Thread by @mdradvies

We moeten het eens hebben over dit artikel in de @volkskrant en het onderzoek van oa @pbruijning wat @mkeulemans hier bespreekt.

Draad over belang van ventilatie bij bestrijding #Corona.

https://twitter.com/volkskrant/status/1576074431394455554?s=20&t=TZEnqhtNG5UvKFKaEBYqvg

1/n

Als eerste:
Door de bank genomen kan ik me vinden in de uitkomsten van het onderzoek. Als er sprake is van een CO2 concentratie van 400-800 ppm, met een incidentele uitschieter naar boven, dan zal overdracht via aerosolen niet de primaire route zijn.

2/n

Maar hier is het punt:

De conclusies van de onderzoekers, zoals keurig verwoord in het artikel in de VK, is m.i. incorrect of op zijn minst voorbarig. En niet zo’n beetje ook.

3/n

Volgens mij kan de conclusie ook diametraal anders zijn: dit onderzoek bewijst ontegenzeggelijk dat een drastische verbetering van de ventilatie op scholen zeer belangrijk is om ze open te houden.

Want er is een klein detail wat de onderzoekers niet vermelden.

4/n

Dit onderzoek is op geen enkele wijze representatief voor het gemiddelde klaslokaal in NL. Niet voor #Corona, en niet als we echt allemaal weer terug gaan naar normaal.

Deze scholen hadden namelijk fantastische ventilatie.
400ppm? Dat is Champions League niveau ventilatie.

5/n

Het blijkt dat de onderzoekers geen idee hebben van wat de “nationale richtlijnen voor ventilatie in scholen” zijn.
Dat zijn namelijk niet de “richtlijnen Frisse Scholen” zoals in het onderzoek aangenomen. Dat zijn richtlijnen die ver, ver onder de minimale eisen liggen.

6/n

De echte regels liggen vast in het Bouwbesluit: 800ppm CO2 voor nieuwbouw, 1200ppm CO2 voor bestaande bouw.
Het onderzoek is dus uitgevoerd op gebouwen die gemiddeld genomen 2-3x beter ventileren dan de minimale eisen in NL. En dat is niet het enige.

7/n

Volgens @MinOCW voldoen

70-80% (pre-pandemie, resultaat van 15 jaar wetenschappelijk onderzoek)
of 22% (nov 2020, deelresultaat van 1-daagse peiling)
of 50% (2021, nadat alle resultaten binnen waren)

Van de klaslokalen niet aan de wettelijke ventilatienorm. Van 1200ppm.

8/n

U leest het goed.
In werkelijkheid heeft min 50% van de scholen een (bewezen!) luchtkwaliteit die minimaal 50% slechter is als de grenswaarden in dit onderzoek. En ja, ook die metingen van @MinOCW zijn gedaan met open ramen..

Dit onderzoek is niet representatief.

9/n

Fun fact: de vo-school van onze kinderen heeft een nieuw voorschot voorstel gekregen. Vertwaalfvoudiging van het tarief.
Hoe lang denken jullie dat de scholen de ramen nog open houden in de winter?

10/n

nos.nl/regio/brabant/…

Dan wat methodologische issues.
Want niet alleen kijkt dit onderzoek enkel naar onrealistisch goed geventileerde klaslokalen, ik heb ook wat (grote) issues met de manier waarop het is uitgevoerd.

11/n

Als eerste de verzameling van luchtmonsters. Want dat is iets wat me wel stoort.
Je kunt m.i. niet zomaar stellen dat je gedurende 18 weken 18 scholen op 5-8 plekken heb bemonsterd en dan tot precies nul gevonden virussen komen.

Dat is statistisch gezien vrijwel onmogelijk.

Er zijn 470 luchtmonsters genomen. Maar er zijn 18 scholen gevolgd, gedurende 18wkn. Dat zijn (gemiddeld) 26 monsters per school. Als ik het goed lees zijn er op 5-8 plekken monsters genomen, wat gemm 4 rondes per school betekent, 4wkn van elkaar.

13/n

We weten dat het Sars-CoV-2 virus max een paar dagen op een oppervlak kan “overleven” en dan gewoon niet meer meetbaar is. Hier zit het stofmonster 4wkn in een zakje.
Noem me cynisch, maar ik denk niet dat het zin heeft om daarna het op -80C te bewaren voor nader onderzoek.

14/n

Daarnaast is de gekozen verzamelmethode bedoeld om de aanwezigheid van bacterien en/of schimmels in lucht te bemonsteren. Volgens de referentie die onderzoekers zelf opgeven. En die kunnen, itt virussen, WEL overleven buiten hun gastheer.

15/n

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18676704/

Tot slot wordt in het gerefereerde onderzoek een tijd van 2wkn gehanteerd voor het verzamelen van stof. In dit onderzoek is die tijd 2x langer, 4wkn.

Onderzoekers geven geen verklaring voor deze afwijkingen, of enig bewijs dat deze verzamelmethode valide is voor virussen.

16/n

Ik snap niet waarom er geen andere meetmethode is genomen, bijv. een biosensor die rechtstreeks aerosolen meet. Nu meet je een proxy (aerosolen moeten eerst op stofdeeltje landen) met ook nog eens een onrealistisch lange looptijd.

17/n

We hebben het dus over 4 metingen op 6 plekken die een tijdspanne van 1-2 dagen een proxy meten.
Waarbij het twijfelachtig is of de gekozen meetmethode wel bruikbaar is. En ik iig geen referenties kan vinden waarbij deze meetmethode is gebruikt voor detectie van virussen.

18/n

Als dan het statistisch onwaarschijnlijke aantal van nul virusdeeltjes wordt gevonden, ja, .
dan kun je vragen stellen bij de methodologie. En heel eerlijk gezegd, dat had ook best in het krantenartikel gekund.

19/n

https://twitter.com/mkeulemans/status/1576208901573210118?s=20&t=JvLX3IKKjaZAvGr1KrluWA

Tot slot nog het meten van het CO2 gehalte in de lucht.
Want ook dit gebeurt op de meest summiere wijze mogelijk. Namelijk 1 dag voor de lockdown, en 1 dag erna.
Dan krijg je geen goed gemiddelde, dan krijg je 2 punten waar je een lijn tussen kan trekken.

20/n

Iedere statisticus, of ventilatie-expert, zal je vertellen dat voor iets wat zo veranderlijk en afhankelijk is van externe factoren is als het CO2-gehalte (weer, open/gesloten deuren, etc) je langdurige metingen nodig hebt.

21/n

Op geen enkele wijze is te garanderen dat de gemeten waarden over de lange termijn ook kloppen.
Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat een meer nauwkeurige meting perse slecht is voor de uitkomsten. Het is gewoon niet te zeggen wat deze CO2-gehaltes waard zijn.

22/n

Conclusie:
- Veel te weinig CO2-metingen om iets te kunnen zeggen over gemiddeld CO2-gehalte.
- Foutieve (of iig een niet aangetoond werkzame) wijze van meten van virusdeeltjes.
- Gemeten CO2-waarden die een factor 2-3 liggen onder de wettelijke eisen.

23/n

ALS dit onderzoek al valide claims kan maken, dan is dat er maar 1:
Bij goed ventileren van klaslokalen is aerosol transmissie vrijwel uitgesloten. En heel eerlijk gezegd: dat is niets nieuws. Dat is precies wat iedereen roept die pleit voor betere ventilatie.

24/n

Waar dit onderzoek NIETS over kan zeggen is de mate van aerosole transmissie in doorsnee NLse klaslokalen, met niet meer (of minder dan) de wettelijke ventilatie. Die situaties zijn niet geobserveerd.

En dus is ook de invloed van ventilatie nog steeds onbekend.

25/eind

Excuses, ik was onduidelijk. CO2 eisen zijn niet rechtstreeks in het BB opgenomen. Daar wordt gewerkt met een aantal l/s verse lucht, afhankelijk van de functie van de ruimte en hoeveel mensen er zijn.

https://twitter.com/DrElbourne/status/1576652673663000576?t=UJFrQUYJ4yKDWZgNwjEgTA&s=19

Dat kun je omrekenen naar een verhoogde concentraties van CO2 in de lucht. De 800 en 1200ppm. Ook die zijn dus relatief tov het niveau buiten.

Naschrift:
Ik ben het niet eens met de oproepen tot rectificatie. Het artikel in @volkskrant is een feitelijk correcte weergave van het onderzoek en de conclusies daaruit.

En het is niet de taak van @mkeulemans om het peer review proces te doen. Zelfs niet in 2 hele dagen.

Daarnaast bestaat ook gewoon de mogelijkheid dat ik het fout zie, de meetmethodes prima hebben gewerkt (wmb dan meer geluk dan wijsheid, maar soit) en de uitkomsten zijn en blijven wat ze zijn.

Dan ben ik eigenlijk positief verrast.

Want dat zou kunnen betekenen dat we de airborne route effectief af kunnen sluiten. Wat zou zorgen voor een reductie van 40% in het aantal besmettingen op scholen.

Want dat is wat ik ook lees.

Ik snap namelijk dat men kan zeggen dat er geen relatie is tussen veranderingen in ventilatie en besmettingen. Daarvoor werd niet goed genoeg gemeten. Daarvoor had je alle dagen CO2 moeten meten en dat moeten vergelijken met data vd gemelde ziektegevallen.

Maar ja... 🤷‍♂️

Maar de denkfout van de onderzoekers is dat een halvering van de klasgrootte GEEN verbetering van de ventilatie inhoudt. Want dat doet het wel.

Het CO2-gehalte is een balans tussen ademhaling van de aanwezige mensen, afvoer van vieze lucht en hoeveelheid verse lucht van buiten.

Meer mensen betekent meer CO2.
Ramen open betekent meer verse lucht, en dus minder CO2.

Maar dat betekent ook dat ieder effect wat je kunt bereiken met minder mensen ook bereikt kan worden met meer verse lucht.

En dus zou dit zomaar aanzet voor bewijs kunnen zijn voor een 40% reductie van aantal besmettingen bij betere ventilatie.

Alleen heb je dan wel een bult aanvullend onderzoek nodig voor je daar een conclusie over kunt trekken.

Ben nu al benieuwd naar het artikel @mkeulemans. 😉

@mkeulemans Tot slot (en dan is het wel weer genoeg) is er een laatste optie:

Als effectief verwijderen van alle virusdeeltjes betekent dat je zo'n winst kan behalen in het voorkomen van besmettingen zou misschien iemand even met @realBertBlocken moeten gaan praten over luchtfiltering.

O. Laat maar.

https://twitter.com/realBertBlocken/status/1576651424469241857?s=20&t=JvLX3IKKjaZAvGr1KrluWA