Doğu Akdeniz'in düğümü Libya. Son zamanlarda Dış Politikamızın en önemli gündem maddelerinden birisi olan Libya’da Türk İHA'ları savaşın seyrini nasıl etkilediğine dair yurt içinde bir çok “analiz” görüyoruz. Gelin birlikte bunun “dışarıdan” nasıl göründüğüne bir göz atalım. 
Öncelikle şunu belirtmekte yarar olduğunu düşünüyorum. Tek başına bir aracın etkisini yorumlamak kesinlikle ne mühendislik açısından ne de askeri açıdan doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Bu nedenle insansız bir sistem olarak irdelememiz çok daha doğru olacaktır.
Bu noktada Sistem ve Araç ayrımı yaparak başlayalım. İnsansız Sistemler bir bütündür. İnsan-Makine işbirliğinin olduğu, birçok farklı yapı ile birlikte müşterek bir çalışmanın sağlandığı, sistemin tüm parçalarının “farkındalığa” sahip olduğu bileşenler bütününe denir.
Aslında IHA olarak bahsedilen şey tekil olarak bir hava platformudur. Bu platform tek başına bir anlam ifade etmez. Sahip olduğu haberleşme yapısı ile yerde ve havada bulunan çeşitli araçlar ile birlikte çalıştığı zaman etkili bir yapıya bürünür.
Günümüzde İnsansız Hava ARACI geliştirme işi geçmişe nazaran daha ulaşılabilir bir teknoloji haline gelmiştir. Bunun birçok çeşitli sebebi de mevcuttur ancak İnsansız Hava SİSTEMİ geliştirme işi hala oldukça zor bir iştir ve birçok ülke buna sahip değildir.
Daha önce @Defence_Turk de yazımda (Bkz. defenceturk.net/tsk-gelecegin-… ) değinmiştim Bahar Kalkanı Harekatı sırasında TSK bu operasyonla birlikte sadece IHA kabiliyetine sahip bir kuvvet olmaktan çıkıp, İnsansız Sistemleri sahada aktif olarak kullanan bir kuvvete dönüştüğünü gösterdi
Özellikle Suriye’de vurulan Pantsir gibi bir çok hava savunma sistemi tam da bu durumun bir indikatörüdür. Bu hedeflere yapılan operasyonların başarısı, havadaki araçlar ile yerdeki EH araçlarının tek bir sistem olarak çalışma kabiliyetinde yatmaktadır.
TSK’nın sahip olduğu bu yetenek sahaya hem askeri hem de siyasi olarak müdahil olan veya olmaya çalışan birçok aktörün de dikkatini çekmiş durumda. 17 Nisan 2020’de Fransız Le Monde gazetesinde yayınlanan yazı da bunun tipik bir örneği. lemonde.fr/afrique/articl…
Yazı üyelik ile tam olarak okunabiliyor. Mealen burada bi özet geçilmiş. Zaten başlık birçok şeyi ifade ediyor. “Türk droneları, Libyada askeri güç dengesini kaydırdı”. İlgilenenler okuyabilir. middleeastmonitor.com/20200423-le-mo…
Aslına bakılırsa, Libya TSK’nın kabiliyetlerinin sadece çok ufak bir yansıması. Coğrafyanın çok daha farklı olduğu, kısıtlı imkanların bulunduğu bir ortamda kısa zamanda görülen bu denli büyük bir etkinin teknik olarak birçok açıklaması mevcut.
Öncelikle Suriye’de ve Irak’da yıllardır verilen mücadelede aktif bir şekilde kullanılan İHA’lar, birçok görevde ve ülkemizdeki farklı birimler tarafından kullanıldı. Bu farklı kullanıcıların ürüne kolayca entegre olmasını sağlayan çok önemli bir unsur.
Bir diğer unsur bu gibi araçların yer kontrol istasyonu ile efektif bağlantısı. İnsansız Hava Araçlarını sadece yer kontrol istasyonuna görüntü gönderen aygıtlar olarak düşünmek çok doğru değil, zira çok daha fazlası mevcut. Zaten bu nedenle “Sistem” diyoruz.
Yer kontrol istasyonu ile sağlanan etkili ve efektif iletişim ile yerde bulunan başta EH sistemleri olmak üzere birçok sistem ile müşterek çalışma sağlanabiliyor. Aynı zamanda TSK’nın sahip olduğu kabiliyet ile bu müşterek çalışmaya sahadaki asker de katılabiliyor.
Özellikle burada “Müşterek Çalışma” kavramının altını çizmek lazım. Zira bu kabiliyet olmadığı taktirde yüzlerce, binlerce insansız aracada sahip olsanız bu sahada size nerdeyse hiçbir etki göstermeyecektir. Sadece uçan “şeyleriniz” olacaktır elinizde.
Bunu şöyle bir örnek ile anlatmaya çalışalım. Hem insansız hem de insanlı hava araçları yer hedeflerine herhangi bir faydalı yük(bomba, füze vs.) bırakmak için belli bir görev profili izlerler. Bu yol genellikle birbirine çok benzerdir.
Burada görüldüğü gibi İHA’lar mühimmat bırakırken, normal seyir irtifalarının çok altında seyir ederler.(5-10bin ft) Bu nedenle hava savunma sistemlerinde en alçak sınıfa bile hedef olurlar. Bunun teknik açıdan birçok sebebi mevcuttur ama bu sebepler iki temel faktöre dayanır.
Bu faktörler mühimmatın hedefi başarılı bir şekilde vurması ve aracın ağırlığındaki değişim sebebi ile değişen uçuş karakteristiğidir. Bu konu ayrı bir yazının seri konusu olacağı ve bu seriyi çok uzatacağı için burada değinmiyorum.
İşte tam da burada “Müşterek Çalışma(Interoperability)” devreye girer. Suriye’de Pantsir’leri avlamamızı sağlayan şey de budur. Suriye’de gördüğümüz, Libya’da gördüğümüzde ise savaşın kaderini tamamen değiştirecek şey “Müşterek Çalışmadır.”
Müşterek çalışma ile hava aracınız mühimmat bırakırken, en savunmasız olduğu anda, onu savunacak bir EH sistemi devreye girer. Sahadaki personel, gerekli müdahaleleri sahaya yapar, gerekirse EH Uçaklarınız ona göre karartma yapar. Bunların tamamı saniyeler içinde olur.
TSK’nın büyük oranda sahip olduğu ve geliştirmeye başladığı kabiliyet de tam olarak budur. Bu kabiliyetin etkilerini hem Libya’da hem de aktif olarak müdahil olduğumuz/olacağımız bir çok coğrafyada görmeye, savaşın seyrini değiştirmeye devam edeceğiz.
Libya özelinde TSK’nın kabiliyetlerinin ne olduğunu, şuanda aslında yaptığından çok neyi yapmadığını/yapmaya ihtiyaç duymadığını dilim döndüğünce anlatmaya çalıştım. Hatam olduysa şimdiden affola.
Ayrıca eğer ilgi gelirse, Müşterek Çalışma ve İHA’ların görev profilleri ile ilgili kapsamlı bir seri daha yapabilirim. Yorumlarınızı bekliyorum.
