Ekonomistler, klimatologlar, meteorologlar, virologlar ve diğer bilim insanları disiplinlerine uygun olarak geçmişteki ve mevcut verileri değerlendirip yakın gelecekte neler olabileceğine dair uyarılarda bulunuyor ama bazıları bu uyarıları komplo teorilerine dönüştürüyor. Komplo teorileri, bir ölçüde olan bitenin gerçek sorumluları olan politikacıları aklama yoludur, insanlar sorumluluk alıp devletlerinin politikalarını değil, ne olduğu belirsiz gizli örgütleri suçlasınlar, mantık bu. Çare alabildiğine şeffaflık ve çoğulcu demokrasidir.

Bu yılın Nisan ayında yayınlanan The Cambridge Greek Lexicon (buradan itibaren CGL) dünyanın her yerindeki klasik filologların gündeminde. Akla gelen ilk soru: Peki Türkiye'de de böyle bir Yunanca veya Latince - Türkçe sözlük çalışması olabilir mi? Kısaca anlatayım. Her şeyden önce iki cilt halindeki bu sözlük Cambridge University Press tarafından aynı üniversitenin Klasik dil ve edebiyat eğitim geleneğinin bir parçası olarak yayınlandı, yani arkasında güçlü bir eğitim ve sözlük geleneği ve onun bugünkü temsilcileri olan akademisyenler var.

Machiavelli "dinî kurumları tesis edip savaşçı bir halkı barışçıl ve itaatkâr kıldığı için kral Numa Romulus'tan daha önemlidir" derken Guicciardini "Numa'nın dinî kurumları oluşturabilmesi için uygun askerî ve politik zemini oluşturan Romulus daha önemlidir" der. Kralların önem sırasında değilse de dinin kitleyi etkilemede en önemli politik araç olduğu konusunda uzlaşıyorlar.

İyi bir makale: "Sin City: Augustine and Machiavelli’s Reordering of Rome"
jstor.org/stable/10.1017… Macchiavelli'ye göre kurucu önder ailesinin ve kendisinin değil toplumun ortak çıkarını düşünen bilge ve erdemli bir "tek adam" olmak zorundadır. (Devletler çoğul iradeyle kurulamaz.) Bu yüzden Romulus'un devletin kuruluştaki esenliği için kardeşini katletmesini meşru görür.

Mitolojinin intikam konulu öykülerinden biri: Thrace kralı Tereus karısı Procne'nin öldüğü haberini yayarak baldızı Philomela'yı iğfal eder. Bunun üzerine iki kız kardeş Tereus'un Procne'den olan oğlunu kesip Tereus'a yedirir. Tereus durumu anlayınca onları öldürmek ister. Tam o sırada tanrılar Tereus'u ibibik kuşu veya şahine, Procne'yi bülbüle, Philomela'yı ise kırlangıca (başka bir versiyona göre tam tersi) dönüştürür.

Öykünün antik kaynakları: Ov. Met. 6.440 vd; Plaut. Rud. 3.1.12; Paus. 1.5.4; 1.24.3; 1.41.8-9; 3.14.7-8; 10.4.9

bene dicere non possit nisi bonus.
"<insan> iyi olmadan iyi konuşamaz."

[Institutio Oratoria 2.15.34]

Quintilianus Roma'ya has politik retoriğin temel ilkesini bu şekilde özetliyor. İyi konuşma ilmi/bilgisi (bene dicendi scientia) yani retorik ile iyi insan olma arasında erdemli insan ve politikacı yetiştirme amacına dayanan bir bağ vardır. Pratikte büyük sorunlar olmakla birlikte Romalılar bu eski ilkeyi devletin esenliği için gerekli görüp yüceltmiştir.

cor
yürek

misericordia
yufka yüreklilik Lactantius bir yerde* Stoacı Zenon'un yufka yürekliliği "kusurlar ve hastalıklar arasında saydığını", başka bir yerde ise** "ruh hastalığı olarak değerlendirdiğini" söylüyor. Buna göre bilge duygular tarafından manipüle edilemeyendir.

* Div. Inst. 7.7.20
** Ep. Ad Pentad. 38

Tyanalı Apollonios'un Pythagorasçı felsefeyi anlatan hocası, bu felsefeye uygun yaşamıyormuş, midesinin ve cinsel hazzın kölesiymiş. Philostratos şu benzetmeyi yapıyor: "<Pythagorasçılığı> kuşların insanlardan duyduklarını anlamadan tekrar etmesi gibi anlatıyor." [VA 1.7.2] Apollonios bu hocanın derslerine katıldığında on dört yaşındaydı, bir sene sonra hocasından farklı olarak Pythagoras'ın öğretisine uygun yaşamaya karar verdi. Hocasına "sen kendin gibi yaşıyorsun, ben de Pythagoras gibi yaşayacağım" dedi.

Vergilius, Aeneis 8'de Roma mitolojisinin en meşhur kalkanı anlatılır. Kalkan tanrıça Venus'un kocası Volcanus (Hephaistos) tarafından Aeneas için yapılır. Üzerine Roma tarihinin önemli olayları işlenir, Aeneas'a zor bir savaş öncesinde torunlarının neler başaracağı gösterilir. Vergilius'un edebî yaratıcılığının doruk noktalarından biri. Hem şaşırtıcı bir temayla destanı canlandırır, hem de Romalıların mücadelesine tanrısal hüviyet kazandırarak dünya egemenliğini meşru kılar ve şiirin baş muhatabı olan Augustus'u tanrısal kökene bağlayarak onurlandırır.

Homeros'ta tanrının cezası olarak salgın (Dr. C. Cengiz Çevik) pscp.tv/w/cVcdOzM4MDU0… Yayınlarımızda eşofman giyilmemektedir.

Batılı ve yerli birçok akademisyen (çoğu klasikçi, felsefeci, vs.) takip ediyorum, batılılar daha çok eserlerine odaklanıp çalışmaları ve dersleri için kaygılanırken üretmek gibi kaygısı olmayan bizimkilerin büyük bir bölümü çocuk gibi atışmakla meşgul. Bayağı dedikodu üreten ve çocukça tavır sergileyenleri ya sessize alıyorum ya da engelliyorum. Bu tavrın galip gelmesi imkansız, zamanla azalarak daha olumlu bir şeye evrileceğine inanıyorum. Dijital ortamın imkanlarını üretmek ve faydalı olmak için kullanan herkese selam olsun.

Sevgili dostlar, Youtube'da Latince derslere başladım. Konu anlatımında Faruk Z. Perek'in Tercümeli Lâtince Grameri 1'i temel alacağım, alıştırmalarda farklı kaynaklardan da yararlanacağım. Bu hiçbir kurumla bağlantılı olmayan kişisel bir kamu hizmetidir.
Soru, yorum ve fikirlerinizi özellikle de videoların altında paylaşmanızı istiyorum. Böylece sonraki videolarda ve yazılarda herkesin yararlanabileceği ölçüde ortak cevaplar verip hasbelkader bilgi ve deneyimimi sunabilirim. Tarafımdan reklam yüklemesi olmayacak.

Akademiacı filozof Theombrotus Platon'un ruhun ölümsüzlüğü konusunu ele aldığı Phaidon diyaloğundan öyle etkilenir ki, daha iyi bir yaşama kavuşacağı inancıyla duvardan kafa üstü atlayarak intihar eder. Augustinus'a göre bir felaket veya suçlamadan ötürü değil, "sadece bu yaşamın tatlı bağlarını koparmak amacıyla" (ad huius vitae suavia vincla rumpenda sola) intihar etmenin ardında ruh yüceliği (animi magnitudo) varsayımı vardır, eskiler övse bile bu yanlıştır.[De Civ. Dei 1.22]

"ilk gün sundu son günü.
tanrının bile yetkisi yok geri döndürmeye
nedenleriyle birbirine bağlı olarak gerçekleşen olayları.
her insanın belirlenen yaşam düzeni
sürüp gider duayla değişmeden.
birçoklarına korkmak zarar verir
birçokları kaderiyle karşılaşır
korkarken kaderden." Seneca, Oedipus 988-994'ten çevirdim.

İÖ 347, 344 ve 340'da consul, 353, 349 ve 320'de dictator seçilen Titus Manlius Imperiosus Torquatus savaşta devlet otoritesini sarsan oğlunun kellesinin vurulmasını buyurur. (Sall. Cat. 52 ; Dionys. A.R. 8.79)

Görsel: Ferdinand Bol, 1661-1663
Müze: rijksmuseum.nl/en/collection/… Savaşta baba ve diğer consul hiçbir Romalının bir Latinle bire bir dövüşmeyeceği yönünde karar almasına rağmen, consul'un oğlu bir düşmanla dövüşüp onu öldürür ve kanlı ganimetini babasına getirir. Consul da oğlunun devlet otoritesini sarstığını düşünerek idam edilmesini buyurur.

Tyanalı Apollonios, Pythagorasçı felsefenin ve yaşam disiplininin insana kazandıracaklarını şöyle anlatır:

-ölçülülük/öz-kontrol (σωφροσύνη) ve adalet/hakkaniyet (δικαιοσύνη) bilinci
-kimseye hasetle bakmama hali -tiranların yetkisi altında olmayıp aksine onları korkutma hali
-hayvan kanı dökülen kurbanlara kıyasla mütevâzı sunularla tanrıları daha fazla memnun etme hali

[Philostratus, Vita Apollonii 6.11.6]

οἱ ἄνθρωποι ἐν δεσμωτηρίῳ ἐσμὲν τὸν χρόνον τοῦτον, ὃς δὴ ὠνόμασται βίος.

"İnsanlar, adına 'yaşam' denilen ömürleri boyunca bir hapishanededir."

[Tyanalı Apollonios = Philostratus, Vita Apollonii 26.4] Devamında:

Çünkü ölmeye yazgılı bir bedene zincirlenmiş olan ruh (ψυχὴ σώματι φθαρτῷ ἐνδεθεῖσα) birçok şeye katlanır.

Hades'te

DIOGENES
Niye ağlıyorsun aptal? Bilge Aristoteles sana talihin armağanlarına güvenilmeyeceğini öğretmedi mi?

İSKENDER
Bilge mi, o tüm dalkavukların en kurnazıdır. [Lukianos, ΝΕΚΡΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ 13 393]

"tüm dalkavukların en kurnazı": ἁπάντων κολάκων ἐπιτριπτότατος

Diogenes'in en iyi şey olarak gördüğü parrhêsia (παρρησία) korkmadan ve dürüstçe konuşabilme özgürlüğünü ifade eder. Sadece başkasını memnun etme amacını taşıyan konuşmayı insanı tıkayan bala benzetirken* eleştirinin muhatabın yararına olduğunu** savunur. Plutarkhos*** Diogenes'in kral Philippos'un ordugahında, korkmadan ve dürüstçe konuşarak onu eleştirebilmesini parhhêsia'sının delili olarak gösterir. Kral da başta ajan olarak gördüğü Diogenes'in bu tavrından etkilenir ve onu serbest bırakır.

"Stoacılık neden günümüzde bu kadar rağbet görüyor?" Bence bu soru hatalı, doğrusu şu: "Stoacılık neden Roma'dan beri hep bu kadar rağbet görüyor?" Bu konuyla ilgili Kutadgubilig 19'da Hine'la, Arkhe-Logos 7'de Sellars'la söyleşilerim var. Stoacılıkla ilgili makalelerim ve çevirilerim var, tezlerimde ve kitaplarımda da işledim. Tartışması bitmemiş ve bitmeyecek bu konuya dair bazı tespitlerimi paylaşmak hakkımdır diye düşünüyorum.

Genel olarak Yunan felsefesi ama özellikle de Pythagorasçılık "yarım yamalak"lığı kaldırmaz. Nicelik değil nitelik önemlidir, bu yüzden "her şey herkese söylenemez" [Diog. Laert. 8.15] demişlerdir. Ciddi bir hazırlık, terbiye, eğitim ve ona uygun bir yaşam pratiği gereklidir.

https://twitter.com/KocadayOnur/status/1191932838809128960

Pythagorasçılık öğretinin "Magister dixit" yani "Hoca <böyle> dedi" olarak özetlenen bir yöntemle aşılandığı, tartışılamaz ilkelerin olduğu, herkesin giremediği bir yer altı örgütlenmesidir. Platon'un geometri bilmeyenin giremediği Akademia'sı bu yapının yumuşatılmış halidir.