Thread by @Subha_Odisha

କବି ତିଳକ , ବିଦଗ୍ଧ କବି #ଅଭିମନ୍ୟୁସାମନ୍ତସିହାଂର

୧୭୬୦ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୨୩ତାରିଖ ଦିନ #ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ବରୀ ବ୍ଲକ ବାଲିଆଠାରେ ହୋଇଥିଲା ।ବାଲିଆ ଗ୍ରାମ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବୌଦ୍ଧପୀଠ ଉଦୟଗିରି ଠାରୁ ଅନତିଦୁରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ତାଙ୍କର ପିତା ଥିଲେ ଜଣେ ଅପୁତ୍ରିକ ଜମିଦାର ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ସାମନ୍ତ ସିଂହାର ।

ସଦାନନ୍ଦ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମା ନାମରେ ଜଣେ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ଦେବପୂଜା ହେତୁ ଅଭିମନ୍ୟୁ ଜନ୍ମ ହେବାର ପ୍ରବାଦ ରହିଛି । ସେ ହି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ଗୁରୁ ଥିଲେ । ମାତ୍ର ୯ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ପ୍ରଥମ ପଦ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ।

“କରମଙ୍ଗା ଗଛ ଛାଇ ଗୋ,
ମୋର ହୁଁ ଗୋ ।
କରମ ଯାହାର ସଫଳ ହୋଇବ,
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଲଭିବ ସେହି ଗୋ,
ମୋର ହୁଁ ଗୋ ।"

~ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ~
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ରୀତି ଯୁଗର ଅଳଙ୍କାରିକ କବିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଵୀକୃତ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର । ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟର ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟିକ ସମାଲୋଚକ ଡ. ବି.ସି.ମଜୁମଦାରଙ୍କ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ଥିଲା ଏହିପରି –

“In the matters of rhetorical composition he excels Upendra in some parts and unlike Upendra, he has composed his poems in genuine Oriya language.”
ଅଭିମନ୍ୟୁ ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ କବି ଓ ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମର ବିଶିଷ୍ଟ ଭାଷ୍ୟକାର । ଆମର ଏହି ବିଦଗ୍ଧକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ଧରାବତରଣ କରିଥିଲେ

୧୭୫୭ ମସିହାରେ ଅଧୁନା ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାନ୍ତର୍ଗତ ବାଲିଆ ଜମିଦାରୀର ଗୋଳକୁଣ୍ଡ ଗ୍ରାମରେ ପବିତ୍ର ମାଘ ସପ୍ତମୀ ଦିନ ଏକ ଅଭିଜାତ ଖଣ୍ଡାୟତ ପରିବାରରେ । ପିତା ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ସାମନ୍ତସିଂହାର, ଥିଲେ ବାଲିଆ ଚଉପାଢ଼ୀର ଜମିଦାର । କିଛି ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚକଙ୍କ ମତରେ ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ପୂର୍ବଜମାନେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଭାବନଗରରୁ ଆସି ଓଡ଼ିଶାରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ

, ଯାହା ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ଖଣ୍ଡିତ ବିଶିଷ୍ଟ ସମାଲୋଚକ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା । ତାଙ୍କ ମତରେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ଥିଲେ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଖଣ୍ଡାୟତ ।
ବାଲ୍ୟକାଳରୁ କବିତ୍ଵର ସ୍ଫୁରଣ ଘଟିଥିଲା ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର । ଆଦ୍ୟ ଯୌବନର ରଚନା ସମୂହ ଥିଲା ଲୋକଗୀତ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ।

ତଥାପି ସେହି କବିତାମାନଙ୍କରେ ସେକାଳର ଆଭିମୁଖ୍ୟ କୃଷ୍ଣ ଭାବାଶ୍ରିତ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ : —
“କର୍ମଙ୍ଗା ଗଛର ଛାଇ ଗୋ ମୋର ହୁଁ ଗୋ
କରମ ଯାହାର ସୁଫଳ ହୋଇବ
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଧରିବ ସେହି ଗୋ
ମୋର ହୁଁ ଗୋ ।
ଗଞ୍ଜେଇ ଗଛର ଛାଇ ଗୋ ମୋର ହୁଁ ଗୋ ।
ବେଣୁ ବିନୋଦିଆ ଯେଣେ ଯାଉଥାଇ
ତେଣେ ହୁରି ପଡ଼ୁଥାଇ ଗୋ
ମୋର ହୁଁ ଗୋ” ।

ଅପରିପକ୍ବ ବୟସର କବିତା ଥିଲା ଏସବୁ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ #ବାଘଗୀତ ଓ #ଚଢ଼େଇ #ଗୀତ ଦୁଇଟି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ ଅଭିମନ୍ୟୁ । ଅବଶ୍ୟ ସେସବୁ ‘ ଲୋକଗୀତ ଶ୍ରେଣୀର ନୁହେଁ ‘ , ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟିକ ମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି , କିନ୍ତୁ ସେହି ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚକ ମାନେ ମଧ୍ୟ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ , ଏସବୁ ବର୍ଣ୍ଣନାତ୍ମକ ପଦ୍ୟସମୂହ ।

ପୌରାଣିକ ଓ ଆଖ୍ୟାୟିକା କାବ୍ୟ ~
ସୁଲକ୍ଷଣା, ପ୍ରେମ ଚିନ୍ତାମଣି, ରସବତୀ, ପ୍ରେମ ତରଙ୍ଗିଣୀ, ପ୍ରେମକଳା ଆଦି କେତେକ ଆଖ୍ୟାୟିକା କାବ୍ୟ ରଚନା ଥିଲା ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ନିରୋଳ କବିତ୍ଵ ।‌ ଏହି ସବୁ କାବ୍ୟମାନଙ୍କରେ କବିସମ୍ରାଟ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ । ସୁଲକ୍ଷଣା ଓ ରସବତୀର ଅଳଙ୍କାର ଚାତୁର୍ଯ୍ୟ ହିଁ କାବ୍ୟର ଆତ୍ମା ।

ଆଦ୍ୟ ଅକ୍ଷର ଗୋଟିଏ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କାବ୍ୟରେ । #ସ ଅକ୍ଷରରୁ ଆରମ୍ଭ ପ୍ରତି ପଦ —
“ସୁଲକ୍ଷଣା ନାମରେ ଏ କବିତ୍ଵ ହୋଇବ
ସରସ ଲକ୍ଷଣାଳଙ୍କାରରେ ବିରାଜିବ ହେ
ସମସ୍ତ ରମ୍ୟରେ ରାମା ପ୍ରାୟ ସୁଖ ହେବ
ସ ଆଦ୍ୟ ନିୟମ ଅବିଘ୍ନରେ ସିଦ୍ଧ ହେବ ହେ ।”
(ସୁଲକ୍ଷଣା)
~ ଉତ୍କଳ ଦେଶର ଉଚ୍ଚ ସମ୍ମାନାସ୍ପଦ ଗ୍ରନ୍ଥ #ବିଦଗ୍ଧ #ଚିନ୍ତାମଣି ~

ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୃତି ହିଁ ବିଦଗ୍ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ । ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ନାମ ଶୁଣିଲେ ପ୍ରତି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟପ୍ରେମୀ ମନଶ୍ଚକ୍ଷୁରେ ଉଦ୍ଭାବିତ ହୁଏ ବିଦଗ୍ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ । ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ସ୍ଵାଭାବିକ କବିତ୍ଵ ଶକ୍ତି ଥିଲା ଅସାଧାରଣ । ପୁନଶ୍ଚ କୃଷ୍ଣ କଥା ପରମ ସୁନ୍ଦର ସହଜ ମାନବୀୟ ଲୀଳା ଭରା ଏହି କାବ୍ୟଟି ।

ଆମର ପାର୍ଥିବ ଆଖିକୁ ଐଶ୍ୱରିକ ପ୍ରଣୟ ସହିତ ପରିଚିତ କରାଇପାରିଛି ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ମୂର୍ତ୍ତି ରାଧାକୃଷ୍ଣ ଲୀଳା ବର୍ଣ୍ଣନାରେ :-
“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି,
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଅବତରି ।”

~ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତି ~
ରାଗାନୁଗା ପ୍ରେମ ଭକ୍ତି ସାଧନାରେ ସାଧକମାନେ ନିଜକୁ ନାରୀ ଭାବରେ ବା ରାଧାଭାବ ମଧ୍ୟରେ ଭାବିତ କରିଥାନ୍ତି । ଅଭିମନ୍ୟୁ ଥିଲେ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତି ମାର୍ଗର ସାଧକ । ତେଣୁ ‘ରାଧାଭାବ’ରେ ଅନୁପ୍ରେରିତ ଥିଲେ —
“ଦୀନ ଅଭିମନ୍ୟୁ ଜୀବ
ରାଧାଭାବ ଭାବି ବାହାରି ଯିବ ରେ” ।

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତିଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ବିଦଗ୍ଧ ଚିନ୍ତାମଣି ମୁଖ୍ୟତଃ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ । ଏଥିରେ ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରଚାର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ପ୍ରଣୟ ସହିତ ପରିଚିତ କରାଇପାରିଛି ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ମୂର୍ତ୍ତି

ରାଧାକୃଷ୍ଣ ଲୀଳା ବର୍ଣ୍ଣନାରେ :-
“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି,
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଅବତରି ।”
~ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତି ~
ରାଗାନୁଗା ପ୍ରେମ ଭକ୍ତି ସାଧନାରେ ସାଧକମାନେ ନିଜକୁ ନାରୀ ଭାବରେ ବା ରାଧାଭାବ ମଧ୍ୟରେ ଭାବିତ କରିଥାନ୍ତି । ଅଭିମନ୍ୟୁ ଥିଲେ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତି ମାର୍ଗର ସାଧକ ।

ତେଣୁ ‘ରାଧାଭାବ’ରେ ଅନୁପ୍ରେରିତ ଥିଲେ —
“ଦୀନ ଅଭିମନ୍ୟୁ ଜୀବ
ରାଧାଭାବ ଭାବି ବାହାରି ଯିବ ରେ” ।
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ରାଗାନୁଗା ଭକ୍ତିଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ବିଦଗ୍ଧ ଚିନ୍ତାମଣି ମୁଖ୍ୟତଃ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ । ଏଥିରେ ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରଚାର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।

ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ —
“ଧୀରେ ଘେନ କାନନରେ କୃଷ୍ଣ ବିଳମ୍ବିତ
ବାତ୍ସଲ୍ୟ ମମତା ଘେନି ଭାଳୁଛନ୍ତି ମାତ,
କଳାମାଣିକ ରେ !
ନିର୍ଧନ ସଂଖାଳି ମୋର ଦରିଦ୍ର ପସରା
ଅନ୍ଧ-ଲଉଡ଼ି ବାବୁରେ ହୃଦରତ୍ନ ହୀରା,
କଳାମାଣିକ ରେ !
ମୋ ଜୀବ ଜୀବନ ତୁହି ନୟନ ପ୍ରତିମା
ତୋତେ କି ପାଶୋରି ହେବ ମୋର ସୁଖ ସୀମା,
କଳାମାଣିକ ରେ !

ଡରୁଥାଉ ଅନ୍ଧାରକୁ ରଖିଯାଉ ଗୋରୁ
ଜନକ ଜନନୀ ସୁଖ କାହିଁପାଇଁ ସାରୁ,
କଳାମାଣିକ ରେ !
ବୃଦ୍ଧ କାଳେ ତୁ ମୋହର ଏକଇ ନନ୍ଦନ
ହୃଦତାପ ବିନାଶନେ ତୁ ହରିଚନ୍ଦନ ,
କଳାମାଣିକ ରେ ! “
ଅଥବା —
“ଘନଶ୍ୟାମ ଗୁଣମାନ
ରଖିଅଛି କି ମୋ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଗୁମାନ ଗୋ,
ମନ ଦହୁଛି ତା ସନମାନ; ସଜନୀ ଗୋ ।
ତୁଚ୍ଛ ମୋହିବା ମୁନିଙ୍କି

ତାଙ୍କୁ ପ୍ରୀତିପଣେ ଯୋଗ୍ୟ ମୁଁ ନିକି, ଗୋ,
ଅଳଙ୍କାର ସେ ତ ଅବନୀକି, ସଜନୀ ଗୋ !”
କି ଲାଳିତ୍ୟପୁର୍ଣ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣନା ସତରେ ! ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟରେ ଯେପରି କୁହାଯାଏ,
“ଉପମା କାଳିଦାସସ୍ୟ ଭାରବେ ଅର୍ଥଗୌରବଂ,
ନୈଷଧେ ପଦ ଲାଳିତ୍ୟମ
ମାଘେ ସନ୍ତି ତ୍ରୟଗୁଣ !”

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ କୁହାଯାଏ,
“ଉପମା ଭଞ୍ଜ ବୀରବରସ୍ୟ
ତସ୍ୟଏବଚାର୍ଥ ଗୌରବମ୍,
କଲ୍ଲୋଳେ ପଦଲାଳିତ୍ୟମ
ଚିନ୍ତାମଣଉ ତ୍ରୟ ଗୁଣାହ !”
ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବରେଣ୍ୟକବି । ଆଲୋଚନା, ସମାଲୋଚନା ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ତଥା ବୈଷ୍ଣବ ସାହିତ୍ୟରେ ଏକ ଉଚ୍ଚତର ସ୍ଥାନରେ ନିଜ ଆସନ ରଖିଛନ୍ତି ସେ !

ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ଅଧିଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ବିଦଗ୍ଧ କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ! ସେଥିପାଇଁ ସେ ଲାଖି ଯାଇଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟପ୍ରେମୀମାନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଓ ରହିଥିବେ ମଧ୍ୟ !
#KnowOdiaPoet
#Bidagdhakabi
#AbhimanyuSamantasinhara