెలుగు సాహిత్య చరిత్రలో అనేక విశేషాలుఉన్నాయి. మొన్న పోతనామాత్యుడికి, ఆతుకూరి మొల్లకు మధ్యగల సారూప్యతలు చూశాం. ఇవాళ తెలుగు సాహిత్యంలో ధ్రువతారల వంటి తాళ్ళపాక అన్నమాచార్యులు, అల్లసాని పెద్దనామాత్యుల మధ్య సారూప్యతలు చూద్దాం
అన్నమాచార్యులు తెలుగు పదకవితా పితామహుడు
అల్లసాని పెద్దన ఆంధ్ర కవితా పితామహుడు
అన్నమయ్య తొలి తెలుగు వాగ్గేయకారుడు
అల్లసాని పెద్దన తొలి తెలుగు ప్రబంధ కర్త
అన్నమయ్య, పెద్దన ఇద్దరూ నందవరీక బ్రాహ్మణులు, ఇద్దరూ స్మార్తులు, ఇద్దరూ ఋగ్వేదులు. కానీ ఇద్దరూ వైష్ణవ మతం ఆచరించారు
అన్నమయ్య ఆ శ్రీహరి మీద 32000 వేల కీర్తనలు రచిస్తే
అల్లసాని పెద్దన హరికథాసారం రచించాడు
అన్నమయ్య తన కీర్తనలతో తెలుగులో సంకీర్తనా సాహిత్యానికి, భజన సంప్రాదయానికి, పదకవితా శైలికి ఆద్యుడుకాగా
పెద్దన తన స్వారోచిష మనుసంభవము / మను చరిత్రతో తెలుగులో ప్రబంధ సాహిత్యానికి ఆద్యుడైనాడు
అన్నమయ్య, అల్లసాని పెద్దన ఇద్దరూ అహోబిల మఠ పీఠాధిపతి శఠగోప జీయరు భక్తులే. శఠగోపయ్య స్వామే ఇద్దరికీ వైష్ణవ దీక్ష ఇచ్చినారని భావన
కరుణానిధి రంగపతికిఁ గాంచీ-
వరునకు వేంకటగిరి పతికి
నిరతి నహోబల నృకేసరికిఁ ద-
తృరుఁడగు శఠగోపంముని యితఁడు అని అన్నమయ్య తన కీర్తనలో
(చూడుఁ డిందరికి అను ఆధ్యాత్మిక సంకీర్తన, రేకు:19-5 సంపుటము:1-117) శఠగోపస్వామి ప్రస్తావన తీసుకు రాగా
క. కొలుతు న్మద్గురు విద్యా
నిలయం గరుణాకటాక్ష నిబిడజ్యోత్స్నా
దళితాశ్రితజనదురిత
చ్ఛలగాఢధ్వాంతసమితి శఠగోపయతిన్. [మనుచరిత్ర] అనిపెద్దనామాత్యులు శఠగోప జీయరు స్వామిని ప్రస్తుతించారు
అన్నమయ్య, అల్లసాని పెద్దన ఇద్దరిదీ కడప జిల్లానే. అన్నమయ్యది రాజంపేట వద్దగల తాళ్ళపాక గ్రామము కాగా, అల్లసాని పెద్దనది కడపలోని చౌడూరు గ్రామమమని, కమలాపురం వద్దగల కోకటం గ్రామమని అభిప్రాయం.
అన్నమయ్య, పెద్దన ఇద్దరూ విజయనగర రాజులచే పోషింపబడ్డారు. అన్నమయ్యను సాళువ నరసింహ రాయలు ఆదరించగా,
అల్లసాని పెద్దన శ్రీ కృష్ణదేవరాయల ఆస్థానంలోని అష్టదిగ్గజాలలో ప్రథముడు.
అయితే అన్నమయ్య, పెద్దన బంధువులు అవుతారని, అన్నమయ్య ప్రోద్బలంతోనే పెద్దన శఠగోపయ్య శిష్యుడైనాడని ఒక భావన. ఇదమిద్దంగా తెలియక పోయినా ఇద్దరూ ఒకే ప్రాంతానికీ, సంప్రదాయానికి చెందిన వారు అవ్వడం వల్ల నిజం అయిండొచ్చు
తెలుగు సాహితీ చరిత్రలో అటు పదకవితాశైలి ఆద్యుడికి ఇటుప్రబంధకవితాశైలి ఆద్యుడికి ఇన్ని సారూప్యాలు ఉండడం విశేషమే.
1846 - అప్పటికే బ్రిటీషు వారిపై తిరుగుబాటు జెండా ఎగరేసిన ఉయ్యాలవాడ నరసింహారెడ్డి, అతని సైన్యంతో లెఫ్టినెంట్ వాట్సన్ నేతృత్వంలోని కుంఫిణీ సైన్యం గిద్దలూరు వద్ద తలపడింది. రెండు పక్షాల మధ్య హోరాహోరీగా యుద్ధం జరిగింది. రెడ్డి అనుచరులు చాలా మంది చనిపోయారు.
అధిక సంఖ్యలో ఉన్న నరసింహా రెడ్డి సైన్యం ముందు నిలవలేక వాట్సాన్, వెనుకంజ వేసి తన సైన్యాన్ని తీసుకుని శెట్టివీడు (కృష్ణం శెట్టిపల్లె?) చేరుకున్నాడు. నరసింహారెడ్డి తన అనుచరులతో ముండ్లపాడు చేరుకున్నాడు.
మరుసటి రోజు, జులై 24 వ తేదీ వాట్సన్ కు సహాయంగా కర్నూలు నుండి కెప్టెన్ నాట్ కెప్టెన్ రాసెల్ సైన్యం కృష్ణం శెట్టిపల్లె చేరుకుంది. వారందరూ కలిసి ముండ్లపాడులో నరసింహారెడ్డి బలగం ఉందని తెలిసి అక్కడికి చేరుకొని అతడితో పోరాటానికి దిగారు.
కట్టమంచి.. ఒకప్పటి ఉత్తర ఆర్కాడు జిల్లా కేంద్రం అయిన చిత్తూరు పట్టణాన్ని ఆనుకొని ఉండే ఒక గ్రామం. ఆ చిన్న గ్రామం తెలుగు సాహిత్యానికి, విద్యారంగానికి ఎనలేని సేవ చేసింది.
ఆ గ్రామంలో కట్టమంచి కొళంద రెడ్డి కుటుంబం పేరెన్నికగన్నది.
ప్రముఖ విద్యావేత్త, రచయిత, విమర్శకుడు, ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయ మొట్టమొదటి ఉపకులపతి సర్ కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి గారు కొళందరెడ్డి కుటుంబంలో 5వ తరము వారు. కట్టమంచి కుటుంబంలో కవితా ప్రవాహం కేవలం రామలింగారెడ్డి గారితో మొదలు కాలేదు. వీరికి రచనా వ్యాసంగం, సాహిత్యాభిలాష పారంపర్యంగా లభించాయి
కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి గారి ముదబ్బ (ప్రపితామహుడు / Great Grandfather ) కట్టమంచి పెద్ద రామలింగారెడ్డి - భాస్కర శతకము మొదలగు రచనలు చేసినారు. అంతేకాక జ్యోతిష్యము, సంస్కృతము, మంత్రశాస్త్రము మొదలగువాటిలో నేర్పరి.
వారి పేరు మణిమేకల శివశంకర్. నాకు శాసనాల శంకర్ పేరుతో @tuxnani ద్వారా పరిచయం. చదువుకున్నది 5వ తరగతి. వృత్తి ముఠా కూలీ. ప్రవృత్తి: శాసనాల శోధన, చరిత్ర పరిశోధన. ఇటీవలే గుంటూరు జిల్లాల అదృశ్య గ్రామాల చరిత్ర అనే పుస్తకం రచించారు.
ఎంతో కష్టపడి రచించిన ఆ పుస్తకాన్ని నెలలు గడవక ముందే చరిత్రాభిమానులకు ఉచితంగా PDF రూపంలో పంపించారు. నాకు గురుతుల్యులు. రాయలసీమ చరిత్రపై పరిశోధన చేయాలని నన్ను నిరంతరం ప్రోత్సహిస్తూ ఉంటారు. ఏదైనా రాయలసీమ గురించి మంచి పుస్తకం వారి దృష్టికి వస్తే
ఆ పుస్తకం గురించి చెప్పి రచయిత నం / ప్రచురణ కర్త నం ఇస్తారు (కొనడానికి వీలుగా). నీవు రాసేది ఎప్పుడు పుస్తకంలా వస్తుంది అని అడుగుతూ ఉంటారు. ఇంగ్లీషు అర్థం కాదు. చరిత్రపై ఉన్న అవగాహన, పట్టు అసాధారణం. ఎవరైనా వీరి సహాయం కోరితే వారికి తగిన మూల గ్రంథాలు దొరకడంలోనూ,
గుడిమల్లం అసలు పేరు తిరువిప్పిరంబేడు (శాసనాల ప్రకారం).
తిరు అంటే శ్రీ / గొప్ప / పుణ్యమైన అని అర్థాలు ఉన్నాయి
విప్పిర అన్నది సంస్కృత ' విప్ర ' నుండి వచ్చింది. అంటే బ్రాహ్మణుడు అని అర్థం
పేడు అన్న పదం గ్రామ సూచి (ఉదా: ఏర్పేడు)
తిరువిప్పిరంబేడు అంటే గొప్ప బ్రాహ్మణుడి ఊరు అని అర్థం
స్థలపురాణం ప్రకారం ఈ ప్రాంతం పరశురాముడు శివుడిని కొలిచిన ప్రాంతం. బహుశా శ్రీమహావిష్ణువు అవతారమైన పరశురాముడే ఊరి పేరులో ఉన్న గొప్ప బ్రాహ్మణుడు అయ్యుండాలి.
అని గుడిమల్లాన్ని శాసనాలు పేర్కొంటున్నాయి. మరి గుడిమల్లం అన్న పేరు ఎలా వచ్చింది అన్నదానికి మరో కథ ఉంది. ఇక్కడ ఉన్న శివలింగాన్ని పూజించే విషయమై వేటగాడి రూపంలో ఉన్న పరశురాముడు / శ్రీమహావిష్ణువు కు, చిత్రసేనుడు అనే యక్షిణి రూపంలో ఉన్న బ్రహ్మకు ఘోర యుద్ధం జరిగింది అని