Bugün olduğu gibi 1776’da da Birleşik Devletler’in asli değeri özgürlüktü. Ancak o dönemde özgürlük, kapitalizmle değil cumhuriyetle özdeşleştiriliyordu ve karşıtı olan kavram sosyalizm değil tiranlıktı. Her şeyin yapmacık olduğu, sefahat, bencillik ve korkaklık içindeki bir ++

++tiranlığa karşı (ki bunu genelde çağın Londra’sı ve antik dönemin Babylon’uyla özdeşleştiriyorlardı) cesur, kanaatkar ve konuksever bir çiftçi cumhuriyeti, ABD’yi kuran kuşağın idealine çok daha yatkındı. Çağdaş Amerikan hayatının apartman yerine banliyö, kedi yerine köpek ve +

+tek yerine çok çocukla tanımlanıyor olması, bu erdemli çiftçi idealinin bir tortusu gibi düşünülebilir.

Abdülhamid döneminde Beyoğlu belediye başkanlığına Edvard Blacque Bey getirilmişti. Ünlü giyim mağazası Au Lion d’Or (Altın Aslan), Crespin pasajı, Lebon pastanesi, Strasbourg meyhanesi, Tiring mağazası vb bu dönemde açıldı. Aynı yıllarda Ahmet Mithat Efendi, İngiliz general ++

John Bing’in hayatını anlatan “Amiral Bing” romanını yazıyor, Beykoz çayırında Yabancılar Ofisi ile The World kulübü arasında ilk kriket maçı yapılıyor, Maraş’ta Amerikan Kız Koleji küşad ediliyor, İzmir’de düzenlenen Demiryolu Direktörleri Kupası’nı Mr. Jackson’ın atı Cetawayo++

+bahis kupasını ise Yusuf Bey’in atı Mentor kazanıyordu. Mınakyan, Osmanlı Dram Kumpanyası’nı bu dönemde kurdu. Sarah Bernhardt İstanbul’a bu dönemde geldi, Ertuğrul fırkateyni Tokyo’ya, Bursa esnafı Chicago sergisine, Pehlivan Koca Yusuf da New York’taki Square Garden’a bu ++

Sosyal medyada sık sık 19.yy sonu-20.yy başına ait ultra-modern piyanolu köşk, opera binası, balo veya çay daveti fotoğrafları paylaşılıyor. Kimileri bu kareleri Osmanlı modernleşmesinin başarısı olarak yorumlarken, kimileri de doğrudan gayrimüslimlerin varlığına bağlıyor.

Hepsinin doğruluk payı olmakla beraber, asıl püf noktası, 1. Dünya Savaşı’ndan önceki 30-35 yıllık dönemin Avrupa uygarlığının zirvesini oluşturması. Nasıl bugünkü TikTok kültürünün mevcut hükümetle ya da mesela 80’lerdeki atari salonu ve video kaset furyasının Özal’la doğrudan++

++ilgisi bulunmuyorsa, o dönemin piyano, sessiz sinema ya da “skating” denilen paten modalarının da Abdülhamid’le ya da Jön Türk yönetimiyle doğrudan bir ilgisi yok. Gerçi 15. Yüzyıl’ın matbaa modasının bize ancak üç yüz yıl sonra uğradığı söylenebilir. Ama birincisi ++

Genesis (Tekvin/Yaratılış) kitabı teolojik değil tarihsel bir gözle okunduğunda, Darwin’in doğal seleksiyonuna benzer bir sosyolojik seleksiyon (seçilim) mantığıyla karşılaşıyoruz. İbrani vorstellung’unda Tanrı, önce kadına karşı erkeği (çünkü günahın sorumlusu Havva), sonra ++

++çiftçiye karşı çobanı (Kain/Kabil’e karşı Habil) tercih ediyor. Nuh’un oğulları arasında Samiler’in atası olan Sam kardeşlerine tercih edilmiş görünüyor; ancak Sami olmadıklarının bilincinde olan Avrupalıların kendi kökenlerini Yafes’e dayandırmaları üzerine, Nuh tarafından ++

++lanetlenen Kenan, siyahilerin atası ilan ediliyor. Bir sonraki seçim ise İbrahim’le Lut arasında. Aslında iyi bir karakter olarak anılan Lut’un (İslam’da aynı zamanda peygamber), “eşinin” tuz direğine çevrilmesi ve “kızlarının” kendisine içki içirdikten sonra onunla yatmaları++

Çağdaş Türkçede çoğul eki alan kelimelerin, tekil halleriyle olan ilişkilerinin bu kadar çıplak şekilde görülebilmesi bazı edebi ve estetik cilvelere izin vermiyor. Örneği Meşrutiyet dönemindeki milletvekillerinden biri Abdülhamid’in istibdadını kastederek “Bu memleketi hala ++

++onun ruhu idare ediyor” dediğinde, bir diğeri ayağa kalkıp şöyle bağırmış ve salon alkıştan yıkılmıştı: “Ruhu değil, ervah-ı habisesi idare ediyor!” Şimdi bu cümle “Bir ruhu değil, kötü ruhları idare ediyor!” şeklinde çevirdiğimizde aynı ahengi hissedemiyoruz, çünkü ruh ve ++

++ruhlar arasındaki ilişki fazla çıplak: Civcive yavru tavuk demek gibi. Mantıksal olarak doğru ama edebi olarak kuru. Tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan sorusuna verilen “Yumurtadan tavuk değil civciv çıkar!” yanıtının retorik ve estetik bir değer taşımasının sebebi

Işıldayan çam ağacı, çocuklara hediyeler getiren kırmızı giyimli ihtiyar, geyiklerin çektiği kızak, ökse otu ve çobanpüskülü gibi imgelerin hepsi, kuzey yarımküredeki kadim kültürlerin 21/22 Aralık gecesi farklı isimlerle (Yule, Sol Invictus, Nardugan, Şeb-i Yelda, Çille vd) ++

++kutladıkları Winter Solstice (Kış Dönümü)’ne aittir.
Hz. İsa’nın bu tür kuzeyli imgelerle hiçbir bağlantısı olmayan Filistin’deki doğumunun bu tarihe yerleştirilmesi, tıpkı Atatürk’ün doğum gününün 19 Mayıs olarak kabul edilmesi gibi itibari bir değer taşır. ++

++Noel’le kış dönümü arasındaki bu bağdaştırma 16. Yüzyıl’da Almanya’da başlamış, İngiltere ve ABD’ye geçişi ise 19. Yüzyıl’ı bulmuştur. Örneğin ABD’deki o ünlü ulusal Noel ağacı aydınlatmalarının ilkinin 1923’te yapıldığı bilinmektedir. Rusya gibi Ortodoks ve Türkiye gibi ++