Thread by @TechRasaFarsi

#رشتو #مسیر_کارآفرینی #داستان_مصادره

حتماً اسم‌هایی مثل «صابون گلنار»، «پودر برف» یا «روغن لادن» به گوشتون خورده!
همه این‌ها محصولات هلدینگ «توسعه صنایع بهشهر» هستن./۱

این هلدینگ بیش از ۸۰ شرکت زیر مجموعه در صنایع مختلفی مثل بانک، بیمه و ساختمون داره و تو دهه ۱۳۵۰ با بیش از ۱۵ هزار نفر همکاری کرده./۲

هلدینگ «توسعه صنایع بهشهر» نتیجه تلاش یه کسب‌وکار خانوادگی هستش که کارشون رو ۱۳۰ سال پیش از یه حجره پارچه‌فروشی توی کاشان شروع کردن. اسم این خانواده لاجوردی (لاجوردیان) هست./۳

در این رشتو بهتون می‌گیم که لاجوردی‌ها چجوری از یه حجره تو کاشان به صادرات به ژاپن، روسیه و اروپا رسیدن؟ چی شد که پودر برف رو تولید کردن و تونستن با خسروشاهی‌ها رقابت کنن؟ چه مشکلی تو منابع انسانی شرکتشون ایده تأسیس شعبه هاروارد رو بهشون داد؟/۴

خانواده لاجوردی‌ کسب‌وکارشون رو حدود ۱۳۰ سال پیش (اواخر دوره ناصرالدین شاه) شروع می‌کنن. نسل اول این خانواده ابتدا شاگرد دکان‌ پارچه‌فروشی بودن، اما بعد از آشنایی با صنعت نساجی و جمع کردن سرمایه اولیه تجارت محلی‌شون رو تو کاشان راه می‌اندازن./۵

اون‌ها ابتدا محصولاتی مثل نیل رو که ماده اولیه صنعت قالیبافی بود از اصفهان می‌خریدن و به رنگرز‌های کاشانی می‌فروختن. بعد از مدتی هم فعالیت‌های تجاری‌شون رو به تهران گسترش می‌دن و کالاهای متنوع‌تری مثل ابریشم و پارچه‌های تولیدی کاشان رو خرید‌وفروش می‌کنن./۶

این‌طوری می‌شه که پایه‌های تجارت توسط نسل اول خانواده ساخته می‌شه و از مقیاس محلی به سطح کشور گسترش پیدا می‌کنه. اما نسل اول خانواده به‌دنبال رشد تجارت بود و به خوبی می‌دونست که بدون تربیت و آموزش نسل‌های بعدی این رشد امکان پذیر نیست./۷

برای همین، آموزش اصول کسب‌وکار،‌ انتقال تجربه و تربیت جانشین به یکی از اصول تربیتی این خانواده تبدیل می‌شه و نسل‌های آینده از سنین کودکی در کارهای مختلف کسب‌وکار مشارکت داده می‌شدن. این اصل تبدیل به عامل اصلی رشد مداوم و ماندگاری کسب‌وکارشون در سال‌های آینده می‌شه./۸

با این مدل فکری، نسل دوم خانواده با اصول کسب‌وکار آشنا می‌شه و مثل پدرانشون شروع به تجارت می‌کنن. اما نه به شیوه‌ای که نسل قبلی تجارت می‌کرد. نسل دوم متوجه مشکلاتی در تجارت نسل اول می‌شه و می‌خواد اون‌ها رو تغییر بده./۹

مثلاً‌ نسل اول خانواده کالاهایی که فصل فروشش تو بهار و تابستان بود رو دیر سفارش می‌داد و کالا وقتی می‌رسید که فصل فروشش گذشته بود. برای همین، مجبور بودن کالاها رو سال بعد بفروشن و همین باعث می‌شد که یه سال سرمایه‌شون راکد بمونه و نتونن سفارش جدید بگیرن./۱۰

نسل دوم با تغییر شیوه تجارت، سرمایه راکد رو به پول نقد تبدیل می‌کنه و کالاهایی رو می‌خره که بتونه اونا رو فوری بفروشه، برای همین سرمایه راکد رو به سرمایه در گردش تبدیل می‌کنه. نسل اول همیشه منتظر این بود که مشتری خودش برای خرید بیاد، اما نسل دوم دست به ابتکار جالبی می‌زنه./۱۱

اون‌ها حضوری پیش مشتری‌ها می‌رفتن و کالاها رو به اون‌ها می‌فروختن. برای همین، کالاها سریع‌تر فروخته و به پول نقد برای خرید کالای دیگه تبدیل می‌شد. نسل دوم خانواده با شناسایی فرصتی در اواخر دهه ۱۲۹۰ فعالیت تجاریش رو با کشور‌هایی مثل آلمان و شوروی گسترش می‌ده./۱۲

در اون سال، ارزش پول ملی این دو کشور به خاطر انقلاب روسیه و شکست آلمان در جنگ جهانی اول کاهش پیدا کرده بود و قدرت خرید لاجوردی‌ها خیلی بیشتر شده بود. البته تجارتشون محدود به اون‌ها نشد. تو دهه ۱۳۲۰ به دلیل کمبود نوعی پارچه در بازار ایران وارد معاملات تجاری با آمریکا می‌شن./۱۳

اما ۱۰ سال بعد ارتباطشون با آمریکا کمتر می‌شه که دلیلش رو جلوتر بهتون می‌گیم. با رشد و توسعه تجارتشون، اون‌ها یه تصمیم مهم رو می‌گیرن و با تأسیس شرکت خانوادگی در دهه ۲۰ فعالیت‌های تجاری خانواده رو ساختارمند و یکپارچه می‌کنن./۱۴

با این کار آروم‌آروم زمینه ورود نسل سوم به کسب‌وکار آماده می‌شه. اما با ورود نسل جدید چه اتفاقاتی می‌افته؟
همون طور که گفتیم نسل اول خانواده تجارت رو از سطح محلی به ملی توسعه داد و با ورود نسل دوم این تجارت به مرزهای خارج از ایران گسترش پیدا کرد./۱۵

عمده فعالیت تجاری نسل دوم مثل پدرانشون بیشتر در حوزه نساجی بود. نسل دوم به همراه نسل سوم که به تازگی به‌عنوان سهام‌دار به شرکت خانوادگی ملحق شده بودن، پنبه از شمال کشور می‌خریدن و به اروپا و ژاپن صادر می‌کردن تا اینکه با اعتراض مشتری‌های خارجی نسبت به کیفیت پنبه‌ها مواجه شدن./۱۶

پنبه‌ها ناخالصی داشت و باید قبل از ارسال پاک می‌شد، اما یه مشکلی وجود داشت. تعداد کارخونه‌های پنبه‌پاک‌کنی کم بود و این باعث تأخیر در کارشون می‌شد. برای همین تصمیم می‌گیرن تا خودشون یه کارخونه پنبه‌پاک‌کنی بزن و اولین قدم برای صنعتی شدن رو بر می‌دارن./۱۷

اما این همه ماجرا نبود و بحران‌های کشور تو اوایل دهه ۱۳۳۰ باعث شد تا اونا بیشتر به سمت صنعتی شدن حرکت کنن. با ملی شدن صنعت نفت قیمت دلار بالا رفت. برای همین، مبادلات تجاری‌شون با آمریکا کم شد و به جاش با ژاپن شروع به تجارت کردن./۱۸

اونا پنبه رو به ژاپن می‌فرستادن و پس از اینکه به پارچه مخمل تبدیل می‌شد به ایران ارسال می‌کردن. اما یه مشکل وجود داشت، اونا فهمیدن مخمل‌ها در طول مسیر ژاپن به ایران کیفیتشون رو از دست می‌دادن. برای همین تصمیم می‌گیرن خودشون کارخونه «مخمل و ابریشم کاشان» رو تأسیس کنن./۱۹

نسل دوم و سوم خانواده با راه‌اندازی دو کارخونه «پنبه پاک‌کنی» و «مخمل و ابریشم» اولین قدم‌هاشون رو از تجارت به صنعت بر می‌دارن. اما هرگز نمی‌خواستن که رشدشون فقط محدود به این دو کارخونه بشه. اونا تازه به فرصت‌های صنعتی شدن پی برده بودن./۲۰

برای همین به فکر راه‌اندازی کارخونه‌های «روغن‌کشی»،‌ «صابون‌سازی» و «شوینده» می‌افتن و محصولاتی به اسم «روغن شاه‌پسند»، «صابون گلنار» و «پودر برف» تولید می‌شه. شاید براتون این سؤال پیش اومده باشه که چرا این کارخونه‌ها رو زدن؟
ریشه‌های تأسیس این کارخونه‌ها به نسل دوم برمی‌گرده./۲۱

در زمان تجارت با شوروی با چند تاجر بزرگ آشنا می‌شن. اعضای خانواده می‌فهمن که روغن یکی از محصولات پرمصرف مردمه، پس یه کارخونه روغن‌کشی رو تأسیس می‌کنن و با کمک تبلیغات، روغن «شاه‌پسند» تبدیل به یکی از محصولات محبوب می‌شه. موفقیت این کارخونه به اون‌ها ایده کارخونه بعدی رو می‌ده./۲۲

برای تولید روغن خانواده لاجوردی باید تخم پنبه رو تصفیه می‌کردن. اون‌چه از تصفیه باقی می‌موند ماده‌ای به نام «خلط» بود که به درد صابون‌پزی می‌خورد. اون‌ها هم این ماده را به کارخونه‌های تولید صابون می‌فروختن، اما یه مشکلی وجود داشت./۲۳

کارخونه‌های صابون توانایی خرید همه خلط‌ها رو نداشتن و همیشه کلی خلط رو دستشون می‌موند. اون‌ها برای اینکه خلط‌ها رو دور نریزن، ایده جالبی به ذهنشون میاد و در اوایل دهه ۱۳۴۰ کارخونه تولید صابون «گلنار» رو دایر می‌کنن. با موفقیت صابون «گلنار» کم‌کم به صنعت شوینده هم ورود کردن./۲۴

تو یکی از بازدید‌های یکی از اعضای خانواده به کاشان بود که متوجه نیاز مردم اونجا به پودر شوینده شد. همین جرقه براشون کافی بود تا بخوان کارخونه تولید پودر «برف» رو تأسیس کنن. اما یه چالش برای فروش داشتن. تو اون زمان بازار پودر شوینده ایران دست خانواده خسروشاهی بود./۲۵

خانواده لاجوردی برای موفق شدن تو این حوزه دوباره از تبلیغات کمک می‌گیرن. اون‌ها با تونستن با روش‌هایی مثل کاهش قیمت و تخفیف به بازار بیان و در طی زمان پودر برف رو به یکی از پر‌مصرف‌ترین پودر‌های بازار تبدیل کنن./۲۶

با افزایش تعداد کارخونه‌ها دیگه روش‌های قدیمی تجارت برای حفظ رشد کارساز و کافی نبود و باید سیاست‌های جدیدی برای رشد انتخاب می‌کردن. اینجاست که نقش نسل سوم پررنگ می‌شه. اونا به‌خاطر تحصیل تو دانشگاه‌های آمریکایی مثل هاروارد (Harvard) با روش‌های روز مدیریتی آشنا بود./۲۷

برای همین تشکیلات شرکت رو مجدداً سازماندهی می‌کنن و وظایف رو (مالی، فنی، تبلیغات، بازرگانی) بین اعضای خانواده تقسیم می‌کنن.
برای افزایش راندمان کارمندها ساعت کاری رو از دو شیفت صبح و عصر به یه شیفت (از ساعت ۸ صبح تا ۵ بعدازظهر) تغییر می‌دن و کارمندها رو بیمه می‌کنن./۲۸

تعداد زیاد کارخونه‌ها اونا رو به فکر استخدام مدیر می‌اندازه، چون خودشون نمی‌تونستن به تنهایی کارخونه‌ها رو مدیریت کنن. برای همین،‌ سراغ مدیران صنعت نفت می‌رن؛ چون در اون زمان صنعت نفت از لحاظ ارزیابی مشاغل و بهره‌وری کار از پیچیده‌ترین سازمان‌های ایران بود./۲۹

در ادامه برای مدیریت بهتر به سراغ مدیران با سابقه کشور رفتن و با توجه به نیازشون اونا رو استخدام می‌کنن و در صورت نیاز اونا رو برای گذروندن دوره‌های تخصصی به خارج می‌فرستادن. اونا به دانشجویان فارغ‌التحصیل خارج از کشور هم نامه می‌زنن و ازشون دعوت به همکاری می‌کردن./۳۰

حتی برای حل مشکل کمبود مدیر در کشور و آموزش و تربیت مدیران شعبه هاروارد در ایران رو به کمک خانواده خسروشاهی، خیامی، ارجمند و برخوردار تأسیس می‌کنن. علاوه بر مدیریت، بر روی تبلیغات هم تأکید می‌کنن و یه واحد جداگانه‌ای براش در شرکت در نظر می‌گیرن./۳۱

اون‌ها برای افزایش فروش محصولات، سازمان فروش در شهرستان‌ها رو ایجاد می‌کنن و برای تشویق مردم به خرید به اونا جایزه می‌دن و باهاشون مصاحبه می‌کنن. برای مطرح شدن در سطح جهانی هم همراه با مدیران ارشد در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنن./۳۲

همه این کار‌ها باعث شد تا خانواده لاجوردی بتونه کسب‌وکارش رو توسعه بده و اون رو به یه هلدینگ بزرگ به نام «توسعه صنایع بهشهر» تبدیل کنه. خانواده لاجوردی تا اواخر دهه ۱۳۵۰ فعالیتشون رو ادامه می‌دن و نزدیک به ۸۰ شرکت در ایران تأسیس و با بیش از ۱۵ هزار نفر همکاری می‌کنن./۳۳

بعد از انقلاب ۱۳۵۷ تمامی شرکت‌ها و کارخونه‌های خانواده لاجوردی به نفع دولت #مصادره می‌شن. بعد از مصادره یه سری از اعضای خانواده تلاش می‌کنن تا از طریق مراحل قانونی کارخونه‌ها و شرکت‌ها رو پس بگیرن. اما تو این کار ناکام می‌مونن و فعالیت اقتصادی‌شون رو خارج از ایران ادامه می‌دن./۳۴

اونا در آمریکا به کمک برخی از مهندسین بهشهر کارخونه اینتامیکس (Intamix Corp) رو که در زمینه تولید پی‌وی‌سی (PVC) (نوعی پلاستیک پر کاربرد) فعال بود و به‌خاطر مشکلات مالی داشت ورشکست می‌شد، در سال ۱۳۶۴ می‌خرن و در مدت ۳ سال اون به یکی از کارخونه‌های موفق آمریکایی تبدیل می‌کنن./۳۵

همچنین این خانواده در سال ۱۳۶۵ کارخونه نوو (Novo Industries) رو با هدف تولید پرده کرکره عمودی تأسیس و بعد از مدتی اون رو به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پرده در آمریکا با ۶۰۰ نفر کارمند تبدیل می‌کنه. برند‌هایی مثل والمارت (Walmart) و کی‌مارت (Kmart) اجناس نوو رو می‌فروختن./۳۶

این خانواده در نهایت مالکیت این دوتا کارخونه رو به شرکت‌های کانادایی واگذار می‌کنه. البته این همه کار اون‌ها نبود؛ یکی دیگه از اعضای خانواده به‌نام «حبیب لاجوردی» پروژه‌ای رو به نام «پروژه تاریخ شفاهی» با همکاری دانشگاه هاروارد در سال ۱۳۶۰ شروع می‌کنه./۳۷

هدف این پروژه تاریخ‌نگاری شفاهی ایران از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۶۰ بود و در اون با ۱۳۴ نفر از افرادی که در تاریخ معاصر ایران نقش داشتن مصاحبه می‌شه. یه سری از این مصاحبه‌ها تو ایران منتشر شده؛ برای دسترسی کامل به همه مصاحبه‌ها می‌تونین به لینک زیر مراجعه کنین:/۳۸
iranhistory.net

توسعه صنایع بهشهر هم بعد از مصادره مسیرش رو ادامه می‌ده و علاوه بر صنایع غذایی و شوینده، فعالیتش رو به حوزه‌های دیگه مثل بانک، بیمه، ساختمان و سرمایه‌گذاری گسترش می‌ده. مثلاً توی افتتاح اولین بانک خصوصی کشور به‌نام «بانک اقتصاد نوین» مشارکت می‌کنه (سهم ۳۸٪ این بانک رو داره)./۳۹

این هلدینگ امروزه مالک برند‌هایی زیادی مثل «پاکسان» و «روغن آفتاب» هست. این هلدینگ همچنین از سال ۱۳۵۲ تو بورس ایران فعال بود. تو سال ۱۳۹۰ با تملک بخش عمده سهام شرکت توسط «بانک ملی ایران»، مدیریت شرکت توسعه صنایع بهشهر تحت نظارت کامل بانک ملی قرار گرفت./۴۰

داستان خانواده لاجوردی به ما نشون می‌ده که در خانواده‌های کارآفرین تجارب نسل‌به‌نسل منتقل می‌شن و نسل‌های جدید‌تر با نوآوری‌های بیشتر کسب‌و‌کار خانوادگی رو رشد و توسعه می‌دن./۴۱

همچنین به ما نشون می‌ده که #مصادره و فراری دادن کارآفرین‌هایی که بیش از ۱۰۰ سال تجربه در تجارت و تولید دارن بیشتر از اینکه به اون‌ها آسیب بزنه، مانع رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی در کشور می‌شه./۴۲

منابع:

- موقعیت تجار و صاحبان صنایع در دوره پهلوی – سرمایه‌داری خانوادگی: خاندان لاجوردی و لاجوردیان – علی اصغر سعیدی و فریدون شیرین کام، گام نو ، ۱۳۸۹
- ۱۱۰ سال پیدایش و گسترش گروه صنعتی بهشهر: خاطرات اکبر لاجوردیان، لوح فکر، ۱۳۹۶
lohefekr.com/book/110-%D8%B…

- سرمايه‌داری خانوادگی – خالد اسماعيل زاده

- کارآفرین شکست ناپذیر – نگاهی به سال های زندگی و کار اکبر لاجوردیان، نشریه چاپ و نشر، آذر ۱۳۹۹
ensani.ir/file/download/…
magiran.com/paper/2206088

- صنعتگر پیشگام – مروری بر زندگی اکبر لاجوردیان، از بنیانگذاران گروه صنعتی بهشهر و دارنده نشان و لوح امین الضرب، - ماهنامه نساجی امروز، فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰
magiran.com/paper/2282624

- لاجوردهای اقتصاد ایران – نگاهی به سال های زندگی و کار خاندان لاجوردی، نشریه چاپ و نشر، دی ۱۳۹۹

- لاجوردی، صنعتگر تاریخ پژوه
magiran.com/paper/2229972
magiran.com/article/4208412

- به یاد حبيب لاجوردی

- داستان ۵۳ نفر


- تاریخچه هلدینگ بهشهر
isa.org.ir/%DB%8C%D8%A7%D…
tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D…
bidc.ir/%d8%aa%d8%a7%d…

برای مطالعه بيشتر درباره مسیر کارآفرینی خانواده لاجوردی (لاجوردیان) می‌تونین مقاله زیر رو مطالعه کنین

📎مقاله
techrasa.com/fa/%d8%ae%d8%a…