YENİÇERİLER
Hep tartışıldılar. Kahramanlar mıydı? Hainler miydi? Nasıl insanlardı? Neden evlenmeleri yasaktı? Yaklaşık 500 sene var oldular. Vaftiz isimleri değişti, Müslüman oldular. Türk isimleri aldılar. (Foto: Sakın Sabancı Müzesi)
Hep tartışıldılar. Kahramanlar mıydı? Hainler miydi? Nasıl insanlardı? Neden evlenmeleri yasaktı? Yaklaşık 500 sene var oldular. Vaftiz isimleri değişti, Müslüman oldular. Türk isimleri aldılar. (Foto: Sakın Sabancı Müzesi)
Avrupalılar onları “şeytan” olarak gördü, güdümlerini girdikleri devletin şeyhülislamını ise “baş şeytan” olarak resmettiler. Osmanlı İmparatorluğu’nun düşmanlarının korkulu rüyası oldular? Resimde şeyhülislam şeytanın akıl hocası gibi tasvir edilmiş. Resim kaynak: Murat Bardakçı
Peki öteki olarak doğan fakat sonra bizden olan “onlar”ın hikayeleri nasıldı? Yeniçeri Ocağı I. Murad devrinde kuruldu. Önce acemi oğlanı olan yeniçeriler daha sonra bugün İstanbul’un Fatih İlçesi’nde bulunan Vatan Caddesi’ne getirilerek ocağa kaydoluyorlardı.
Bazıları esir çocuklarıydı, bazıları anne-babalarını hatırlamıyorlardı.Geldiklerinde önce Anadolu veya Rumeli’de bulunan bir Türk ailenin yanına veriliyorlardı.Bundaki amaç Türkçe’yi ve Müslümanlığı öğrenmeleriydi. Buna “Türk’e vermek” deniyordu.
Bazen pençik denen bir sistemle seçiliyorlardı. Pençik, penç (5) ve yek (1) kelimerinin birleşmesinden oluşan ve “beşte bir” anlamına gelen bir tabirdi. Yani her 5 aileden bir çocuk devşiriliyordu. Bazen de aileler gönüllü olarak fakir hayatı çekmesinler diye veriyorlardı.
Seçilirken ali-yüzü düzgün, fizikî aksaklığı olmayan, çok aşırı uzun boylu ve çok kısa boylu olanlar özellikle seçilmiyorlardı. Seçilmeleri için bir şart da Müslüman olmamalarıydı. Bunun tek istisnası Boşnaklar olmuştu. Bazen 15 gibi geç bir yaşta devşirilenler de olmuyor değildi
Mesela Sokollu Mehmet Paşa bunlardan biriydi. Papaz okulundan mezun olmak üzereyken devşirilmişti. Üstelik yaklaşık 2 metrelik boyu Yeniçeri Ocağı’na engel teşkil etmesine rağmen seçilmiş ve devlette yükselmişti. Zekası sayesinde iyi Türkçe öğrendi. Resim: Sokollu Mehmet Paşa.
Yeniçeri Ocağı toplamda 196 taburdan oluşuyordu ve karargâhları bugünkü İstanbul’un tam göbeğinde, Fatih İlçesi’nde İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü’nün bulunduğu yerdeydi. Etler kesildikten sonra buraya getiriliyordu ve meydana konduğu için meydana Etmeydanı denmişti.
1526'da tam kaybedilmek üzere olan Mohaç Savaşı'nı onlar 4 bin tüfekli askerle kazanmışlardı. 30-34. ortaların (taburlar) askerleri sol elleriyle de kılıç kullanabiliyorlardı. Yanlarında kordukları kişiye zarar gelmemesi için her iki elle de kılıcı kullanabilmeleri gerekiyordu.
Çünkü kordudukları kişi padişahtı. 17. Yeniçeri Ortası olan Çerhacılar ise savaş meydanında padişahın çadırını kurmak ve padişah çadıra girdiğinde "etten koridor" örerek güvenli geçiş koridorları teşkil ediyorlardı.
Düşmanın en büyük korkulu rüyası olan bu "savaşan robotlar" 17. yüzyıldan sonra bozulmaya başladı. Çünkü ocağa devşirme usûlü haricinde girenler adam kayırmaya başlayarak akrabalarını ocağa kaydettirmeye başladılar. Bozulma 1800'lerin başlarında çok korkunç bir boyuta geldi.
1500'lerde tüfekle Viyana kapısına giden Yeniçerilerin yerini, tarlasını satıp ocağa kaydolan, "Moskof gelirse ben elimden kılıcı atar, yalın kılıç onlara haddini bildiririm" diyen kendini ve geçmişini bilmez insan kaynağı ile doldu. Savaşa gitmemeye, ayak diremeye başladılar..
Padişahın tahta çıkışında dağıttığı cülus bahşişini almak için sürekli padişah indirip para kopartmaya başladılar. Savaşmak için maaş (ulude) aldığı halde savaşmamak için çırpındılar. Ocak bozulmuştu. Esnaftan haraç kesen kabadayı profili, artık yeni yeniçeri profiliydi.
Kahramanca canını ortaya koyan insanlar gitmiş, esnafa borcunu ödemek bir tarafa haraca bağlayan "asker kılıklı" adamlar türemişti. Padişah onları hizaya getirmeye çalıtığı zaman tahttan inip kellesini kaybediyordu. Nitekim bu akıbete maruz kalanlardan biri de III. Selim'dir.
Artık bu kokuşmuş sürüyü dağıtmayı kafaya koyan III. Selim, çıkan isyanda sarayının içinde aldığı kılıç darbeleriyle yüzünün derisinin yarısı koptu. Ve maalesef acemi katillerin elinde can vermek gibi bir felakete maruz kaldı (Bu tabir bana değil, İlber Ortaylı'ya aittir).
Onun amcazadesi olan II. Mahmud bir karar almalıydı. Kurulduğu şanlı günlerinden zaferden zafere koşan, ama bir eşkiya sürüsüne dönen Yeniçeri Ocağı'nı tarihten silecekti. Öyle oldu.
Topçu subayı olan Karacehennem İbrahim Ağa, bu eşkiya sürüsü haline dönen Yeniçeri Ocağı'nın kışlasını topa tuttu. İstanbul top sesleriyle inledi. Nerede bir yeniçeri yakalandıysa boğazlandı. İşi çığırından çıkaranlar mezar taşlarını bile tahrip etmeye başladılar.
İstanbul tarihinin gördüğü bu kanlı günlerden geriye onların ocağının kapısının 1930'larda çekilen bir kaç fotoğraf kaldı.İşte burası bir zamanların şanlı askeri olan, ama sonra eşkiyaların doldurmaya başladığı, zavallı Etmeydanı'nın, Yeniçeri Ortaları'nın karargahının kapısıdır
Peki bozulmadan önce nasıllardı? Birer savaş makinesi, aynı anda 5 bin adımı birden atan bir birlik iken nasıl başarılar kazandılar? Onları üstün kılan askerî-fizikî özellikleri neydi? Şimdi daha çok merak ettiniz değil mi? Pekala, daha fazla uzatmıyorum. Yarın, saat 14:00'te ;)
Salona girişler 13:50'de yapılacak, saat tam 14:00'te konferans başlayacak ve 15:30'da da sona erecektir. Lütfen izdiham olmaması için elimizden geleni yapalım.
2016da başlattığımız bu askerî konferans serisi kapsamında bu alan üzerine akademik olarak çalışmak isteyen pek çok genç arkadaşımızla tanıştık.Bu konferansların faydası da aynı konular üzerine düşünen insanların bir araya gelmesi ve kafasında bir soru uyanması, onu tartışmasıdır
