Thread by @bpilitowski

Jestem dziś na ciekawej konferencji podsumowującej projekt badawczy dotyczący sądownictwa w Europie Środkowej. Postaram się podrzucać ciekawostki ze ścieżki, w której będę uczestniczył. Stay in touch. #Oslo #JudgesUnderStress

Profesor Hans Peter Graveter (lider projektu) relacjonuje procesy obserwowane w naszym regionie i dodaje, że: Demokracja i autorytaryzm to kontinuum. Obrońcy demokracji nie powinni sięgać po dychotomie i slogany, które charakteryzują populistycznych polityków.

Cd. W większości krajów postkom. sądy nie przeszły instytucjonalnej zmiany. Sędziowie byli postrzegani jako neutralni urzędnicy. Biurokratyczny model i habitus przetrwał. Tymczasem sędziowska niezależność to także stan umysłu, który jest kształtowany przez kulturę organizacyjną.

Cd. Więc jak odróżnić reformy, które są dozwolone i potrzebne dla podniesienia standardu praworządności od tych, które są nieakceptowane w świetle konwencji. Odp. sądów europejskich brzmi zawsze tak samo: to zależy od okoliczność danej sprawy.

Przepraszam za przerwę. Obowiązki referenta. Jedziemy z pierwszymi referatami:

Ján Štiavnicky wyjaśnił porażkę we wprowadzaniu sądownictwa na miarę demokratycznego kraju dwoma zjawiskami. Po pierwsze, nowi sędziowie byli socjalizowani przez starych, przez co zachowana została stara kultura organizacyjna i sposób myślenia sędziów. Cdn

Po drugie, sędziowie w nowych warunkach są pod presją napływających spraw i oczekiwań społeczeństwa, na które nie potrafią odpowiedzieć bazując na starej kulturze. Ciągła improwizacja sprawia, że są niepewni i przewrażliwieni na swoim punkcie. (Oczywiście mówił o Słowacji).

Denis Preshova z Macedonii zaczął od cytatu z Sujit Choudhry. Pokazał na przykładzie swojego kraju, że wprowadzenie rekomendacji instytucji europejskich, aby sądownictwo było samorządne, nie przekłada się na większą niezawisłość sędziów, ale na ich "strach, apatię i klientelizm".

Fruzsina Gardos-Orosz pokazała jak na Węgrzech wpływ większości parlamentarnej na decyzje sądów jest domykany pod pretekstem "ujednolicania orzecznictwa". Wprowadzono interpretację wiążąca oraz skargę na odstępstwo od interpretacji prawa zastosowanej w starszych wyrokach. Cdn.

Sąd musi uzasadnić dlaczego orzeka inaczej niż poprzednicy. Jeśli tego nie zrobi lub zrobi to nieudolnie -> samoistna przesłanka odwoławcza. Zarówno interpretację jak i rozpatrzenie skarg powierzono Curii, ale orzeka w tych sprawach stale ten sam skład wybrany przez prezesa.

Kolejny panel:

Arnisa Tepelija opowiedziała o tym jak sparaliżowano kontrolną funkcję Sądu Najwyższego w Albanii poprzez zmniejszenie składu i zasypanie go sprawami.

Valerjia Dabetić na bazie ankiet i wywiadów z sędziami zrekonstruowała jak sędziowie w Serbii postrzegają swoją rolę. Serbia przeszła zwolnienie wszystkich sędziów celem powołania na nowo. Niepowołani ponownie wygrali w sądzie przywrócenie do pracy, ale negatywne konsekwencje...

...ciągną się za nimi do dzisiaj. Przede wszystkim utrudnia to budowanie większej pewności siebie i nonkonformizmu wśród sędziów.

Jan Zobec - sędzia SN i były sędzia TK Słowenii - mówi o długim cieniu socjalistycznej mentalnosci sędziów. Wg niego obecne sądownictwo Słowenii jest w pełni niezależne instytucjonalnie, ale składa się z sędziów zależnych od garstki niekontrolowalnych sędziowskich oligarchów.

Cd. Mówi o paradoksalnym poparciu postkomunistów dla idei sędziowskiej niezależności. Posługuje się terminem polskiego socjologa prawa Adama Podgóreckiego "brudnej wspólnoty".

Julius Yam z Hongkongu proponuje stworzenie konkretnego poradnika (guideline) dla sędziów, którzy są konfrontowani z autorytaryzmem. Warunkiem jest, aby sędziowie chcieli być obrońcami konstytucji (praw obywatelskich) oraz mieli możliwość, aby to robić. Przepis, który proponuje:

W pierwszym kroku, sędziowie powinni unikać odwoływania do pozaprawnych kryteriów w orzekaniu. (Chyba żeby uśpić uwagę polityków). W drugim, w zależności od warunków politycznych, powinni orzekać strategicznie. (I tu skończył mu się czas).

Key note speaker - socjolog Terence C. Halliday - omówił pochodzące z całego świata przykłady mobilizowania się "kompleksów prawnych" (sędziowie+prawnicy+instytucje prawne) na rzecz liberalnej demokracji pod wpływem represji ze strony autorytarnej władzy.

Sesja nr 3, zaczynamy:

Jan Mazur analizuje skandal korupcyjny w słowackim sądownictwie, kiedy wypłynęły rozmowy prominentnego kryminalisty z sędziami. Pokazuje on, że wiele potencjalnie niewinnych problemów, jak np. przewlekłość, zmiana składu, w konkretnych przypadkach może być wynikiem korupcji.

Cd. Korupcja miała różną formę, ale zaskakujące jest, że sędziowie przyjmowali po prostu pliki banknotów lub nawet przelewy (sic!). Niektórzy mieli wypłacaną regularnie dodatkową pensję + bonusy, np. na święta.

Jim Moliterno (USA) omawia przykład Gruzji na to, jak teoretycznie dobre (zalecane) reformy potrafią przynieść opłakane skutki. Mówi też o tym, że obrona sędziów przed zmianą (zamachem na niezależność) może mieć dobrą motywację, ale może też mieć złą (własny interes).

Sopho Verdzeuli kontynuuje omawiając działania liderów sędziowskiego środowiska zwanego "klanem" służące przejęciu pełnej kontroli nad sądami w Gruzji poprzez "wypychanie" sędziów, którzy ich nie popierali. "Klan" dogadał się z partią, która przejęła władzę w 2012.

Cd. Jej zdaniem historia reform sądownictwa w Gruzji uczy, że:
- nie wystarczy zmiana przepisów,
- nie należy naiwnie wierzyć, że oddanie kontroli nad sądownictwem w ręce wybieranej przez sędziów KRS przyniesie zawsze dobre skutki,
- trzeba uważać na sędziowski korporacjonizm.

Dragos Calin (sędzia, w-ce prezes Stow. Rumuńskich Sędziów) opowiada o działaniach swojej organizacji w reakcji na ustawodawstwo, które ograniczało niezależność sędziów w Rumunii. (Brzmi i wygląda bardzo znajomo).

This is the end. Dziękuję Państwu za uwagę. To była bardzo ciekawa konferencja. Miło mi, że spędzili ją Państwo razem ze mną.