🧵رشتو:
#کوردستان ، ملت یا قبیله ؟!
یکی از عجایب موضوع آن است که حدود یکصد سال پیش نخستین اقدام #رضاشاه برای تحقق دولت متمرکز و تقویت هویت ملی در ایران به زعم خود، عشایر زدایی از کشور و #تخته‌قاپو کردن مردمان کورد و لُر و ... بود؛ اما امروزه نوه او و یارانش همان مردم را به /۱
نام ایلات و طوایف و عشایر میخوانند و البته در عمل هم از عشیره سازی و توسعه نظام قبیله‌ای در کوردستان حمایت میکنند. عمق و گستره نگاه به کورد به مثابه عشیره و قبیله در ذهن برخی از آنان چنان است که وقتی به صورت اتفاقی گسترش شهرنشینی و نهادهای مدرن و شهری در کوردستان را می بینند،/۲
ناخودآگاه آه از نهادشان بر میخیزد و سخنانی به زبان می‌آورند که نشان ضعف و درماندگی در برابر تمدن و فرهنگ و اتحاد کوردستان است و عقده گشایی میکنند. واژگان قبیله، عشیره، طایفه و قوم، عربی هستند و کلمه ایل هم تورکی است و هیچ یک در گونه های زبان کوردی ریشه ندارند. حتی اصطلاحات /۳
هۆز و خێڵ نیز که در کوردستان معادل ایل هستند، کوردی شده واژگان خیل و حوز در زبان عربی می باشند. به لحاظ تاریخی نیز در دوران #ساسانی سازمان جامعه کوردی مبتنی بر اجاق و دودمان بود و از بطن خانواده، تیره های مختلف و نهاد خاندان شکل میگرفتند و در آن چارچوب نامگذاری می شدند. همچنین/۴
در این دوران، مردم کورد هرگز دارای نظام عشیره‌ای و ایلیاتی که مختصات اصلی آن تکیه بر خون به جای خاک و بیابانگردی و کوچ نشینی به جای یکجانشینی است، نبوده اند. کورد به سبب زندگی در نواحی کوهپایه ای و دسترسی همزمان به کوهستان و دشت؛ ضمن داشتن یک نقطه ثابت برای زندگی، در همان /۵
نزدیکی میان گرمسیر و سردسیر کوچ فصلی کرده است. این سبک زندگی حتی در میان پادشاهان ساسانی هم رواج داشته و آنان زمستانها در تیسفون بودند و با گرم شدن هوا به سردسیر خود در #کرمانشاه میرفتند.دهها شهر آباد و بزرگی که ساسانیان در کردستان ساختند، تٱیید کننده این دیدگاه است.
/۶
(در یک رشتو جداگانه مفصل در مورد امپراطوری #ساسانیان و اصالت #کورد بودن آنها مینویسم.)
با انقراض دولت ساسانی و آمدن قبایل عرب به کوردستان نظام شهری ضعیف شد و یک فورماسیون جدید اجتماعی مبتنی بر نظام قبیله‌ای شکل گرفت. قبایل حکومتگر عرب، مردم کورد تحت امر خود را در قالب "ولاء" و/۷
نظام موالی‌گری به اطاعت خویش درآوردند و بعدها همین افراد دارای هویتهای خاص قبیله ای شدند که قدرت مسلط بر آنان تحمیل کرده بود.پس از دو قرن سلطه عربی، کوردها اندک اندک از حاشیه به متن آمدند و سرانجام در آغاز سده ۴ هجری حکومتهای منطقه‌ای خود را تشکیل دادند.آنان تا ظهور سلجوقیان /۸
در ۱۵۰ سال بعد، ضمن آباد کردن شهرهای کهن و ویران شده، شهرهای بزرگ جدیدی را بنیان نهادند که در منابع مختلف به آنها اشاره شده است.
تهاجم ترکان سلجوقی در سده ۵ هجری سبب نابودی وانقراض آل بویه و ۶ حکومت منطقه ای کوردی شد که در دوره آنها شهرنشینی و مدنیت به اوج رسیده و علم و عقلانیت/۹
گسترش یافته بود.در دوران سلجوقیان سران قبایل غز و ترکمان، کوردستان را به صحنه جنگهای داخلی خود بر سر کسب قدرت تبدیل کردند و آن را به ویرانی کشاندند.آنان بار دیگر سبک زندگی قبیله‌ای و عشیره‌ای را در بین کوردها گسترش دادند و شهرنشینی و مدنیت را تضعیف کردند. در سده ششم، #ایوبیان/۱۰
کورد تبار بر کوردستان در ترکیه و عراق و سوریه کنونی حاکم شدند و ترکمانان را از قدرت بیرون راندند و توانستند بار دیگر رونق و آبادانی و آرامش را برگردانند.همچنین #امارت_کوردستان در زاگرس میانی تشکیل شد و اتابکان لُر کوچک و بزرگ؛ و شبانکارگان هم در قلمرو خود اقدامات عمرانی بزرگی /۱۱
که شرح آن درمنابع آمده است،اما باز هم با آمدن مغولان صحرانشین این روند متوقف گردید و نظام ایلی و عشیره ای دوباره بر کوردستان حاکم شد. تداوم نظام عشایری ترکی- مغولی در قالب سلسله های ایلخانی،جلایری، چوپانی، تیموری، تاتاری، قره قویونلو، آق قویونلو، قزلباش و عثمانی در سده‌های بعد/۱۲
سبب شد که نظام ایلی و عشایری در جامعه کوردی تثبیت شود و شهرنشینی کمرنگ گردد.
در خاتمه، باید یادآور شد که نه شهرنشینی فضیلت است و نه زندگی عشایری دون شٱن؛ هردو شکلهای مختلف معیشت‌اند و در متن تاریخ حضور داشته و به یک میزان قابل احترام‌اند.
مهم آن است که اصالت و فرهنگ داشت.
✌️🌹❤️
این مطلب برگرفته از کلاس درس آقای دکتر اسماعیل شمس نوشته شده است.
Share this Scrolly Tale with your friends.
A Scrolly Tale is a new way to read Twitter threads with a more visually immersive experience.
Discover more beautiful Scrolly Tales like this.