देश कोणताही असो, शासन कोणतेही असो, संबंधित नेत्यांच्या अथवा पक्षाच्या जाहीरनाम्यात हमखास आढळणारा शब्द म्हणजे सामाजिक न्याय. जगण्याला वेळ गरजेची असते पण वेळेची व्याख्या कशी करणार? त्याप्रमाणे कोणत्याही समाजाला सामाजिक न्याय गरजेचा असतो पण ह्या सामाजिक न्यायाची व्याख्या काय? 1+
सामाजिक न्याय हा सर्वसमावेशक शब्द असूनसुद्धा त्याची सर्वमान्य व्याख्या करता येते? किंबहुना सामाजिक न्यायाची सर्वमान्य व्याख्या करता नं येणे हेच सामाजिक न्यायाची अवस्था भीषण असल्याचे द्योतक आहे. अगदी भारतीय संविधानाच्या प्रस्तावनेतसुद्धा हा शब्द आहे. शब्दशः अर्थ काढायचा झाल्यास 2+
संपूर्ण समाजाची गरज जो पूर्ण करू शकतो तो न्याय म्हणजे सामाजिक न्याय. मग ती गरज आर्थिक, सामाजिक, राजकीय, पर्यावरणाच्यादृष्टीनेही असू शकेल. वरकरणी पाहता ही व्याख्या परिपूर्ण वाटू शकेल पण दुसरा प्रश्न उभा ठाकतो तो म्हणजे इथे नेमका कोणता संपूर्ण समाज अभिप्रेत आहे? जातीवर आधारित?3+
धर्मावर आधारित? लिंगावर आधारित? राजकीय आर्थिक वा सामाजिक पुढारलेपणावर आधारित? नेमका कोणता? इथेच आणि इथेच खरी मेख आहे..
रॉस्को पौंड नावाचा एक प्रसिद्ध विचारवंत होऊन गेला तो म्हणतो कि समाजात एकूण तीन रस (इंटरेस्ट) असतात. वैयक्तिक, सामाजिक आणि राजकीय. आणि ह्या तीन रसांचे संचालन 4+
करणे हे कायद्याचे काम. म्हणजे थोडक्यात ह्या तीन रसांमध्ये ताळमेळ बसवणे हे कायद्याचे काम. आणि जिथे वैयक्तीक रस आड येईल तिथे समाजाचा विचार करून त्याला बाजूला केले तरी चालेल. पण जर सामाजिक रसच जर एकमेकांच्या आड येत असतील तर? ह्यावर तो काहीच बोलत नाही. सामाजिक न्यायाच्या आड 5+
हीच गोष्ट येते. जेरेमी बेंथम नावाचा एक अजून प्रसिद्ध विचारवंत आहे तो म्हणतो, कि जास्तीत जास्त लोकं आनंदी होणे हे बघणे कायद्याचे कर्तव्य. अल्पसंख्य समाजाकडे दुर्लक्ष झाले चालेल. शेवटी समाज म्हणजे काय तर माणसांचा समूह. त्याला आकडा असतोच.
बेंथम समाजाकडे आकडा म्हणून बघतो. 6+
तिथेच फसतो. कारण सामाजिक न्यायाच्या परिमाणात आकडा महत्वाचा नाही तर कोणावरही अन्याय नं होणे अभिप्रेत असते..
न्यायाची व्याख्या कशी करायची हा अजून एक दुसरा प्रश्न. एकासाठी असणारा न्याय दुसऱ्यासाठी अन्याय असेल तर पहिल्या व्यक्तीला मिळालेला न्याय हा सामाजिक न्यायाच्या परिमाणात बसत 7+
नाही. आरक्षणावरून जो वाद सतत ज्वलंत असतो तो पाहता आरक्षणाने खरंच सामाजिक न्याय प्रस्थापित केला? आरक्षण नसतं तर त्या समाजाला आशेची एवढी किरणं आज उपलब्ध असती? न्यायालयातून जलद न्यायाची अपेक्षा असणे गैर नाहीच पण अतिजलद न्यायाने खरंच न्यायाची प्रक्रिया पाळली जाईल? 8+
अमर्त्य सेन त्यांच्या, "आयडीया ऑफ जस्टीस" नावाच्या पुस्तकात एका बासरीचे उदाहरण देतात. ह्या बासरीवर तिघे हक्क सांगतात. ती वाजवू शकणारा कलाकार, ती विकून जो स्वतःचं पोट भरू शकेल असा गरीब, आणि ती विकत घेऊन जो आपल्या आलिशान बंगला सजवू शकतो तो श्रीमंत. तिघेही आपापल्या जागेवर बरोबर 9+
आहेत. जर तो बासरी कलाकाराला दिली तर इतर दोघांवर ते अन्याय करणारं आहे. तसंच

इतर दोघांच्या बाबतीतही. ह्यावर बराच मोठा वाद होऊ शकतो.
थोडक्यात सामाजिक न्यायाच्या गप्पा मारत असताना इथे नेमका कोणता समाज अपेक्षित आहे हेही कोणाला स्पष्ट करता येत नाही. आणि न्यायाची सर्वमान्य 10+
व्याख्यासुद्धा कोणास करता येत नाही. म्हणजे एकंदरीत काय तर ज्या संकल्पनेचे अस्तित्वच अस्पष्ट आहे त्यावर अवलंबून असणारे राजकारण मात्र अतिशय स्पष्ट आणि आखीव आहे हेच खरं..
जगाच्या इतिहासात एका राष्ट्रातली सामाजिक न्यायाची संकल्पना इतर राष्ट्रात लागू होत नाही. म्हणजे पुन्हा हा 11+
समाज हा राष्ट्रा राष्ट्रांच्या सीमांनी बांधला गेलाय का? असाही प्रश्न उभा राहतो. कम्युनिस्टांचा सामाजिक न्याय लोकशाहीवादी लोकांना पटत नाही. लोकशाहीवाद्यांचा सामाजिक न्याय धार्मिक राष्ट्रात मानला जात नाही. धार्मिक राष्ट्रातील सामाजिक न्याय हा त्यांच्या पुस्तकात लिहिलेला असतो जो 12+
गेली कित्येक दशके, शतके बदललेला नाही. कायद्याने समाजानुसार बदलले पाहिजे असा तथाकथित सर्वमान्य समज आहे. इथेही आपण एकवाक्यताआणली, तर पुन्हा एक फार मोठा फरक समोर येतो म्हणजे अविकसित, विकसनशील आणि विकसित राष्ट्रातील मूलभूत समाज.. इथे कशी एकवाक्यता आणणार?
ह्या संकल्पनेत एकमत नाही 13+
तर धोरणांमध्ये कुठून येणार?

अमर्त्य सेन ह्यांच्याच भाषेत सांगायचं झालं तर कोणावरही सामाजिक अन्याय होऊ नं देणं म्हणजे सामाजिक न्याय अशी संदिग्धतेत अजून भर टाकणारी व्याख्या करतो आणि थांबतो..
धन्यवाद..

- चेतन दीक्षित

#Tweet4Bharat
"सामाजिक न्याय" ह्या विषयावरची माझी थ्रेड .. #Tweet4Bharat - कृपया नोंद घ्यावी.. @malhar_pandey

• • •

Missing some Tweet in this thread? You can try to force a refresh
 

Keep Current with Chetan Dixit (Modi Ka Parivar) 🚩

Chetan Dixit (Modi Ka Parivar) 🚩 Profile picture

Stay in touch and get notified when new unrolls are available from this author!

Read all threads

This Thread may be Removed Anytime!

PDF

Twitter may remove this content at anytime! Save it as PDF for later use!

Try unrolling a thread yourself!

how to unroll video
  1. Follow @ThreadReaderApp to mention us!

  2. From a Twitter thread mention us with a keyword "unroll"
@threadreaderapp unroll

Practice here first or read more on our help page!

More from @mechetandixit

May 8
#थोडी_लॉंग_थ्रेड

कालच्या निवडणुकीत एका वृद्ध व्यक्तीचा कमळ कुठाय, मला कमळालाच मतदान करायचं आहे चा विडिओ वायरल झाला होता. ह्यावर बर्याचजणांनी प्रदेश भाजपवर तोंडसुख घेतलं होतं, कि राजकीय तडजोडी तळागाळार्यंत न्यायला ते कमी पडले. त्यांचं चूक कि बरोबर ह्यात मी पडणार नाही. पण (१/९) Image
अंतिम मत बनवायच्या आधी हा लेख वाचा..

ह्या एका व्हिडिओवरून जर जनरलायजेशन करायचं ठरवलं तर (अर्थात ते चुकीचं आहेच) जे भाजपसमर्थक आहेत ते काहीही झालं तरी कमळाला मतदान करणार हे सिद्ध होतं. म्हणजे काही झालं तरी भाजपमागे उभा असणारा हा वर्ग सुटणार नाहीच. कितीही प्रचार आणि (२/९)
प्रसार केला तरी एक असा वर्ग आहे ज्याला समकालीन राजकीय घडामोडींची फारशी कल्पना नसते. कमळ दिसलं कि बटन दाब, कुठलाही दुसरा विचार नाही करत. असे समर्थक प्रत्येक पक्षात असतात.

हा मुद्दा राष्ट्रवादी आणि शिवसेनेसंदर्भात वापरून बघू.

मला शरद पवारांचा एक किस्सा (३/९)
Read 9 tweets
Mar 20
राज ठाकरे आणि भाजपमध्ये जे काही चाललं आहे त्याच्याशी मी पूर्ण सहमत आहे.. (अर्थात मी कोण?)

येन केन प्रकारेण "तो" आकडा मिळवण्यासाठी जे काही केलं जाईल त्याला माझी कसलीच ना नाही.. (अर्थात पुन्हा मी कोण?)

मोदी शहा आणि फडणवीस ह्यांच्या दूरदृष्टीबद्दल मलाच काय (१/७)
कोणालाही शंका असल्याचे कारण नाही. विरोधाला विरोध करायला गुलाम्स येतीलच पण ज्यांना त्यांचे मालकच मानत नाहीत त्यांच्याबद्दल मी पामराने काय बोलावे?

फक्त २०१९ हे वर्ष, जाहीर सभांमधून पातळी सोडून केलेली वक्तव्ये, "त्या" नेत्याच्या वैयक्तिक जीवनात त्याचे पडलेले प्रतिबिंब (२/७)
आणि त्याची झालेली जाहीर वाच्यता (पुत्राच्या लग्नाच्यासंबंधीचा किस्सा जगजाहीर आहे), भाजपच्या कार्यकर्त्यांना/समर्थकांना सोडू नका सारखी जाहीर आवाहने, ला वा री स आणि सोबतची सगळी कार्ड्स संपल्यावर अपहार्यतेतून हिंदुत्वाकडे वळलेली पावले ह्याकडे दुर्लक्ष करता येत नाही.. (३/७)
Read 7 tweets
Feb 13
गुजरातच्या मार्गाने प्रदेश भाजपचा प्रवास सुरु आहे..

बऱ्याच जणांना भाजपमध्ये जो काही विरोधी पक्षातील नेत्यांचा प्रवेश सुरु आहे त्यावरून वाईट वाटतंय. विरोधीपक्षातले कार्यकर्ते आता कसं वाटतंय? म्हणत खिल्ली उडवण्यात समाधान शोधत आहेत, आत खोलवर झालेली (१/६) Image
जखम विसरायचा केविलवाणा प्रयत्न करत...

हे जे काही प्रदेश भाजपात सूरु आहे ते अगदी गुजरातच्याच मार्गाने सुरु आहे. गुजरातेत गेल्या वीस वर्षात भाजपा प्रबळ झाली आणि काँग्रेस दुर्बळ झाली ह्यामागे काँग्रेसला त्यांचे नेते टिकवता आले नाहीत हे जेवढे मोठे कारण आहे (२/६)
तेवढेच हे सगळे मोठे नेते भाजपात आले हेही आहे.

यादी पाहुयात..
१. शंकरसिंह वाघेला - काँग्रेस पाठिंब्यावरचे पूर्व मुख्यमंत्री (त्याआधीचे जनसंघी)
२. केशूभाई पटेल - काँग्रेस पाठिंब्यावरचे पूर्व मुख्यमंत्री (त्याआधीचे जनसंघी)
३. नरहरी अमीन - काँग्रेसचे नेते, पूर्व (३/६)
Read 6 tweets
Oct 4, 2023
#LongThread

पुण्यातली भाजप संपवायची सुपारी दिली गेली आहे काय?

अश्यात राजकारणावर काही व्यक्त व्हायचं नाही असं ठरवलं होतं. अश्यात बातम्यासुद्धा बघत नाहीये. बघायच्या म्हटलं तरी ते प्रकरण बघवत नाहीये. पण आज पालकमंत्र्यांची यादी जाहीर झाली आणि तळपायाची आग मस्तकात गेली. (१/१०)
जेवढे लाड अजित पवारांचे काकांनी केले नसतील तेवढे लाड फडणवीसांनी चालवले आहेत कि काय? अशी शंका यावी असे तमाशे राज्याच्या राजकारणात सुरु आहेत. मी भाजपसमर्थक आहे पण गुलाम नाही. जे पटत नाही ते बोलणारच. आता जे काही लिहितोय ते पक्षाच्या कट्टर कार्यकर्त्यांशी बोलून (२/१०)
लिहितोय. ते भयंकर अस्वस्थ आहेत.

पुण्यासाठी ११०० कोटी मंजूर झालेले अजित पवारांनी थांबवलेत. अजित पवारांना पुणं - पिंपरी चिंचवड किती आवडतं हे जगजाहीर आहे. जेंव्हा ते सत्तेत आले तेंव्हाच चर्चा सुरु झाली होती कि पवारांना पुण्याचं पालकमंत्रीपद मिळणार म्हणून. आतलं मन (३/१०)
Read 10 tweets
Jul 3, 2023
सुरुवातीलाच सांगतोय, लेख खूप मोठाय.. वेळ घेऊन वाचा..

१ डिसेंबर २०१९ रोजी एक लेख लिहिला होता. (लेखाची लिंक पहिल्या कमेंटमध्ये). देवेंद्र फडणवीसांनी उद्धव ठाकरेंनी केलेल्या दगाबाजीनंतर विरोधी पक्षनेता म्हणून जे भाषण केले होते त्यातले काही मुद्दे इथं परत मांडतोय.. (1/20)
१. विरोधी पक्ष वार करत असतात. जवळचा मित्र वार करतो तेंव्हा झालेली जखम तेवढ्या उघडपणे जगाला दाखवता येत नाही.. १०५ जागा येऊनसुद्धा सत्ता स्थापन करता आली नाही. कारण कोणी बाहेरचं नव्हतं तर घरातलंच होतं, तेही प्रचंड अव्यवहार्य.. ही भावना जेंव्हा जेंव्हा ते 'हरकत नाही' (2/20)
म्हणायचे तेंव्हा जाणवायचीच..
२. "मी परत येईन", ह्या त्यांच्या विधानावर अजून ठाम रहात येत्या काळातल्या सर्व शक्यतांसाठीची दारे खुली असल्याची ग्वाहीच दिली..
३. देवेंद्रजींचे भाषण सुरु असताना, छगनराव "मी पुन्हा येईन" तेवढं फक्त म्हणू नका जेंव्हा म्हणाले तेंव्हा, (3/20)
Read 20 tweets
Jun 3, 2023
बिग ब्रेकिंग..!!!

दादा भाजपात येणार... आता फक्त मुहूर्ताची वाट पाहणे शिल्लक..

दादा राष्ट्रवादीची संस्कृती धोक्यात आणत आहेत. दादा भाजपात येण्याच्या मार्गावर आहेत.. साधारणपणे भाजपच्या कोणत्याही नेत्याच्या विरोधात कोणी काही बोललं तर भाजपवाले शांत बसून ऐकून (१/६)
घेतात नाहीतर दुर्लक्ष करण्याचा मास्टरस्ट्रोक मारतात. पण अजितदादांनीसुद्धा तेच करावं?

काल श्रीकांत शिंदेंवर प्रश्न विचारताच पत्रकाराच्या कॅमेरावर संजय राऊत थुंकले..

ह्यावर अजितदादा म्हणाले, "आपली काही संस्कृती आहे, परंपरा आहे, हैचं भान सर्वांनी ठेवावं.."

ह्यावर (२/६)
संजय राऊत भडकले आणि "धरणात मुतण्यापेक्षा थुंकणं चांगलं" म्हणत दादांच्या तोंडावर शब्दशः थुंकले..

ह्यावर दादा म्हणतात, "ते काही बोलल्याने आम्हाला काही भोकं पडत नाहीत. ती मोठी माणसं आहेत. आम्ही त्यांचा आदर करतो.."

अजितदादा जर भाजपचे असते तर आश्चर्य वाटलं नसतं कारण (३/६)
Read 6 tweets

Did Thread Reader help you today?

Support us! We are indie developers!


This site is made by just two indie developers on a laptop doing marketing, support and development! Read more about the story.

Become a Premium Member ($3/month or $30/year) and get exclusive features!

Become Premium

Don't want to be a Premium member but still want to support us?

Make a small donation by buying us coffee ($5) or help with server cost ($10)

Donate via Paypal

Or Donate anonymously using crypto!

Ethereum

0xfe58350B80634f60Fa6Dc149a72b4DFbc17D341E copy

Bitcoin

3ATGMxNzCUFzxpMCHL5sWSt4DVtS8UqXpi copy

Thank you for your support!

Follow Us!

:(