No interior da igrexa de san Miguel de Goiás (Lalín) cóntase unha curiosa historia, na liña do que escribiamos o outro día sobre monumentos prehistóricos, de como reiventamos e adaptamos as historias á nosa cultura.

Entras comigo?
(E con María, a señora das chaves, claro) Ao entrar, os ollos comezan a explorar toda esta información disposta a ser interpretada. Pero a min automaticamente vai a vista para ese arcosolio da dereita, onde xace unha figura.
-E aí quen está enterrado?
-O cura-di María sen máis.

Na igrexa de Meira descansa desde o século XVI esta muller vestida cun hábito modesto. Era a poderosa fidalga María de Bolaño. Pero non son os únicos restos humanos que foron depositados aquí. María repousou cun anaco decisivo da historia de Galicia. O sartego destaca pola súa heráldica, ilustrativa das casas das que descendía, e unha sorprendente estilo de escrita en pedra. Sabemos polo seu testamento que quixo ser enterrada cos seus pais. E á súa cabeceira, hai unha interesante inscrición.

Hai obxectos que son vectores da historia, testemuñas únicas de momentos críticos, e que portan emocións con eles. En #Pontevedranotempo temos un moi especial: a bandeira da Sociedade de Agricultores de Salcedo. A bandeira é unha encrucillada de sentidos. Por unha banda, permítenos contar a vibrante historia do nacemento do movemento agrarista nas comarcas pontevedras a finais do XIX, e que no propio concello pontevedrés, en parroquias como Salcedo e Lérez tivo moita forza.

Curiosear nas fotografías que fixo Thurston Thompson en 1866 da catedral de Santiago e o seu contorno permítenos observar un detalle: como esa data, case a metade do XIX, é MOI antiga. O mundo que vemos aí procede de máis atrás. E nótase en todo tipo de detalles. Primeiro, algo moi curioso. Nesta edición dunha escolma das súas fotos editada en Londres en 1868 observade como a Mateo aínda se lle designa polo seu nome en galego. Cando o pórtico colla gran sona pasará a ser Maestro. Pero aínda non estamos aí.

Este vindeiro domingo celébrase a Ofrenda do Reino de Galicia na catedral de Lugo. Pero non sei se sabes se que alí, vinculado a ese ritual, viviuse un curioso episodio que conecta a monarquía inglesa co reino de Galicia. E que aínda hoxe podemos ver. A principios de maio de 1719 entraron un Lugo un grupo de cabaleiros que viñan de incógnito. O Capitán Xeral do reino de Galicia advertira por carta ao concello e o cabido da chegada dunha personaxe, con nome en clave, o 'cabaleiro de Connock'. Viaxaba cun séquito reducido.

Máis ou menos nestes días, no ano de 1147, o burgo de Faro, logo coñecido como A Coruña, viu aparecer unha flota inmensa. Era os barcos da Segunda Cruzada, que partira do porto inglés de Darmouth uns días antes. Nunha das crónicas deses días temos un dato ben intrigante. Temos dúas crónicas de cruzados que dan conta das súas accións en Galicia e a súa peregrinación á catedral. A fonte máis coñecida é a dun destes guerreiros, Osbernus ou Osborne, que describe a principal acción desa campaña: a conquista de Lisboa en apoio a Afonso Henriques.

Even today, the hill of the ancient oppidum play a central role in the biggest Galician town, Vigo. Despite the fact that most of the hillfort of O Castro has been destroyed by a 17th century fortress, excavations have uncovered some intriguing structures.
#HillfortsWednesday

The old pictures of one of the largest hillforts of Gallaecia are simply stunning. You can see here the stone walls of the 17th fortress in the top. But in the slope, the well preserved Iron Age terraces and even ramparts!
#HillfortsWednesday

No cruceiro norte da catedral de Ourense, na porta de subida á torre, enfronte da capela do Santo Cristo, atópase o que é un dos programas iconográficos máis enigmáticos da arte medieval galega. Unha batalla iniciática que abraia. A pouco que un se fixe mirará algo estraño. Hai unha porta románica cun tímpano enriba, pero por riba unha especie de óculos dos que sobresaen enigmáticas figuras ata unha gran altura. Son aberturas da escaleira de caracol que sube ata o tellado.

Na igrexa de Tállara (Lousame) hai un espectacular panteón que é como unha especie de manual da arte románica galega. Mesmo nos canzorros obscenos e nos gaiteiros!
O interesante é a historia humana que agacha.



No panteón está soterrado un curioso médico: Francisco Romero Blanco, natural de Tállara e reitor da USC (1838-1918). Romero foi home católico, conservador e, ollo-aí, un dos introdutores do darwinismo en Galicia.
Non me agocho: busquei símbolos ocultos no mausoleo. Unha mona?

Hai pouco vimos sitios arqueolóxicos de época romana hoxe desaparecidos. Pero a Idade Media galega está chea de lugares e monumentos evocadores e desaparecidos.
Hoxe vouche presentar cinco sitios medievais galegos que espertan a imaxinación (e a polémica).
Veña! 1. O Mosteiro Máximo.
No século VI aparece o bispado de Britonia co seu bispo Maeloc participando nos concilios suevos. A hipótese máis aceptada é que se trata de bretóns fuxidos ante o ambiente de inestabilidade provocado polas invasións xermánicas de Britania.

Algúns dos máis grandes enigmas arqueolóxicos de Galicia teñen que ver con monumentos, fortes e cidades do Imperio Romano.
Vou falar de cinco sitios hoxe perdidos. A súa descuberta podería alumear como foi a conquista e dominio da Gallaecia por Roma. Aviso: case todos estes sitios teñen feito correr RÍOS de tinta (e bytes) entre investigadores académicos e eruditos locais. Son sitios de alto voltaxe: xúntase localismo, política, ganas de gloria, vanidade e moito tempo libre. Non imos discutir de localizacións por aquí.

Entre os séculos XII e XIII, Galicia volveu ao mar. Nunca o abandonara de todo, pero foi neste momento cando se produciu unha auténtica revolución. Coa ameaza normanda e musulmana reducidas, a costa galega encheuse dunha trama urbana de pequenas vilas e explotacións pesqueiras. Dous reis soterrados na catedral de Santiago, Fernando II e Afonso VIII, lideraron este proceso que transformou Galicia para sempre.
Favoreceron a creación de burgos que deron liberdades e portos que revolucionaron a economía, nun ciclo que incluiu tamén a outros axentes.

Aos pés do castro de Viladonga e nas beiras da capela de Santa Ana, atópase a fonte e lavadoiro de Coutodá. Aquí consérvase coma un miragre outra desas tradicións case máxicas da relación da cultura galega cos animais. Unha troita debe habitar sempre nesta fonte. As veciñas da aldea lembran sempre esa tradición: cando unha troita morre, cómpre ir coller outra ao veciño río Azúmara. A troita acompañaba as mulleres e os seus cantos no lavadoiro. E moi posiblemente escoitou os seus desexos.

No castro de Chao Samartín (Grandas), moi pretiño da Fonsagrada, atopáronse dous obxectos excepcionais: unhas 'salutatio', uns saúdos. Cerámica de luxo de Lucus Augusti empregada polos castros para mandárense saúdos entre eles a través de inscricións. Diplomacia entre veciños.

O primeiro mandárono os Elanianos (os de Illano, un pouco ao norte). No segundo, máis amplo, os Buroflavienses (moi posible xente de preto da Pobra do Burón, A Fonsagrada) desexan riqueza e abundancia á xente de Ocela, que era o nome deste castro do Chao Samartín.

Maxia de X😍! Grazas ás vosas achegas vense padróns curiosos:
-A cultura dos corvos domésticos esténdese sobre todo na Galicia marítima.
-Boa parte dos corvos tiñan nome de persoas! Ás veces con diminutivos ou hipocorísticos.
-Traballan como animadores socioculturais nos bares.

https://twitter.com/magago/status/1697498488492212328

Hai darlle voltas a isto: na cultura tradicional, todo ten unha función. Os animais da casa, cans, gatos, etc. traballaban todos. O corvo é o único que parece funcionar como 'animal de compañía' (!) e é o único que ten nome de persoa. Cans e vacas teñen nomes non humanos.

A cultura galega ten unha relación difícil cos corvos. Foi considerado con frecuencia de mal agoiro, pero non no Barbanza onde era un animal respectado e considerado sabio. Era moi frecuente contar cun corvo na casa, ao que se lle ensinaba a falar. Vouvos contar algo moi chulo. Estou lendo as memorias inéditas dun familiar meu, Ramón González, nas que hai datos moi saborosos sobre a vida no Barbanza a principios do século XX, a Guerra civil, a represión ou as grandes figuras da época, vistas desde os ollos e as voces dos mariñeiros da Pobra.

Na Idade Media Compostela foi o señorío feudal máis importante do reino, unha forza económica e militar brutal. A contorna da cidade era un taboleiro de xadrez: os outros grandes señores construían continuamente castelos para ameazar a cidade, as súas comunicacións e posesións. Algúns destes castelos duraron apenas anos ou menos tempo. Os señores construíanos en lugares estratéxicos, pero os arcebispos, cos seus exércitos, botábanos abaixo en canto podían para rematar coa ameaza. O territorio está cheo de cicatrices destas guerras de baixa intensidade.

Na ermida de Chanteiro (Ares) hai un misterio que me ten intrigado.
Foi centro de importantes devocións mariñeiras. Desde Ferrol mesmo traían o San Roque a visitar á Virxe de Chanteiro en romaría (unha vez os mariñeiros volveron bébedos e caeulles o santo ao mar).
Cóntovos. No pórtico consérvanse tres esculturas do século XIV-XV, da fundación orixinal dos Andrade. Unha Virxe co neno e dous santos, moi erosionados polo vento mareiro. Pero se vos fixades, os santos e os nenos teñen cabezas novas (bastante torpes). A Virxe non.
Raro, non?

Entre 1943 e 1944 a amizade entre o goberno de Franco e a Alemaña nazi estivo a piques de non ficar impune. O exército reforzou as defensas do noroeste, e en especial Galicia, ante o temor dunha invasión aliada inminente.

E diso fica unha evidencia material espectacular. A escalada de tensión era notable no ámbito diplomático e nas redes de espionaxe. O embaixador inglés Samuel Hoare foi convocado de urxencia en Meirás. No camiño non paraba de ver unidades militares por Galicia. Máis info neste texto de @emilio_grandio:
journals.openedition.org/diacronie/4780…

Hoxe Xosé A. López Silva (@_slax_1972) e máis eu queremos celebrar convosco o Día Nacional recuperando un mito milenario: cando Galicia naceu das estrelas.
É a historia dun levantamento.
E unha batalla.
E heroes de forza prodixiosa.
E cidades que nacen.
E un Setestrelo. Viaxemos a finais do século X, ao reino de Pamplona. Alí estase a compilar o códice de Roda. Un libro de Historia. Ou de historias. Boa parte do libro é a Historia do galaicorromano Paulo Orosio. O resto, diferentes materiais que apoian aquel reino, a cidade e os seus reis.

Vouvos contar unha historia marabillosa sobre memoria, permanencia e estética na arquitectura megalítica. Cando hoxe visitamos un dolmen non somos moi conscientes da exhuberante decoración orixinal. Só algúns que as preservaron, como Dombate, permiten facernos unha idea. Esta é a Arca da Piosa (Zas).
Ben coñecida porque Pondal soñou nela a tumba do guerreiro Brandomil.
No centro dunha antiga paisaxe neolítica, hoxe destruída pola explotación forestal.
A Arca segue sendo impoñente.
Pero ten algo raro.
Mirade á dereita de min.
Esa lousa.