Thread by @sigaramcamel

Dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecek.
Hikayesi ise yaklaşık beş bin yıl evvel Çin’de başlar.
Efsaneye göre Çin imparatoru Shen Nung bir öğle istirahatindeyken hizmetlileri efendileri için bir kapta su kaynatıyorlardı.

Tatlı bir rüzgar sıcak suya birkaç çay yaprağı düşürür. İmparator, sudan içince yüzüne hafif bir tebessüm yayılır, “İnsanın içini ferahlatıyor, kalbine huzur veriyor.” diye tarif eder.
Tarihler ilk çay tarımının yaklaşık iki bin yıl önce Çin’de başladığını kaydeder.

M.S. 4. asırda Çin’de yaygın olarak tarımı yapılan çay, 7. asırda hanedan ailesi tarafından himaye edilir.
Binli yıllara gelindiğinde Çin’in en mühim ihracat ürünü halini alır.

Çayın İpek Yolu güzergahını takip ederek Çin’den Osmanlı’ya gelmesi ise Avrupa’dan öncedir.

19. asrın ortalarına kadar sınırlı bir kesim tarafından kullanılan çayın, hususiyle Tanzimat’tan sonra değişen hayat tarzıyla beraber içilmesi de artar. Çayın kokusu konaklardan sokaklara yayılınca birer birer çayhaneler açılır

Arşiv vesikaları Türkiye’de ilk çay dikiminin 19. asrın son çeyreğinde Sultan İkinci Abdülhamid devrinde başladığını gösterir.
Anadolu’da ilk defa çay 1878’de Hopa ve Arhavi yöresindeki halk tarafından yetiştirilir.

Osmanlı 19.yy'da çayı ülke topraklarında yetiştirmek istemiş fakat bunu Bursa'da deneyince iklim uyumsuzluğundan başarısız olmuş.
Cumhuriyet dönemi tekrar canlandırılıp Doğu Karadeniz'de denemeler yapılmış.

1930'larda başlayan üretim süreci karlı bir rekolteye ancak 1940'ların sonlarına doğru ulaşabilmiş.

Bitkinin ticareti özenle denetim altında tutulduğundan ve ana liman Kanton'un ötesine geçebilen çok az sayıda yabancı olduğundan,

Avrupalılar iki yüzyıl boyunca Çin'in hangi bölgesinde yetiştirildiğini öğrenemedi. Yetiştirildiği ve işlemden geçirildiği iç bölgelerden limana nakledilmesi önemli organizasyon becerisiyle yoğun emek istiyordu.

O zamanlar yeşil çayla siyah çayın farklı bitkilerden elde edildiği sanılıyordu.

İngiliz halkının bitkiye olan talebi ve bu bitki için Çinlilerin tercih ettiği biçimde gümüşle ödeme yapmak, giderleri dengeleyecek bir takas ürünü bulma çabalarını beraberinde getirdi.

Afyon bu iş için biçilmiş kaftandı. 19. yüzyıldaki Afyon Savaşları'nın nedenlerinden biri İngilizlerin çay saplantısıydı.
19. yüzyıl ortasında geliştirilen hızlı yük gemileri Çin limanlarından İngiltere'ye ulaşmak için yarışıyor, bu rekabet gazetelerde anlatılıyordu.

18.yüzyıla kadar çayın bir içecek olarak tüketimi hala yaygınlaşmamış, aksine pahalı bir içecek olarak festival ya da özel durumlarda tüketilmiş.

1785'den sonra İngiltere ve İrlanda, çayı günlük kullanıma entegre etmişler

Her şey burada da bitmemiş, İngiltere çayın nasıl içildiğini Hindistan'a tanıtmış ve burada büyük çay yetiştirmeleri yapılmış.

Avrupa’ da çaydan söz eden ilk kitap, Giovanni Batista Ramusio’nun “Della Navigationi e Viaggi” derlemesinin 1606 yılında yayımlanan 2. cildidir.

Burada yazar, Venedik’e gelen Hacı Mu­hammed adlı bir İranlı tüccarın anlattıklarına yer verir:

“Hacı Muhammed, ‘Çay-ı Hıtai’ yani Çin çayının üstün özelliklerini anlatır ve ‘Eğer İranlılar ve Avrupalılar bunları bilselerdi,

tüccarlar o zamanlar çok satılan bir ot olan rhubarb yani ravend yerine çay alıp satarlardı.” der.

İngiltere’de ilk çay evi açıldığında papazlar tepki gösterirler. Çayın, insanlığa ve Hristiyanlığa zararlı olduğu­nu ileri sürerler.

Ünlü Protestan vaiz John Wesley, çayın insan sağlığına zararlı olabileceğini iddia ederek içilmemesini önermiş.
Parlamentoda, Lordlar Kamarasından Lord Forbes’in, çayın yalnız zenginler tara­fından içilmesini,

fakirlerin ise çay içmemelerini isteyen bir kanun tasarısı hazırladığını İngiliz kaynakları bildirmektedir. Ona göre, zenginler,Tanrı tarafından kutsanmıştır ve iyi şeylere Iayıktırlar.

Almanya ve Hollanda’da da bazı doktor ve papazlar, 1650 yı­lında,

çayın insan sağlığına zararlı olduğunu, bu nedenle Çinlile­rin zayıf ve kuru olduklarını ileri sürerek çayın yasaklanmasını önermişler.

Fransız doktorlar ise 1671-1685 yıllarında çayın insan sağlığına yararlı olduğunu savunmuşlar

İngilizler, 19. yüzyılda, Çin’e soktukları ziraat casusları saye­sinde çayın nasıl yetiştirileceğini öğrendiler ve Hindistan’da, As­sam bölgesinde, daha sonra Güney Doğu Asya ülkelerinde kendi kontrollerinde çay üretimine başlayıp çay ticaretine hakim oldular.

Deniz yolculuğu ne kadar hızlı olursa olsun nem, çayın lezzetini bozuyordu. Bu nedenle çay ticareti daha sonra kara yoluna kaydı. Avrupa çaya alışmıştı ve bu çayın temin edilmesi gerekiyordu. Güney Doğu Asya’da, sömürge topraklarında, Assam, Bengal, Cava, Seylan gibi ülkelerde

kurulan çay bah­çeleri Avrupa’nın çay ihtiyacını karşılamakta idi.
Ayrıca çaydan alınan vergiler de Avrupa dev­letleri için kaynak oluşturuyordu.

İngilizler, ellerinde bulunan çay stoklarını tüketmek için ve bu arada İngiltere’ye çay sağlayan Doğu Hindistan Kumpanyası’nın da

iflasını önlemek için çayın yarım kilosuna 3 pens vergi koydular.
O zamanlar İngilte­re’nin bir sömürgesi olan Amerika’nın Boston Limanı’na gelen üç İngiliz gemisi, 16 Kasım 1773 günü, Kızılderili kıyafeti giyen Ame­rikalılar tarafından basıldı ve

gemilerde bulunan 342 sandık çay denize döküldü. Amerikalılar, İngilizlere haksız ve yüksek olan çay vergisini ödemek istemiyorlardı. Bu olay Amerika’nın bağımsızlık sa­vaşının da başlangıcı oldu.

Günümüzde çayın yaygınlaşmasına en çok etki eden faktörlerden biri de poşet çayın keşfidir. Her ne kadar keşfinin tam farkına varmasa da poşet çayın mucidi Thomas Sullivan’dır. Kahve ve çay ticareti ile uğraşan Sullivan, müşterilerine sık sık çay örnekleri gönderiyordu.

Başlangıçta bu iş için teneke kutuları kullanırken, sonradan elde dikilmiş ipek torbaların bu iş için daha pratik ve ucuz olacaklarını düşündü.
Çok geçmeden siparişler başladı ama şaşırtıcı olan esas malı değil torba içindeki örnek çayları sipariş etmeleriydi.

Müşteriler torbaların çayın kaynamasını kolaylaştırdıklarını keşfetmişlerdi. Çayın torba (poşet) içinde satımı o kadar geliştirildi ki Batı ülkelerinde tüketim oranı toplam çay tüketiminin yarısına ulaştı.

+++ 👉👉👉

Türkiye dünyada, çay tarım alanlarının genişliği bakımından 8’inci, kuru çay üretiminde 6’ncı, kuru çay tüketimi yönünden de 3.sırada yer alıyor.
19. yüzyılın ikinci yarısında ve 20. yüzyılın başlarında Batum, Sohum gibi şehirlere çalışmaya giden Doğu Karadeniz bölgesi halkı

oralarda çayın nasıl yetiştirildiğini görmüş ve fidanlarından alarak Rize bölgesinde kısıtlı alanlarda da olsa çay yetiştirip ürün almışlar. Bu çayları ilkel metotlarla işleyip elde ettikleri ürünü kullanmışlar ve satmışlar.

BİR ÇAY HİKAYESİ

"Üst demlik; gelindir, alt demlik kaynadıkça onun harareti artar, ama ayni zamanda olgunlaşır ve çay demlenir.

Bardak; gelinin kocasıdır.
Her iki çaydanlıktan da yeterince nasibini alır.

Biraz kaynana doldurur,birazda gelin. Bu nedenle denge unsuru çok önemlidir açık yada demli çayın hoşa gitmemesi bundandır.
Çayın şekeri; ise çocuklardır. Çaya tat verir fakat çok şeker çayın lezzetini bozar. Şekersiz çaya alışanlar için ise bir tanesi bile fazla gelebilir.

Çay kaşığı; görümcedir.
Arada bir gelir karıştırır ve gider.

Kayınpedere gelince; o da çay tabağıdır.
Çayın demine suyuna hiç karışmaz, bir köşede sessiz sedasız bir şekilde oturur. Sadece dökülenleri toplar ve çevreye zarar vermesini engeller.

Ancak ara sıra boşaltmak gerekir yoksa taşıp her şeyi berbat edebilir.
Çay süzgeci; ailenin sahip olduğu değerlerdir. Aileyi dış müdahalelerden korur. Delikleri büyük olursa çayın tadı kaçabilir.
Suyu ısıtan ateş ise hoşgörüdür, o olmadan hoşgörü de olmaz.

Kısacası bir bardak çay AiLEDiR,

Ve ağız tadıyla içilen bir bardak çayın üstüne yoktur…

Kaynaklar;
adacay.com.tr/cay-kulturu
egoistokur.com/cay-dunyanin-e…
parlakjurnal.com/bir-cayin-hika…
2ladd.com/2018/12/cayin-…
chado.com.tr/cayin-tarihces…
kisikates.com.tr/blog/severek-t…
ekstrembilgi.com/tarih/cayin-ta…
thebrandage.com/bitmeyen-askim…
gzt.com/jurnalist/zama…
140journos.com/cay-e3f8f5491c9

turkish-cuisine.org/print.php?id=1…
insanvehayat.com/cayin-karadeni…
seyler.eksisozluk.com/cumhuriyetin-i…
10layn.com/dunyanin-dort-…
yemek.com/cayin-tarihces….
wikizero.com/tr/%C3%87in_%C…
akademiktarihtr.com/cay/