Thread by @JDSnel

Over #BBB en sociaal individualisme. Na de volgende tweet ga ik (te uitvoerig wellicht) in op twee tweets van @martenvisser, waarin hij reageerde op een dialoog tussen @mjschuurman en mij. Kijk daarvoor terug boven zijn eerste tweet hieronder. 1/23

https://twitter.com/martenvisser/status/1638850023428349953

En hieronder zijn tweede tweet. Hierna begint mijn reactie, die ik uit praktische overwegingen als een draadje presenteer. (Als ik rechtstreeks antwoord, kan ik niet in een keer zo´n ding maken. De citeermodus is puur praktisch.) 2/23

https://twitter.com/martenvisser/status/1638851238786740227

Het is precies omgekeerd, Marten. Jij omhelst presentistisch wat vanouds voor een 'stads' perspectief doorging. Dat wordt nu - mentale homogenisering - door de gehele natie gedeeld. Ook door jou, zo blijkt. Ik denk traditioneler en vanuit een langere termijn. 3/23

Zoals de ontwikkelingen - schaalvergroting - overal hetzelfde verliepen, is ook de mentale verschuiving nu gelijkgetrokken. Het enige verschil: dezelfde sociaaleconomische ontwikkeling pakt op het land anders uit. Dus zie je de huidige assertieve mondigheid daar nu meer. 4/23

Je gaat met je 'aangedaan' helemaal mee met het huidige slachtofferdenken. Dat is dezelfde houding als woke-achtige varianten daarop, die tot 'identiteitspolitiek' leiden. Het is zonder meer een succesrijke strategie. 5/23

De werkelijkheid is: er is mensen niets aangedaan. Het is mede het (onbedoelde en vaak onvoorziene) gevolg van hun eigen handelen. Als je - terecht of in ieder geval begrijpelijk - liever vijftien kilometer naar de Lidl rijdt, verdwijnen voorzieningen nu eenmaal. 6/23

Het klimaatprobleem is wel degelijk urgent, zoals de problemen van verdwijnende biodiversiteit, van milieu, van uitputting van grondstoffen dat zijn. Al vijftig jaar. De Club van Rome heeft nog altijd gelijk; alleen de termijn schoof wat op. 7/23

Ik weet nog hoe een weiland er in mijn jeugd uitzag en hoe het er nu bijligt. Wat een koe aan melk gaf, was de helft van nu. Enorm technologisch kunnen - minder dan één procent van de bevolking kan waar ooit minstens driekwart voor nodig was - maar ook bron van problemen. 8/23

Zo is het met de hele wereld. Economisch, qua levensstandaard, is die er beter aan toe dan ooit. De Derde Wereld uit mijn jeugd bestaat niet meer. Geweldige (en onverwachte) vooruitgang. Maar tegelijk ook: enorme toekomstproblemen. Laten we die vooral als kans opvatten. 9/23

Hoewel de problemen al dertig jaar in aantocht waren en men dit had kunnen weten, besef ik dat mensen - 'het duurt mijn tijd wel' - zich toch wat overvallen voelen. Het sentiment achter de probleemontkenning door BBB is authentiek. Winst ten opzichte van eerder populisme. 10/23

Tegelijk weet iedereen ook: (1) dat BBB een speeltje is van het agrokapitaal en (2) dat (stadse) Lientje aanhoudend liegt. (Eergisteren was weer zo'n dag gevuld met groteske dwaasheden van haar kant.) Het (oprechte) sentiment komt van beneden, dit 'antwoord' van boven (tv). 11/23

Maar nu deze club, ook in ooit traditionele provincies als Overijssel, Gelderland of Drenthe - definitieve bevrijding van het christelijk keurslijf - zo groot is geworden, moet die ook laten zien of hij de verantwoordelijkheid aankan. Ook dat is winst. We zullen het zien.12/23

Het heeft ook veel te maken met het falen van LTO. Vroeger bemiddelde zo'n club beide kanten op. Zag die problemen onder ogen. Het middenveld is sinds Paars (1994) - tot dan domineerde de provincie - en Bolkesteins 'primaat van de politiek' nogal krachteloos geworden. 13/23

BBB bewijst dat de indeling in stad versus de rest niet erg klopt. Ook veel burgers stemden erop. Het laatste jaar scherp opgelet: de omgekeerde vlaggen hingen vooral bij duurdere huizen en grote boeren. Dus rijkeren of mensen die veel geïnvesteerd hadden. 14/23

Dat laatste is een punt. Traditionele boeren - na de oorlog waren er vierhonderdduizend - zijn allemaal verdwenen. De vijftigduizend overblijvers hebben daar in bedrijfsvoering (afhankelijk van de Rabobank) niets meer mee gemeen. Maar teren nog op oude sentimenten. 15/23

Ik besef dat ik een traditionelere mentaliteit heb dan jij. (Altijd wat sceptisch jegens omringende progressiviteit.) Hoewel de verschuiving aangekondigd was, was ik toch uit het veld geslagen. Maar onderhand zie ik de ontwikkelingen eigenlijk wel met vertrouwen tegemoet. 16/23

Want tegelijkertijd sta ik wel degelijk open voor vernieuwing. Partijen als CDA en PvdA die inzetten op 'verbinding' in permanente vorm, zijn voorbij. Dit is ondubbelzinnig individualisme. Alleen dat verklaart de enorme gelijkvormigheid. Geen vaste banden meer. 17/23

Maar dat individualisme is niet asociaal. Het zoekt, wat @mjschuurman betoogt, ondertussen wel degelijk naar verbinding. Op een individuele basis, als keuze, niet als plicht. Daarom slaat een CDA-leuze als 'minder ik, meer wij' de plank ook zo mis. Nu is het: ik, dus wij. 18/23.

In die zin zou je #BBB misschien kunnen zien als populistische, volkse pendant van het inmiddels elitairdere sociaalliberalisme van D66 (ooit pragmatisch populistisch begonnen). De realiteitsontkenning van BBB staat me tegen, maar het sentiment zou op de toekomst kunnen wijzen.19

Kortom, het is wat verontrustend dat de actoren van Driestromenland (dat sinds de jaren zeventig bestond, niet eerder) verdwijnen – of de VVD het na Rutte nog redt, valt te bezien – zonder dat zich vooralsnog duidelijke of geloofwaardige alternatieven aandienen. 20/23

Doch het zou best eens kunnen dat er iets nieuws aan het ontstaan is, op volledig individualistische grondslag, maar wel degelijk sociaal in streven. In die zin zou BBB de wending van het populisme naar de realiteit kunnen inluiden. Dat zou een nieuw tijdperk betekenen. 21/23

We zouden dit sociaal individualisme kunnen noemen. Dat begrip sluit aan op wat ik eerder schreef over de tendens naar individualistische homogeniteit (tijdschriftcdv.nl/inhoud/tijdsch…) 22/23

En o ja, @martenvisser, ik ging natuurlijk ver uit boven wat jij in je twee tweets opmerkte, maar ik 'overschat' niet 'hoe mensen veranderd zijn'. Ik heb alleen een wat langer geheugen dan jij. De verschuiving in vijftig of zestig jaar was immens. Maar onvermijdelijk. 23/23 ||