६२ बर्ष पहले लुम्बिनीका मन्दिर ऐसा था जैसा कि लास्ट फोटो में है ।लुम्बिनी मे पहली बार सम्राट अशोक ने ईसा पुर्व २४९ मे पके हुवे ईंटों से चिन्ह लगाकर बुद्ध का जन्मस्थल के रुप मे चिन्हित किया था। इसके अलावा, बुद्ध के जन्मस्थल के रुप मे पहचान कराते हुवे अशोक स्तम्भ गाडा था/ 1)
स्थापित किया था। इसकी खोज बि. स. १९५३ के मंसिर (महिने) मे पाल्पा के बडे हाकिम/शासक खड्ग शम्सेर के साथ खोजी अभियान मे लगे हुवे जर्मन पुरातात्विक एन्टोम फ्युयरर ने पता लगाया था। वह अगर लुम्बिनी क्षेत्र नहीं पता लगाते तो अब तक यहाँ का कुछ पुरातात्विक महत्व की
2)
वस्तुएं बिलुप्त हो सकती थी। अशोक स्तम्भ के पुर्व मे स्थित ढिस्को (मिट्टीका पठार/मानव निर्मित पहाड) के उपर के छाप्रो (घांस-फुसका घर) मे एक सर विहीन मुर्ति बरामद हुवा था। बाद मे डा. ह्वे द्वारा उक्त मुर्ति मायादेवीके रुपमे पहचान कर लेने के बाद उसे संरक्षण किया जाने लगा।
3
इसके कुछ ही सालों बाद बि. स. १९५५ मे जापानी भिक्षु इकाई कावागुची लुम्बिनी भ्रमण मे आए हुवे थे। उन्होने लुम्बिनी मे स्थित सर विहीन मायादेवी की उक्त मुर्ति को वनदेवी रुम्मिनदेई के रुप मे पशुबली सहित गांव के लोगों को पुजा करते देखा था। उसी वर्ष भारत से आए हुवे अन्वेषक
4)
पुर्णचन्द्र मुखर्जी को मुर्तिका सर मिल गया। इसके बहोत साल बाद मुर्ती का पैर भी मिल जाने के बाद सभी अंगो को जोडकर उक्त मुर्ति को मायादेवी के रुपमे पुजा जाने लगा। इसी बीच भारतीय इन्जीनियर गोकुल चन्द्र नग्रथ आए थे। उन्होंने लुम्बिनी मे कुछ पुनर्निर्माण तथा जिर्णोद्वार सहित
5)
कई योजना लेकर आए हुवे थे। इसी समय नेपाल मे १९९० सालके महा भुकम्प पश्चात जुद्धशमशेरने नग्रथको काठमाडौं मे क्षतिग्रस्त दरवारों के पुनर्निर्माण काम के लिए काठमांडौं बुला लिया। दवारों के पुनर्निर्माणके दौरान अचानक उनका काठमाडौंमे ही मौत हो गई। इसके बाद लुम्बिनी क्षेत्र के
6)
संरक्षण तथा प्रवर्धन के लिए जिम्मेदारी बि. स. १९९६ मे केशर शम्सेरको दिया गया। उन्होंने अन्वेषण के दौरान उत्खनन किए गए मिट्टीको एक जगह जमा करके मिट्टी का पठार/पहाड़ बनाकर रखा। उसको सुरक्षित रखनेके लिए बाहर से ईंटे बिछवाई । उसिको बाद मे मायादेवी का मन्दिर नामकरण कराया।
7)
बादमे अशोक स्तम्भ के पुर्वमे स्थित उक्त मन्दिरका स्वरुप परिवर्तन करके मायादेवी का मन्दिर बनाया गया। संयुक्त राष्ट्र संघ के तत्कालीन महासचिव उ थान्तके बि. स. २०२४ बैशाख १० गते किए गए लुम्बिनी भ्रमण पश्चात प्रोफेसर केन्जो तांगे के नेतृत्व मे लुम्बिनी गुरुयोजना का
8)
बिधिवत शुभारंभ हुवा। यही वह कारण है के हमें आज लुम्बिनी का स्वरुप देखने को मिला।
नोट:- यह पोस्ट एक लुम्बिनी वासी की है जो कि नेपाली भाषा में थी, पूरी समझ नहीं आ रही थी इसलिए इसको नेपाल में रहने वाले एक फेस बुक फ्रेंड मोजीब अली ने हिंदी में अनुवादित करके भेजी है,
9)
इसमें बताए गए वर्ष शायद जो नेपाल में मानी जाने वाले सन के हिसाब से हैं 10)
डॉ . अल्बर्ट एलिस .
अमेरिकेतील नामांकित मानसोपचारतज्ञ . यांना मानसशास्त्रज्ञ सुद्धा म्हणता येईल . विवेकनिष्ठ मानसोपचार पद्धती (rational emotive behaviour thearapy ) हा त्यांचा मनाच्या जगातील सर्वात महत्वाचा शोध . अनेकांना मानसिक स्थैर्य मिळवून देणाऱ्या या पद्धतीचा शोध 1)
खरंतर त्यांनी स्वतःला स्थिरता मिळवून देण्यासाठी लावला होता . या शोधाची सुरुवात त्यांनी लहानपणीच केली होती . भावनेच्या आहारी न जाता , तर्कसंगत बुद्धी वापरून केलेला विचार मनाला स्थिर करतो हा त्यांचा अनुभव त्यांनी जगाला पटवून दिला . त्यासाठी अनेक उदाहरणे आणि दाखले दिले .
2)
आणि आयुष्याच्या उत्तरार्धात त्यांच्या कार्याची दखल घेणे सर्व जगाला भाग पडले . त्यांनी मांडलेले काही सिद्धांत सोप्या भाषेत पुढीलप्रमाणे आहेत .
१) माणसाच्या आयुष्यात घडणाऱ्या घटनांवर त्याच्या प्रतिक्रिया आणि कृती अवलंबून नसतात , तर त्या घटनांकडे तो कोणत्या दृष्टीकोनातून बघतो
3)
नुकतीच नाणेघाटला जाऊन आले होते.त्यासंदर्भात #मर्यादित वाचन केलं होतं.त्यातून हे कळालं की, हा नाणेघाट म्हणजे घाटांचा राजा.हा इसवीसनपूर्व काळात बांधला गेलाय.हे वाचूनच रोमांच उभे राहिले. काय ते कसब? अभियांत्रिकीमधला चमत्कारच.
सातवाहन सम्राज्ञी गौतमीपुत्र 1)
सातकर्णीची पत्नी नागणिका हिचा नाणेघाटातल्या लेणीतला तो प्रख्यात शिलालेख. पहिल्यांदा गेले तेव्हा वेड्यासारखी धावत गेले होते त्या भित्तीकडे. त्या पाषाणातल्या अक्षराईत हरवून गेले होते.मला न समजणाऱ्या ब्राम्ही भाषेतली ती अक्षरं पण विलक्षण प्रेमानं,कदाचित इतिहासाच्या फारसं न 2)
जपता आलेल्या वेडामूळे माझे हात त्या अक्षरांवरनं फिरत होते.नागणिका इथेच असेल का? माझ्या आसपास?माझी ही ओढ बघत असेल का?तिला छान वाटत असेल का आपला शिलालेख असा चिरंजीवी झालेला पाहून? तिचा चुडाभरला अमानवी हात माझ्यासोबतच तीही त्या अक्षरांवरनं फिरवत असेल का? धुक्यासारख्या तरल
3)
इथल्याच (पनवेल स्टॅंडजवळ) एका छोटेखानी हाॅटेलवाल्याने बाबासाहेबांना पाणी नाकारले त्यावेळी अस्वस्थ झालेले, गरीब मजूर असलेले सोनबा येलवे बाबासाहेबांसाठी पाणी आणायला गेले.
पाणी आणले, तोपर्यंत बाबासाहेब पुढील प्रवासाला निघूनही गेले होते. 1)
बाबासाहेब परत याच मार्गाने येतील तेव्हा त्यांना पाणी मिळायला हवे आणि ते मी देईन या इच्छाशक्तीने ते दरदिवशी पाणी घेऊन येत. परंतु बाबासाहेब परत त्या मार्गाने आले नाहीत.
...आणि वाट पाहून अखेर, इथेच सोनबा येलवेंचा मृत्यू झाला.
2)
त्यांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ पनवेल महानगरपालिकेने ही पाणपोई बांधली आहे. येणार्या-जाणार्यांना पाणी मिळावे या उदात्त हेतूने.
उशीरा का होईना, बाबासाहेबांच्या प्रेमाखातर त्याग करणारी व्यक्तिमत्त्वं उजेडात येत आहेत.
3)
मनुस्मृती दहन केल्यानंतर तत्कालीन काही ब्राह्मण्यग्रस्त वृत्तपत्रांनी टीकात्मक लेखन केले. त्यावर बाबासाहेबांनी बहिष्कृत भारत पत्रातून त्यांचा समाचार घेतला. वाचा !
- आनंद गायकवाड
आमच्या मित्रांचा दुसरा असा एक आक्षेप आहे की मनुस्मृती ही जुन्या काळी अंमलांत असलेल्या 1)
नियमांची एक जंत्री आहे. त्या जंत्रीतील नियम आज कोणास लागू नाहीत. मग असले जुने बाड जाळण्यात काय अर्थ आहे ? मनुस्मृती हे एक जुने बाड आहे असे आमच्या मित्राप्रमाणे आम्हासही म्हणता आले असते तर आम्हास मोठाच आनंद झाला असता. परंतु दुर्दैवाने आम्हांस तसे म्हणता येत नाही. आणि आमची
2)
खात्री आहे की, भावी स्वराज्याचा चंद्रोदय केव्हा होतो हे पाहण्याकरिता, आमच्या मित्रांचे डोळे आकाशाकडे लागले नसते तर आपल्या पायाखाली काय जळते आहे हे त्यांना निरखून पाहताच आले असते. मनुस्मृती हे एक जुने बाड आहे, ते राहिले तरी काही हरकत नाही असा युक्तिवाद करण्याऱ्या गृहस्थांना
3)
जमालगढी सध्याच्या पाकिस्तानातील खबैर पक्ख्तुन्ख्वामधील मरदानच्या कटलांग मरदान मिर्गापासून १३ किमी अंतरावर हे शहर आहे. जमालगढी येथे प्राचीन स्तूप व विहारांचे अवशेष सापडले आहेत.
जमालगढी येथील स्तूप व विहार १/५ शतकातील भरभराटीचे बौद्ध ठिकाण होते. 1)
जमालगढीचे स्थानीय नाव "जमालगढी कंदारत" किंवा "काफिरो कोटे" असे आहे. जमालगढीच्या भग्नावशेषांचा प्रथम शोध ब्रिटीश पुरात्ववेत्ता व गाढे अभ्यासक अलेक्झांडर कॅनिंगहॅम यांनी इसवी सन १८४८ मध्ये लावला.
कर्नल ल्युम्स्डेन यांनी जमालगढी येथे उत्खनन केले होते पण तेव्हा तेथे विशेष 2)
काही सापडले नाही. नंतर इसवी सन १८७१ मध्ये लेफ्टनंट क्राॅमटन यांनी पुन्हा येथे उत्खनन केले व अनेक बौद्धशिल्पे सापडली आहेत.
चित्र क्रमांक एक जमालगढी, मरदान, पाकिस्तान बौद्ध नगरीचे भग्नावशेष.
चित्र क्रमांक दोन १/३ शतकातील राणी महामायेचे स्वप्न शिल्प जमालगढी, मरदान,
3)
आम के पेड़ के नीचे ब्राह्मण तुलसीदास रामचरित्रमानस लिख रहे थे. अचानक पेड़ से आम तुलसीदास के सर पर गिरा. तुलसीदास बहुत खुश हुआ, उसने आम को ईश्वर का दिया हुआ उपहार समझकर खा लिया !
मुग़ल राज में गाय कट रही थी, मुग़ल समोसे में गाय का मांस भर भर कर खा रहे थे. 1)
लेकिन तुलसीदास को कोई आपत्ति नही थी, वह मग्न होकर आनंदित होकर, लगा लिखने "ढोल गंवार पशु नारी सकल ताड़ना के अधिकारी" !
किसान का बेटा इसाक न्यूटन सेब के पेड़ के नीचे विज्ञान की पढ़ाई कर रहा था. अचानक से एक सेब न्यूटन के सर पर गिर गया. न्यूटन ने सेब उठाया उसे ध्यान से
2)
देखने लगे मानो कभी सेब देखा ही नही. लेकिन न्यूटन सेब नही देख रहे थे वह सोच रहे आखिर सेब नीचे क्यों गिरा ?
सेब ऊपर क्यों नही गया... नीचे ही क्यों आया ?. ऊपर चांद है वह क्यों नही गिरता. धरती में जरूर कोई फ़ोर्स है. ताक़त है जो चीजों को अपनी ओर आकर्षित करती है !
3)