چند نکته درباره «انقراض کرگدن سفید شمالی در سودان شمالی بعد از ۵۵ میلیون سال»
سودان نام آخرین کرگدن نر سفید شمالی بود که ۲۸ اسفند ۱۳۹۶ / ۱۹ مارس ۲۰۱۸ در ۴۵سالگی در کنیا درگذشت. کرگدن سفید شمالی (Ceratotherium simum cottoni) نام یکی از دو زیرگونه کرگدن سفید (Ceratotherium simum) است و ناحیه نارنجی، آخرین محل پراکنشش. زیرگونه جنوبی (سبز) در معرض تهدید نیست.
با توجه به اینکه زیرگونه جنوبی خوشبختانه هنوز سر پاست، اسپرم سودان برای لقاح مصنوعی حفظ شده و دست‌کم دو کرگدن ماده سفید شمالی هنوز زنده هستند، نه می‌توان از انقراض «گونه» یا «نوع» صحبت کرد، نه اتفاق تازه‌ای رخ داده و نه اصلا این اطلاعات (از قبیل محل مرگ در سودان شمالی) دقیق اند.
اما بدترین قسمت خبر ادعای قدمت ۵۵ میلیون ساله برای کرگدن سفید شمالی است؛ اشتباهی که صلاحیت قائل آن را برای نقل چنین خبری کاملا نابود می‌کند. قدیمی‌ترین بقایای کرگدن سفید به حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار سال پیش در تنگ اولدوایی تانزانیا بازمی‌گردد و قدمت دو زیرگونه فعلی حتی کمتر است.
نیاکان آن‌ها نیز، چندصدهزار سال قبل‌تر از قدیمی‌ترین کرگدن‌های سفید، یعنی حدود ۲-۳ میلیون سال پیش از مسیر ایران و اروپا به آفریقا رفته بودند.
قدیمی‌ترین گونه از سرده Ceratotherium، یازده میلیون سال پیش در شرق مدیترانه می‌زیست. سنگواره نسبتا کامل آن در گل‌شهر ترکیه کشف شده است.
اما ۵۵ میلیون سال پیش کرگدن‌ها کجا و چه شکلی بودند؟
قدیمی‌ترین اعضا خانواده کرگدن‌ها جثه‌ای به مراتب کوچک‌تر داشتند و حدود ۳۰-۴۰ میلیون سال پیش در آمریکای شمالی و اوراسیا می‌زیستند؛ مثل این Menoceras که ۳۰ میلیون سال پیش در آمریکا می‌زیست و جثه‌اش به اندازه خوک بوده.
زمان ۵۵ میلیون سال پیش که به عنوان قدمت کرگدن سفید شمالی ذکر شده، هنوز هیچ کرگدنی وجود نداشت ولی از آنجا که کرگدن‌ها مثل سایر جانداران از زیر بته درنیامده‌اند، به هر حال آن زمان هم نیاکانی داشتند. نیای ۵۵ میلیون ساله کرگدن‌ها موجوداتی شبیه Hyrachyus بودند با جثه‌ای به اندازه سگ.
برخلاف تصور عامه، کرگدن‌ها بازمانده نسل دایناسورها یا خویشاوند آن‌ها نیستند؛ شباهت آن‌ها با دایناسورهای شاخدار محصول همگرایی تکاملی است. کرگدن‌ها عضو راسته فردسمان اند (Perissodactyla) و نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده کرگدن‌ها تاپیرها و اسب‌ها هستند.
برخی خانواده‌های منقرض‌شده عضو راسته فردسمان که به کرگدن‌ها نزدیک بودند، جثه‌های بزرگی داشتند. از همه جالب‌تر هیراکودونتیدها بودند. برخی از آن‌ها مثل Hyracodon به جثه گوسفند بودند و برخی مثل Paraceratherium جثه‌ای دو برابر فیل داشتند.
به هر حال آنچه ۵۵ میلیون سال پیش وجود داشته کرگدن نبوده و تا نسلش به کرگدن امروزی برسد، به شکل‌ها و گونه‌های مختلف منشعب شده است. امروز هم چهار گونه کرگدن در آفریقا و آسیا باقی مانده است. آنچه ارزشمند است تنوع زیستی است، با همه گونه‌های ریز و درشت آن، نه فقط جانوران جالب و بزرگ.
Share this Scrolly Tale with your friends.
A Scrolly Tale is a new way to read Twitter threads with a more visually immersive experience.
Discover more beautiful Scrolly Tales like this.