शैक्षणिक बदलांसाठी कुणाचा बळी द्यावा?
अंतिम वर्षाच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षांचा प्रश्न चिघळलाय. आणि अद्याप भरात देशाला करोनावरील लस काही सापडत नाहीये. दोन वेगळ्या टोकाची वाक्य लिहिली गोंधळून जाऊ नका. ही दोन्ही वाक्य आपली शैक्षणिक व्यवस्था आणि या व्यवस्थेच्या..
अंतिम वर्षाच्या विद्यार्थ्यांच्या परीक्षांचा प्रश्न चिघळलाय. आणि अद्याप भरात देशाला करोनावरील लस काही सापडत नाहीये. दोन वेगळ्या टोकाची वाक्य लिहिली गोंधळून जाऊ नका. ही दोन्ही वाक्य आपली शैक्षणिक व्यवस्था आणि या व्यवस्थेच्या..
भोवताली फिरणाऱ्या अनेक गोष्टी किती तकलादू (पोकळ) आहेत याची प्रचिती देतात. आता दोन्ही वाक्यांचा एकमेकांशी असलेला संबंध सांगतो. आपल्याकडे तुमच्यातील गुणांची पारख ही गुणपत्रिकेवर असलेल्या गुणांवरुन होते. त्यामुळे शिव महत्त्वाचा की परीक्षा यामध्ये आपल्याकडे परीक्षेला झुकत माप
दिल जातं. दुसरीकडे आपल्याच शिक्षणव्यवस्थेत केवळ गुणांना वाव असल्याने संशोधनवृत्तीचे जणू 'श्राद्ध' घातलेले आहे. आणि यामुळेच आपण परदेशात कोणीतरी लस तयार करेल या आशेवर आहोत. (आपल्याकडे प्रयत्न सुरु आहेत. मात्र ते तितके पुरेसे आहेत काय?) तर या विषयाची अशी एकमेकांशी सांगड
घातलेली आहे. या दोन्ही विषयांवर सविस्तर बोलू.
अंतिम वर्षाची मुलं कालपासून हैराण आहेत. काही दिवसांपूर्वी परीक्षा रद्द हा निर्णय माध्यमांत झळकला. आणि मुलांनी पेढे वाटायला सुरुवात केली. सोशल मीडियावर जणूं उधाणच आलं होतं. मात्र काळ अचानक राज्यपालांनी हा निर्णय
अंतिम वर्षाची मुलं कालपासून हैराण आहेत. काही दिवसांपूर्वी परीक्षा रद्द हा निर्णय माध्यमांत झळकला. आणि मुलांनी पेढे वाटायला सुरुवात केली. सोशल मीडियावर जणूं उधाणच आलं होतं. मात्र काळ अचानक राज्यपालांनी हा निर्णय
म्हणजे 'नो बॉल' ठरवला. आणि विद्यार्थ्यांचे चेहरे पुन्हा पांढरे पडले. फुल्ल टेन्शनमध्ये सध्या आहेत. कधी नव्हे ते काही जणांनी ट्विटरवर येऊन आपला निषेध नोंदवला आहे. आमचं वर्षभराचं शिक्षण तर झालं आहे. केवळ परीक्षा नाही झाली म्हणून आम्ही 'करोना बॅच' आहोत का असा प्रश्न ते
विचारात आहेत. आपल्याकडे गुणपद्धती किती रुळलेली आहे हे दाखवणारा प्रश्न त्यांनी विचारला आहे. त्यांचा प्रश्न निश्चित रास्त आहे. मात्र खरंच आरोग्याच्या प्रश्नाखातर ही परीक्षा होऊ नये असे वाटणारे किती आणि मजा म्हणू परीक्षा रद्द व्हावी या विचाराचे किती याकडे लक्ष द्यायला हवे.
अर्थात हे शोधणे अशक्य. मात्र यातून आपल्याकडे अभ्यासाबाबतच एकूण किती गांभीर्य आहे हे लक्षात येते. काही विद्यार्थ्यांसोबत बोलणे झाले. काहींना ऐनकेनप्रकारे परीक्षा रद्द करावी हेच वाटते. अशा विद्यार्थ्यांची नावे मिम्सवर फिरताना दिसतील. आणि काही म्हणतात, 'परीक्षा केवळ करोनाच्या
काळात नको. ती नंतर कधीतरी व्हावी.' दोघांची मते महत्त्वाची. कारण 'जीव' सलामत तो 'परीक्षा' पचास! राज्यपाल, मुख्यमंत्री, शिक्षणमंत्री तसेच कुलगुरूंनी पुन्हा एकत्र यावे. परीक्षा नंतर घेणे शक्य आहे का पाहावे. असेल किंवा नसेल. जे काही आहे ते विद्यार्थ्यांना स्पष्टपणे सांगावे.
कारण करोनापेक्षा परीक्षेचा त्रास त्यांच्या चेहऱ्यावर स्पष्ट दिसतोय.
दुसऱ्या मुद्द्याकडे येऊ. लस तयार करण्यासाठी आपण 'आपल्यावर' का अवलंबून नाही? त्याचे उत्तर म्हणजे आपल्याकडे संशोधन या विषयाला ज्या पद्धतीने महत्त्व द्यायला हवं, तितकं ते दिलं जात नाही. (इस्रो वगळता)
दुसऱ्या मुद्द्याकडे येऊ. लस तयार करण्यासाठी आपण 'आपल्यावर' का अवलंबून नाही? त्याचे उत्तर म्हणजे आपल्याकडे संशोधन या विषयाला ज्या पद्धतीने महत्त्व द्यायला हवं, तितकं ते दिलं जात नाही. (इस्रो वगळता)
परिणामी, तो किडा जन्मजात आपल्यात वळवळत नाही. आणि ज्यांच्यात तो वाळवळतो, त्यांना वेड्यात काढून दूर सारलं जातं. मागे चीनमधून कंपन्या बाहेर पडतील अशी बातमी होती. मात्र त्यानंतर एका मोठ्या कंपनीचा सीईओ म्हणाला, 'आम्ही बाहेर पडू.. मात्र चीनमध्ये जागोजागी यंत्राशी खेळणारे हात
आम्हाला इतरत्र मिळतील का?' या प्रश्नात बरंच काही मर्म लपलंय. ते समजून घ्यायला हवे. तरच उत्कर्ष शक्य आहे. आपल्याकडे दरवर्षी लाखो अभियंते (इंजिनीअर्स) पदवी घेऊन बाहेर पडतात. त्यातील किती टक्के 'स्किल्ड' असतात? या प्रश्नाचं उत्तर तुमच्या आजूबाजूला पाहूनही मिळेलच की..
हेच तर आहे. आपल्याकडे नुसता रट्टा मारून वर्ष ढकलली जातात. ज्याला संशोधन करण्याची आवड आहे. त्याला 'अय शास्त्रज्ञ, चल हो बाजूला' म्हणून बाजूला केलं जातं. या परिस्थितीवर भाष्य करणारा '३ इडियट्स' आला. मात्र त्यामुळे समाजात, व्यवस्थेत बदल किती घडला हे प्रश्नार्थक आहे. आपल्याकडे
शिक्षणव्यवस्था सुधारण्यासाठी परदेश दौरे होतात. मात्र त्या दौऱ्यात अभ्यासाला आणि पर्यटनाला किती महत्त्व दिले जाते हे आपल्यालाच माहित. ही फार गंभीर बाब आहे. याकडे जितका काळ दुर्लक्ष करत राहू तितकाच आपला 'वैयक्तिक' विकास खुंटण्याची शक्यता अधिक आहे. १३० कोटी लोकसंख्या असलेला
आपला देश 'स्वतःसाठी' म्हणून किती अभियंते, शाश्त्रज्ञ, डॉक्टर्स, ऑलिम्पिक दर्जाचे खेळाडू, आणि उपटसुंभ तयार करतो असे विचारल्यास 'उपटसुंभांची' संख्या अधिक भरेल. हे कटू सत्य आहे.
-----
आपल्याकडे 'पहिला रिझल्ट दाखव मग मेडल मिळणार' अशी पद्धती आहे. त्यामुळे पहिलं पाऊल टाकायलाच
-----
आपल्याकडे 'पहिला रिझल्ट दाखव मग मेडल मिळणार' अशी पद्धती आहे. त्यामुळे पहिलं पाऊल टाकायलाच
मुलं घाबरतात. परदेशात मात्र संशोधनावर हवा तितका पैसे खर्च केला जातो. तरुणांवर विश्वास दाखवला जातो. त्यामुळे तिथे पेटंट अधिक नोंद होतात. आणि पर्यायाने तीच राष्ट्र 'महासत्ता' म्हणून मिरवतात. आम्ही इस्रोच्या पलीकडे कुठे आहोत? खरंतर हे दोन्ही मुद्दे विचारात घेऊन
शिक्षणव्यवस्थेने स्वतःलाच आव्हान द्यायला हवे. निसर्ग किती महत्त्वाचा आहे हे सांगण्यासाठी 'करोना'ला यावे लागले. मग शिक्षणात संशोधन किती महत्त्वाचे आहे हे कळायला कुठला मोठा बळी द्यावा लागेल?
(काही मुद्दे राहिले असतील. आपले काही मुद्दे असल्यास मांडावे.)
(काही मुद्दे राहिले असतील. आपले काही मुद्दे असल्यास मांडावे.)
दुरूस्ती : जीव* महत्त्वाचा की
दुरूस्ती: भारत* देशात, आणि म्हणून* गोंधळून जाऊ नका
