Thread by @bohringerstein

1| Evren nasıl oluştu?

Elimizdeki kanıtlara göre evren kozmik bir tekillikten büyük patlama ile meydana gelmiştir. Yani zamanda bir başlangıcı vardır. Hatta kozmologlarca, zamanın büyük patlama ile başladığı kabul edilir.

Evrenin başlangıcına kısa bir yolculuk...

2| Bu seride günümüzden başlayarak evrenin tarihinde geriye doğru ilerleyeceğiz; ‘sıfır noktasına’ doğru. Yani bir bakıma evrenin filmini tersten; oynatacağız: Geçmişe doğru bir yolculuk.

Bakalım nelerle karşılaşacağız?

3| Evrenin tarihinde görece ‘yepyeni’ varlıklar sayılırız. Evren yaşını 1 yıl kabul edersek, Kristof Kolomb 31 Aralık saat 23:59:59’da gemisine binip Atlantik’e açılmış olurdu.

Böyle bir konumda iken, evrenin bu koskoca geçmişini nasıl aydınlatabileceğiz?

4| Cevap açık; kozmosun dikkatlice, titizlikle yapılan gözlemlerinden elde edilen sonuçların bilimsel bir çerçeveye oturtulması ile. Buradan çıkan ve günümüzün hakim kozmolojik paradigmasına götüren şeyleri akış içinde tek tek ele alacağız.

5| Gallileo’nun ilk güneş sistemi gözlemlerinden tutun evrenin en dipsiz derinliklerine odaklanan modern teleskoplarımızdan aldığımız tüm veriler, evrene dair öne sürdüğümüz kuramsal modellerden bir çoğunun çöpe atılmasına neden olmuş veya revize edilmesini gerektirmiştir.

6| Galileo’nun gözlemleri Aristoteles&Ptolemaios’çu evren modeline ölümcül darbeyi indirdiğinde yeryüzünde belki bir kaç kişi hariç herkes kendisini evrenin merkezinde yer alan ve her şeyin onun etrafında döndüğü bir gezegende yaşadığını sanıyordu.

7| Dahası, ‘evren’ denen şey dünya, bir kaç gezegen, güneş ve bunları çepeçevre saran, göğün en üst katmanına alelade ‘serpiştirilmiş’ yıldızlardan ibaretti. Aslında burada yolculuğumuz için önemli bir noktayı dikkatlerinize sunmaya çalışmaktayım.

8| Tarih boyu öne sürülen hiçbir model, gözlemsel dayanaklardan yoksun değildi: Evren hakkında hiçbir şey bilmiyor olsaydınız ve Ptolemaios ile sohbet edebilseydiniz, sizi yarım saat içinde dünya merkezli bir evren modeline gözlem ve hesaplara dayalı olarak ikna edebilirdi.

9| Gözlemlere uygun bir model yaratmak her zaman kolay olandır. Zor olan, yeni gözlemler ışığında ayakta kalabilmesidir. Çoğunlukla da kalmaz. Bu kötü değil, aksine iyi bir şey.

10| Hatta şu an sahip olduğumuz ve en geniş kabul gören -bu dizide kendisini referans alacağımız- evren modeli için de bu geçerli: Onu ayakta tutan kanıtların varlığına rağmen aleyhte biriken gözlemler ışığında yerini başka bir modele de terk edebilir.

11| Öyle olsun veya olmasın, kesin olan bir şey var ki evren genişliyor. Bu, atomların varlığı kadar temel bir gerçek. Nasıl ki atom modelleri değişiyor ama atomlar baki kalıyorsa, evren modeliniz de değişebilir ama evrenin genişlemesi bakidir. İşte kilit ve çıkış noktamız da bu.

12| Evrenin genişlediği fikri bilimsel olarak ilk kez Fransız rahip, matematikçi ve astronom Georges Lemaître tarafından Einstein’ın genel görelilik denklemlerinin bir sonucu olarak ortaya atıldı.

13| O dönemde hakim kozmolojik kanı, evrenin sabit olduğu yönündeydi. Zamanda bir başlangıcı veya sonu olmayan, içindeki şeylerin devindiği ama kendisi devinmeyen dev bir sahneydi. Einstein da bu şekilde düşünüyordu.

14| Hatta işin doğrusu evrenin genişlediğini kuramsal olarak ilk farkeden, Lemaître’den önce Rus fizikçi Alexander Friedmann olmuştu ancak Einstein ile yaptığı yazışmalardan aldığı olumsuz geri bildirim ve kısa süre sonra hayatını kaybetmesi en büyük talihsizliği olmuştu.

Devam edecek...