1. Bu hakikaten iktisada giriş dersi konusu. KDV gibi dolaylı vergiler en adaletsiz, en rezil vergilerdir. İktisadi etkinlik bakımından da berbat vergiler, o tarafına girmeyeceğim. 2. Bunlar tüketim vergisi, bir şey alınca vergi ödüyorsunuz. Asgari ücretli yaşamak için tüm gelirini harcamak zorunda, tüm gelir KDV'ye tabi. Yüksek gelirli tasarruf da ediyor, sadece harcadığı kısım KDV'ye tabi. Düşük gelirliden oransal olarak daha çok alan vergi bu. Rezil iş.

Türkiye'de maalesef bir "obituary", göçeni anma yazısı yazma adeti yok. Olsaydı da dün gece kaybettiğimiz Celile Keyder (1924-2023) gazetelerde yer bulmazdı. Fakat bu şahane insanın hayatının yaşanmış olduğunu kayda geçirmek isterim. Bu fotoğraftakiler ailenin bizim tarafında bilinen isimleriyle Ceko Hala ve Eşber Enişte. Biz--kardeşim Gönenç ve ben--halama annem hala dediği için öyle derdik. Epey büyük yaşımda onun da halası değil kuzeni olduğunu, yaş farkları ve bir trajik nedenle hala dediğini öğrendim.

Türkiye'deki en önemli sorun bu değil ama çalıştığım yerden bu soru çıktığı için Merkez Bankası hakkında birkaç şey söyleyeceğim.

1. MB başkanı değişimi yeni bir program, yeni bir çerçeve anlamına gelmiyor; plan, program, çerçeve yok. Plan program yapabilecek bir idare de yok. 2. Ne olduğunu, neden yine başkan değiştiğini anlamıyorsanız dert etmeyin, anlaşılacak tarafı yok.

3. Yapılanın
a. Maliyetleri belli:
i. Kur zıplayacak, ithal tüketim malları da girdiler de pahalanacak, fakirleşeceğiz. Enflasyon yine artacak.
ii. Döviz borcunun yükü artacak.

MB'nin faiz kararını da duyuru metnini de beğendim. Buna ilişkin birkaç gözlem arz etmek isterim. Bu ay faiz artırılması geçen ay daha fazla artırılıp bu ay değiştirilmemesinden daha iyi, MB'nin bir seferlik faiz artırabildiği endişesine dair biraz daha güven verici.

Dün yazdığım kriz ile ilgili tivit yığınına gösterilen ilgi için teşekkür ederim. Genelde yazdıklarıma gelen yorumlara bakıyorum ama bu sefer ipin ucu kaçtı. Ancak bir kredi mi mevduattan çıkar, mevduat mı krediden muhabbeti dönmüş. Şunu söylemeye gerek yok ama kayda geçsin: Hiçbir şey ben ya da bir başkası söylediği için doğru değil. Argümanın içsel tutarlılığı ve uygulamalı konuların doğru yöntem ve veri ile gösterilmesi elzem.

(Bundan sonrası çok ilgilenmeyeni bayabilir.)

Olup bitene dair anladığımı aktarmaya çalışacağım. Göstereceğim veri benim kullandığım programlardan ancak tamamına MB ve BDDK web sayfalarında erişebilirsiniz.

Başlayalım. Bir yandan Merkez Bankası en dar tanımlı para miktarını faizi indirerek, tahvil alımları ve açık piyasa işlemleriyle (bunlar ne öğrenmek için iktisat okuyunuz) yıl başından bu yana hızla artırıyor. Bildiğin, salmış parayı. Bakınız para tabanı.

Pandemi krizi döneminde devlet harcamalarının para basılarak fonlanmasına ilişkin bazı düşünceler aktarmak istiyorum. Debbie Lucas ile yazdık, bugün VoxEU'da yayımlandı. Bu akımda ana fikirleri Türkçe aktaracağım ilgilisine bütününü tavsiye ederim.

voxeu.org/article/fundin… Üzerine düşündüğümüz konu gelişmiş ülkelerde monetizasyon, borcun para basılarak ödenmesi. Merkez bankalarının her bilanço genişlemesi monetizasyon değil, enflasyona da yol açmıyor. 2008 krizi sonrası Fed'in bilançosu beş katına çıktı, enflasyon hala hedefin altında.

Sizlere geçen hafta kaybettiğimizi bugün kızının haber vermesiyle öğrendiğim Yunus Durmuş'tan bahsetmek istiyorum. Yunus abi benim terzimdi. Yunus Durmuş dindar, dinden ahlak çıkartmış, sanatçılığının son derece farkında, bunu bir sorumluluk olarak gören, kendisinden çok şey öğrendiğim, çok özleteyeceğim bir büyüğüm.

@GurkaynakGonenc'i takip edenleriniz onun çekmiş olduğu video kaydını görmüş olabilirler.

TÜİK'in enflasyon hesabında kullandığı tüketim sepeti ve bu sepetteki ağırlıkların değişimi üzerine.

Bunu okuyan öğrencilerim varsa, buradaki analizin düzeyi derste de sınavda da sizi kurtarmaz. Enflasyon fiyatların artış hızı. Neyin fiyatının? Ortalama hanehalkının tükettiği mal ve hizmetlerin. Hanehalkı birlikte yaşayıp gelir ve harcama kararını birlikte alan kişiler. Türkiye'de büyük ölçüde birlikte yaşayan bir aileye tekabül ediyor.

Merkez Bankası'nın döviz zorunlu karşılıklarından komisyon alması hakkında:
1. Zorunlu karşılıklar, tahmin edeceğiniz gibi, zorunlu. Devletin zorla yaptırdığı işten bir de ücret almasına komisyon değil vergi denir. 2. Merkez Bankası komisyonu dövize kayışı önlemek, kuru dizginlemek için alıyor. Merkez bankacılığının iki işlevini yine birbirine karıştıran bir karar. İşe de yaramayacak.
3. Dolarizasyon, kur müdahalesi konjonktürel iktisat politikası. Zorunlu karşılıklar finansal istikrar işi.

Merkez Bankası başkanının görevden alınması hususunda şunları arz etmek isterim:

1. Mesele kimin gidip kimin geldiğinden bağımsızdır.

2. Yapılan iş, memleketin hayrına iş değildir. 3. Sadece Türkiye değil uluslararası piyasaların da kapanmasını bekleyip sonra Merkez Bankası başkanını görevden almak, yapanın da bunun hayırlı iş olmadığını bildiğini gösterir.

Ekonomide her şey 90'lara döndü ama kamu maliyesi iyi durumda ezberi doğru değil. 90'lardan iyi durumda olan banka sermayeleri. Kamu maliyesinin rezili çıktı, sadece henüz tam ne kadar rezilinin çıktığını bilmiyoruz. Önce vergi toplamaktan vaz geçilip faiz dışı harcamaya abanıldığını görelim.

Değerli takipçiler, söyleyecek lafım var, floodacağım. (Hemen) hepsi seçim ve sonrası hayata dair ancak dağınık ve her telden. Hoş görünüz. 1. Yapmaya değer hiçbir şey kolay değil.