Była 8 rano, 20 kwietnia 1943. Na krakowskiej ulicy, nieopodal Wawelu, pojawiło się dwóch elegancko ubranych młodzieńców. W ręku każdy z nich trzyma bukiet kwiatów.

A w bukietach ukryte mają granaty.

Czekają.

Za chwilę mają zabić dowódcę SS w Generalnym Gubernatorstwie.⬇️

1/ SS-Obergruppenführer Friedrich Krüger. Do NSDAP wstąpił w 1929. W ankiecie w pytaniu o religię napisał: "Nie wierzę w Boga, wierzę tylko w Niemcy."

Wstąpił też do SA, z którego przeniósł się do SS.

Mimo wysokiego stopnia, nie pełnił żadnej ważnej funkcji. Do jesieni 1939.

2/

Wystraszony chłopiec podnosi ręce do góry...

Esesmana, który mierzy do niego z pistoletu maszynowego, 20 lat później sędzia spyta, co myślał w tej dokładnie chwili, celując do dziecka.

To zdjęcie jest symbolem powstania w getcie. Kim byli ludzie na nim uwiecznieni?
Wątek⬇️

1/ Jürgen Stroop życzył sobie, by w czasie likwidacji getta robić ujęcia z bliska, by pokazać twarze i emocje ludzi idących na śmierć.

Tak powstał album "Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!".

Jedno z 52 zdjęć podpisano: "Siłą wyciągnięci z bunkrów".

2/

Był jednym z najdzielniejszych cichociemnych, powstańcem, wysokim oficerem Komendy Głównej AK.

Mało kto wie, kim był 20 lat wcześniej.

Dowodził brygadą Armii Czerwonej. I szedł w 1920 na Warszawę...

Opowiem Wam może najbardziej dziwny i tajemniczy życiorys z Podziemia.⬇️

1/ Nazywał się Bolesław Kontrym. Pseudonim miał "Żmudzin".

Jedni mówią, że od prapradziadka, powstańca 1794 i 1830, propagatora języka żmudzkiego w Wilnie.

Inni, że od powiedzenia, które miało oddawać jego charakter: "ukąsiła żmija Żmudzina i zdechła gadzina od jadu Żmudzina"

2/

Wczoraj wybrałem się w miejsce, o którym mówi się, że jest nawiedzone.

Rzeczy, które naprawdę działy się tam w czasie wojny, są jednak bardziej przerażające niż opowieści amatorów paranormalnych sensacji.

Zapraszam do opuszczonego szpitala w Otwocku. Opowiem jego historię⬇️

1/ Powstał w 1908r. Jego pełna nazwa brzmiała: Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów. Od imienia fundatorki, Zofii Endelman, zwano go "Zofiówką". Była to jedna z pierwszych placówek tego typu w Europie.

Przejdźmy przez dawną bramę (zdjęcie) i wejdźmy na teren szpitala.

2/

13.03.1943 rozpoczyna się likwidacja getta w Krakowie. W "Liście Schindlera" widzimy scenę z dziewczynką w czerwonym ubranku idącą samotnie ulicami getta.

Prawdziwa dziewczynka w czerwonym płaszczyku jednak przeżyła. Uratowała ją polska rodzina.

Poznaj jej historię.⬇️

1/ "W getcie jest zawsze zimno (...) Babcia jest zawsze (...) zdejmuje ze mnie mój czerwony płaszczyk. To jest przepiękny płaszczyk z kapturem z czerwonej, miękkiej wełny. Sama mi go uszyła."

Bohaterka naszej opowieści nazywa się Roma Liebling. W marcu 1943 ma 4 i pół roku.

2/

Była 19.00. Do piwnicy więzienia na Rakowieckiej sprowadzono człowieka. Był siwy, choć miał tylko 30 lat. Miał połamane ręce i wybite zęby. Żeby go dodatkowo upokorzyć, ubrano go w mundur Wehrmachtu.

7.03.1949 zamordowany został mjr Hieronim Dekutowski "Zapora".

Wątek⬇️

1/ Urodził się w 1918, był więc rówieśnikiem niepodległej RP. Ojciec był piłsudczykiem, działaczem PPS. Starszy brat Józef poległ w 1920.

"Zawsze chciał być taki, jak Józef" - wspominał jego przyjaciel z dzieciństwa.

W 1938 robi maturę. Na studia do Lwowa pójść już nie zdąży.

2/

Jak wielu Polaków ratujących Żydów zostało zapomnianych?

Przeczytajcie historię Jadwigi Długoborskiej. Historię kobiety, która, by ocalić innych ludzi, zdobyła się na najwyższe poświęcenie. I zapłaciła za nie najwyższą cenę.

Będzie to jednocześnie opowieść o zapomnieniu...

1/ Bohaterka tej opowieści urodziła się w 1899 jako Jadwiga Wagner. W 1919 wyszła za mąż za Bolesława Długoborskiego, zarządcę dóbr rodziny Sienkiewiczów w Oblęgorku.

Przed II Wojną mieszkała w Ostrowi Mazowieckiej. Pracowała tam jako nauczycielka. Prowadziła także pensjonat.

2/

"Czasami usiłuje się stonować też nazwę mówiąc o nas "niezłomni". Ale niezłomny to był Łokietek. Myśmy byli wyklęci"

Dlaczego walczyli? Co myśleli o swojej walce? Czy wierzyli w jej sens?

Przed jutrzejszym świętem oddajmy głos im samym. Żołnierzom Wyklętym.

Wątek⬇️

1/ "Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości (..) W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą" - napisał gen. Okulicki w rozkazie o rozwiązaniu Armii Krajowej.

Dowódcy i zwykli żołnierze stanęli przed pytaniem - co robić?

2/

Bić się dalej, czy nie bić? W 1945 to był dylemat wielu żołnierzy. On uważał, że bić się trzeba.

Był socjalistą, oficerem AK, twórcą Konspiracyjnego Wojska Polskiego, jednym z wybitniejszych Wyklętych. Został zamordowany 17.02.1947.

Zapraszam na opowieść o "Warszycu"⬇️

1/ Stanisław Sojczyński, bo tak nazywa się bohater tej historii, urodził się w chłopskiej, wielodzietnej rodzinie. Ukończył seminarium nauczycielskie, a potem kurs podchorążych, zostając porucznikiem.

Wybrał pracę nauczyciela j. polskiego w małej szkole w Borze Zającińskim.

2/

Za okupacji rządził tu tajemniczy człowiek. Bali się go nawet lokalni dowódcy SS.

W końcu Armia Krajowa postanowiła zakończyć jego władzę.

To, co działo się później, nie miało odpowiednika nigdzie za okupacji.

Zapraszam do „Banditenstadt”. Tak Niemcy nazwali to miasto.⬇️

1/ Nazywał się Eduard Fitting. Nie wiadomo, skąd pochodził, ani kim był. Jedni pogardliwie mówili, że był tylko robotnikiem portowym. Inni, że agronomem. Inni, że krewnym Hansa Franka (bez wątpienia, znali się osobiście).

W 1940 pojawił się w Końskich, w Górach Świętokrzyskich.

2/

4 lutego 1945. To też była niedziela. W więzieniu na Pradze, zwanym "Toledo", UB morduje człowieka.

Był żołnierzem Legionów i Wojska Polskiego.

I najwyższym stopniem dowódcą w polskim podziemiu, który był Żydem. Był Majorem Narodowych Sił Zbrojnych.

Poznaj jego historię⬇️

1/ Nazywał się Szmul Ostwind i urodził się 1899 r. w Warszawie w tradycyjnej żydowskiej rodzinie. Był synem Wolfa i Rebeki z domu Saudel.

Ma 16 lat, gdy ucieka z domu, by dołączyć do Legionów Polskich.

Był rok 1915. Jego dowódca zostaje mjr Edward Rydz "Śmigły" (zdjęcie).

2/

Pewnego dnia Juliana Tuwima odwiedza żona oficera czekającego na wykonanie kary śmierci. Przeczyta mu wiersz, który napisał mąż.

Mocno wzruszony nim Tuwim postanawia wykorzystać swoje wpływy u Bieruta i uratować mu życie.

Poznaj historię "Konrada", poety i oficera NSZ.⬇️

1/

Bohaterem dzisiejszej opowieści jest Jerzy Kozarzewski.

To, że zostanie poetą, być może miał w genach. Był prawnukiem Ksawerego Norwida, brata Cypriana Kamila.

To, że został żołnierzem, wymusiła wojna. W 1939 służył w 43 Pułku Strzelców Kresowych w Równem.

2/

4.02.1944 w Warszawie doszło do makabrycznej ceremonii. Na ślubnym kobiercu stanęła młoda para. Pan młody nazywał się Franz Kutschera i był... martwy. AK 3 dni wcześniej wykonała na nim wyrok.

Wątek o kulisach likwidacji szefa SS Warszawie.

I o tym, co działo się potem.⬇️

1/ Kim był Kutschera, zanim został "katem Warszawy"?

Z urodzenia - Austriakiem. Z zawodu - ogrodnikiem. Z przekonań - nazistą (od 1930 w NSDAP, od 1931 w SS). Z funkcji - posłem, gauleiterem Karyntii. Walczył we Francji. I z partyzantami na Białorusi.

Na zdjęciu: z Hitlerem.

2/

„Gdybyśmy chcieli zastosować wobec rodziny Pana metody jakie stosuje UB wobec rodzin aresztowanych (...) winniśmy rodzinę Pańską zmasakrować, powybijać zęby, wyłamać ręce. Nie zrobimy tego" - napisali.

Pewnego dnia w ręce Żołnierzy Wyklętych wpadła rodzina Bieruta.

Wątek⬇️

1/ Było to 17.07.1946.

Do Chełma przyjeżdża siostra Bieruta, Julia Malewska (na zdjęciu przed wojną z bratem), z mężem i synową. Robią zakupy dla mieszkającego tam syna, odwiedzają znajomych.

Dzień później, wraz z synem, wracają.

18 km za Chełmem zostają zatrzymani. Kontrola.

2/

Styczeń 1943. Mieszkańcy Drzewicy uczestniczą w pogrzebie swoich bliskich, zamordowanych przez Gwardię Ludową.

Obok odprawiającego mszę kapłana stoi człowiek, który patrzy na trumny swoich 3 braci.

Przyjmie pseudonim "Mścisław". I zacznie polowanie na morderców.

Wątek⬇️

1/ Gwardziści przyszli do Drzewicy o 2-ej w nocy z 22 na 23.01.1943.

Najpierw zabili Augusta Kobylańskiego, żołnierza AK, przed wojną członka Stronnictwa Narodowego. "My cię nauczymy naśladować Dmowskiego" - krzyczeli, wyprowadzając go z domu do fabryki, gdzie go zastrzelili.

2/

23.06.1941 w więzieniu w Łucku Sowieci mordują 2 tys. ludzi.

Ocalały z masakry wspomni, jak do jednego z konająch podszedł człowiek w białej, podartej koszuli. I uklęknął.

"Powiedział, że chce nas przygotować na śmierć. Więźniowie żywi i mniej ranni poklękali"

Kim był?⬇️

1/ Był to naprawdę wyjątkowo dobry człowiek. Nazywał się Władysław Bukowiński. Był kapłanem, proboszczem katedry w Łucku na Wołyniu.

To będzie opowieść o nim.

A także relacja o sowieckiej zbrodni popełnionej 23.06.1941 w łuckim więzieniu przekazana oczyma jej świadka.

2/

Polak i Węgier. Razem uratowali 5 tys. Żydów.

Gdy ten drugi, po przesłuchaniu na Gestapo, chciał podziękować polskiemu przyjacielowi, że go nie wydał, usłyszał tylko szeptem trzy słowa: "Tak płaci Polska".

Znacie historię tych ludzi?⬇️

1/ Pierwszy bohater tej historii nazywał się Henryk Sławik.

Polak z biednej śląskiej rodziny, której nie stać było by zapewnić mu pełną edukację. Henryk był więc samoukiem.

I patriotą. Działał POW, był uczestnikiem wszystkich powstań śląskich. Na zdjęciu: z córeczką.

2/

Kilkanaście lat temu ogłoszono sensację. Znaleziono dokumenty dotyczące jedynego czarnoskórego powstańca warszawskiego.

Nazywał się August Agboola O'Brown (Browne). Nosił pseudonim "Ali".

Ale... czy jego historia to aby nie tylko piękna legenda?

O tym będzie ten wątek.⬇️

1/ W 1949 w ZBOWiD pojawia się czarnoskóry mężczyzna. Wypełnia kwestionariusz, podając swój życiorys. Pisze w nim, iż na ochotnika bronił Warszawy w 1939, konspirował w ZWZ i ukrywał Żydów. Oraz walczył w Powstaniu Warszawskim.

To ten dokument odnaleziono kilkanaście lat temu.

2/

W 1940 warszawscy adwokaci nie zgodzili się, by z zawodu wykluczyć ich żydowskich kolegów.

Niemcy aresztowali 76 z nich. W tym, syna Prezydenta RP.

Znacie tę historię?

26.12.41 zmarł Leon Nowodworski, dziekan warszawskiej rady, więc to dobry dzień, by ją opowiedzieć.

1/ W styczniu 1940 okupacyjny Wydz. Sprawiedliwości w osobie dr. Gollerta do nadzoru nad warszawską adwokaturą wyznacza Eduarda von Wendorffa. Podejmuje on decyzję o wykluczeniu z zawodu 1131 żydowskich adwokatów.

Chce jednak dla niej uzyskać też poparcie polskich adwokatów.

2/

"Z głębi swojego serca dziękuję Ci, Mamo, za nieopisany dar życia."

Takie ogłoszenie dawał co roku w gazecie w rocznicę śmierci matki.

Nazywał się Mścisław Lurie.

Jego matka była symbolem niemieckiego bestialstwa w czasie powstania.

Wanda Lurie. Polska Niobe.

Wątek⬇️

1/ Kim była mitologiczna Niobe? Córką Tantala, królową Teb, która miała obrazić bogów szczycąc się liczniejszym od nich potomstwem - miała siedmiu synów, siedem córek. Z zemsty zabito je na jej oczach, ocalała tylko dwójka.

Rozpaczającą matkę Zeus, z litości, zamienił w skałę.

2/

"Stanął w ogniu nasz wielki dom
Dym w korytarzach kręci sznury
Jest głęboka, naprawdę czarna noc
Z piwnic płonące uciekają szczury"

43 l. temu, w noc Wszystkich Świętych, w pożarze szpitala psychiatrycznego spłonęło 55 ludzi.

Bard Solidarności napisze potem o tym pieśń. ⬇️

1/ Szpital psychiatryczny w Górnej Grupie miał ciekawą historię. Posiadłość była kiedyś własnością siostry Bismarcka, później gen. Sosnkowskiego, a w końcu powstał tu klasztor werbistów.

Po 1939 przyjechali Niemcy. Rozstrzelali większość zakonników i urządzili tu kwaterę NSDAP

2/