Thread by @TheVakeelu

Khadheeja Abdurahmaan v. Sakeena Abduhrahmaan & others [2022] SC 20
#LandLaw #Easement #RightofWay #LandDemarcation #ResJudicata

1/ވާގިއާތް: 2011 ވަނަ އަހަރު މއ.ހަނދުވަރީމަންޒިލް ބައިކުރެވުނު. ބައިކުރެވިފައިވަނީ 2 ބަޔަށް - އެއްބައި 1000+ އފ. އިސްތިއުނާފު ރައްދުވާ 5 ފަރާތްތަކަށް (ސަކީނާ މެން)، އަނެއް ބައި 277+ އފ. ހަދީޖާއަށް. ބައިތަކަށް ވަދެ ނިކުމެވޭ ގޮތަށް 6 މީހުންގެ ހައްގު އޮންނަ ގޯޅިގަނޑެއް ކަނޑައިދިން

2/ ހަދީޖާ އޭނައަށް ލިބުނު ބައިގައި އިމާރާތްކޮށް 2017 ވަނަ އަހަރު ބޭނުންކުރަން ފެށި. ހަަމަ 2017 ވަނަ އަހަރު ސަކީނާ މެން ކޯޓަށް މައްސަލައެއް ހުށައެޅި. ހުށައެޅީ ކަނޑައިދިން ގޯޅިގަނޑުގެ 5/6 އެ މީހުންނަށް ލިބިފައިވާ ބަޔަށް އެއްކުރުމަށް. އެދުނު ގޮތަށް ކޯޓުން 2017 ގައި ނިންމައިދިން.

3/ ކޯޓުން 2017 ގައި ނިންމި ނިންމުން ހަދީޖާ ހައިކޯޓުގައި އިސްތިއުނާފުކުރި. މައިގަނޑުގޮތެއްގައި ހަދީޖާ ނެގީ ރެސް ޖުޑިކާޓާގެ ނުކުތާއަކާއި، ބިން ބޭނުންކުރުމުގެ ހައްގާ ގުޅޭ ނުކުތާއެއް.

އީސްމެންޓާގުޅޭ މައްސަލައެއް ނަމަވެސް ވަކީލު އީޒްމެންޓްގެ ނުުކުތާތަކެއް ނުނަގާކަން ފާހަގަކުރެވުނު.

4/ ހައި ކޯޓުގެ ނިންމުން އަދި އެއަށްވުރެ ހެއްވާ. 2011ގެ މައްސަލައަކީ ގޯޅިގަނޑު ކަނޑައިދިން (creation of easement) މައްސަލައެއް އަދި 2017 ގެ ދަށު ކޯޓުގެ މައްސަލަ ވައްތަރީ ގޯޅިގަނޑު އުވާލުމުގެ (extinguishment of easement) މައްސަލައަކާ. އެކަމަކު ހައި ކޯޓުން ބުނީ ރެސް ޖުޑިކާޓާކަމަށް.

5/ ހައި ކޯޓުގެ އެ ނިންމުން އިސްތިއުނާފުކުރުމަށް ހަދީޖާ ސުޕްރީމް ކޯޓަށް ހުށައެޅި. ސުޕްރީމް ކޯޓުގައި ހަދީޖާ އަނެއްކާވެސް ނެގީ ހައި ކޯޓުގައި ނެގި 2 ނުކުތާ (ރެސް ޖުޑިކާޓާ އަދި ބިން ބޭނުންކުރުމަށް ހުރަސް އެޅުން).

6/ރައްދުވިފާރަތްތައް ހައި ކޯޓުން ނިންމީ ރަނގަޅަށް ކަމަށް. އިސްތިއުނާފުކުރަމުން ދެ ފަރާތުން ވެސް ގާނޫނީގޮތުން މާ އޮށްޓަރު ހުރި ވާހަކެއް ހުށަނޭޅިއެއް ކަމަކު، SCOM ގެ އަޑުއެހުމުގައި ފަނޑިޔާރު(ން) ދެ ފަރާތަށް ވެސް އެތަކެއް އައު ނުކުތާތަކަކަށް ބިނާކޮށް ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ފުރުސަތު ދިން.

7/ސްކޮމް އިން ނިންމީ، ގޯޅި ފުރަތަމަވެސް އޮތް ގޮތަށް ބާއްވަން. މައިގަނޑު ސަބަބަކަށް ވީ، 5 ބެއިންގެ ބިމަށް ގޯޅީގެ 5/6 ބިން އެއްކުރުމުން، ހަދީޖާގެ ބިމުގައި ހަދައިފައިވާ އިމާރާތުގެ ވެންޓިލޭޝަނަށް ހުރަސްއެޅޭތީ. [33]

8/ ގޯޅިގަނޑުތަކާ ގުޅޭގޮތުން ސްކޮމް އިން ކަނޑައެޅި ރޭޝިއޯތައް:
(ހ) ގޯއްޗަކަށް ވަދެ ނިކުމުމުގެ ބޭނުމަށް/އެ ނޫންވެސް ބޭނުމަށް ގޯޅި ކަނޑައި ބިން ބައިކުރުން ގާނޫނުން މަނާނުކުރޭ [19]
(ށ) ގޯޅި ކަނޑަންވާނީ ވބެހެނިވެރިންގެ ބަހެއް ޝަރީއަތުން ހޯދުމަށް ފަހު [19]

9/ (ނ) ގޯޅީގެ މައްޗަށް، ގޯޅިއަށް އެ ބައެއްގެ ބިމުން ބިން ދީފައިވާ ބެހެނިވެރިންގެ ހައްގު ދެމި އޮންނާނެ*
(ރ) ގޯޅީގެ މިންތަކަށް އުނިއިތުރު ގެންނަން ހުށައެޅުމުގެ ހައްގު ބެހެނިވެރިންނަށް ލިބިގެންވޭ - އެކަމަކު އެއްވެސް ބެހެނިވެރިއެއްގެ ހައްގަކަށް އަސަރުކުރޭތޯ ކޯޓުން ބަލަންޖެހޭ
[19-20]

(ބ) ގޯޅިއެއް ހިމަނައިގެން ގޯތި ބައިކޮށް ބިން އައްޔަންކޮށް ނިމުމުން، އެ ގޯޅީގެ މަންފާ ބޭނުންކުރާ/ގޯޅި ނިސްބަތްވާ އެންމެހައި ފަރާތްތަކަށް ލިބިގެންވޭ* [21]
(ޅ) ގޯޅި ބޭނުންކުރުމުގެ ކުރިން ގޯޅީގެ މަންފާ ލިބޭ/ގޯޅި ނިސްބަތްވާ ފަރާތަކުން ދެންތިބި ފަރާތަތަކުގެ ބަހެއް ހޯދާކަށް ނުޖެހޭ [30]

10/ ރެސް ޖުޑިކާޓާއާ ގުޅޭ ރޭޝިއޯ: ފ މަހާޒް ވިދާޅުވީ، މަތިމަތިން ބަލާއިރު، މިއީ އިޝޫ އެސްޓޮޕެލްގެ މައްސަލައެއް ހެނެ ހީވިއަސް، އެ ފ ދެކޭ ގޮތުގައި، ބިމާބެހޭ [މިފަދަ] މައްސަލަތައް ރެސް ޖުޑިކާޓާގެ އުސޫލުން އިސްތިސްނާވާންޖެހޭ ކަމަށެވެ [40]*

11/ ކޮމެންޓްސް: މަތީގައިވާ (ނ) އަދި (ބ) އާ ގުޅޭ - އެހެން ޖުރިސްޑިކްޝަންތަކުގައި، ގޯޅި (easements) ތަކަކަކީ މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގުތައް (proprietary rights). ސަބަބަކީ ބައިކުރެވިފައިވާ އެއް ބިން ވިއްކާލާއިރު ވެސް އެ ގޯޅީގެ ހައްގުތައް އައު މިލްކުވެރިފަރާތަށް ދިނުން.

ނަމަވެސް، ފ މަހާޒް ލިޔުއްވާފައިވާ ގޮތުން ގޯޅީގެ ބިމުގެ މައްޗަށް ލިބޭ ހައްގުތަކަކީ ޝަހުސުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގުތަކެއް ހެން ދޭހަވޭ.

ފަހަރެއްގައި ފަނޑިޔާރުގެ ނިޔަތަކީ ހަމަ ހަގީގަތުގައި ވެސް މުދަލުގެ މައްޗަށް އުފެދޭ ހައްގުތަކެއް ކަމަށް ކަނޑައެޅުންކަމަށް ވެދާނެ. އެ ކަން ސާފުވާހެން ހުކުމް ލިޔުއްވިނަމަ އިތުރަށް ފުރިހަމަވީސް މެ...

@threadreaderapp unroll please.

4.1/އެކަމަކު ހައި ކޯޓުން ހުކުމް ކުރީ ސިވިލް ކޯޓުގެ ހުކުމަށް ތާއީދުކޮށް.