Thread by @kayamerthasan_

Min Ha ve İleyha / Topraktan Toprağa

Vaizlerin Efendisi İbn’us-Semmak'ın Harun Reşit'i ağlatan sözleri.

8.yy sonları ve 9.yy başlarında Bağdat'ta yaşamış olan İbn'us Semmak Kûfe'de doğmuştu. Etkileyici bir hitabet yeteneğine, güçlü bir hafızaya sahipti. Konuşması tesirliydi. ++

Bağdat'ta devrinin önemli ve ileri gelen alimlerinden İslam hukuku ve hadis eğitimi almıştı. Münazara ve tartışmalı konularda getirdiği delillerle kendisini dinleyenleri büyük oranda ikna ediyordu. Bilgisi kadar, Arapçayı akıcı ve edebi bir üslupla konuşması da bunda etkiliydi.

Süfyan es-Sevri, Yezid b. Ebu Ziyad, Hişam b. Urve, Muhammed b. Abdullah ve Ahmed b. Hanbel kendisinden hadis nakleden dönemin önemli isimlerinden. İbn'us Semmak Arapça Balıkçının Oğlu demek. Bu lakaba kendisinin, babasının ya da dedesinin balıkçı olması neden olmuş olmalı.

İbn'us Semmak'ın etkili konuşma tarzı kısa zamanda Bağdat'taki Abbasi sarayında duyuldu ve Halife Harun Reşid ile yakın dost oldu. Yönetimle ilgili tavsiyelerinde sözünü sakınmıyor, doğru bildiğini söylüyor ama bunu kibarca; ya bir beyit ya da kısa benzetmelerle yapıyordu.

Yönetim ve devletle ilgili öğütlerinin yanında zühd ve takva konularında da halifeye nasihatlerde bulunduğu ve o konuşurken halifenin meclisinde herkesin içinde ağladığı bilinmekte. “Vâizlerin efendisi” olarak nitelenmesi boş bir övgü değildi. Sözleri kulaktan kalbe gidiyordu.

Bugün acaba kaç konuşanın sözü kalbinize tesir ediyor? Az, öz, sözün bağlamını eğip bükmeden, konudan konuya geçmeden sözü kulaktan kalbe akan kaç alim var? Hitabet dilin zenginliği ve zenginliğin incilerini yerli yerince doğru zamanda kullanmakla etkileyici olur. Çoraklaştık.

Bu durum yaşadığı dönemde İbn'us Semmak'a da sorulmuş. Diğer vaizleri dinlerken kalplerinin ürperip incelmediğini söyleyenlere, “Para ile tutulan ağıtçı kadının ağlaması ile öz yavrusunu kaybeden annenin ağlaması bir olur mu?” şeklinde karşılık vermiş. -Mış gibi yapmakla olmuyor.

Zühd hayatlarıyla bilinen Ma‘rûf-i Kerhi, Hristiyan bir genç iken Kûfe’de onun vaazını dinledikten sonra Müslüman olup zahidliğe yönelmiş, Serî es-Sakati' de ondan etkilenmiş.

İbn'us-Semmak’ın vaaz ve sohbetlerinin temel konusunu zühd, erdem ve ahlâk oluşturuyordu.

"Dünya nimetlerine düşkünlüğü insanın boynuna geçirilmiş bir tasma, ayağına takılmış bir bukağı olarak değerlendirip, “Allah’tan O’na hiç ibadet etmemiş gibi kork ve hiç günah işlememiş gibi de O’ndan umutlu ol” sözüyle korku ve ümit görüşünü ortaya koymuş.

Ona göre Allah korkusunun delili hüzün, şevkin delili talep, ümidin delili ise amel, yani ibadet ve erdemli işlerdir. Onun vaaz meclislerinin en belirgin özelliği dinleyenlerin engin bir huzur duymaları ve göz yaşı dökmeleriydi.

Gelelim İbn'un Semmak 'ın Harun Reşid'e öğüdüne:

Koca bir imparatorluğun kudretli hükümdarıydı Harun. Afganistan'tan İspanya'ya uzanan geniş coğrafyada Emir'el Müminin ve Halifet'ül Müslimin / İnananların Emiri ve Müslümanların Halifesi unvanıyla devleti, Abbasi Hanedanının Mülkünü yönetiyordu. En büyük dostu Bermeki Ailesiydi.

Fars asıllı Bermekiler Harun Reşid'in babası Halife el-Mehdi döneminde Müslüman olan Zerdüşt bir aileydi. Ailenin büyük Halid el Bermeki'nin ardından Yahya Bermeki ve iki oğlu Cafer ile Fadl Harun Reşid'in sürekli yanında ve devlet işlerinde karar alma noktasındaydılar.

Harun Yahya el Bermeki'ye ''baba'' der, oğlu Cafer'le süt kardeşi olduğu için devlet / hilafet mührünü teslim edecek kadar güvenirdi. Bermekilerin bu gücü ve Harun'un onlara olan sevgisi Harun'un kabilesi olan Arap Kureyş Haşimi Abbasi ailesini derinden öfkelendiriyordu.

Bermekiler Harun'un Fars asıllı bir cariyeden olan oğlu Memun'un veliaht olması için olanca güçleriyle çalışırken, Haşimi Abbasi ailesi de amcasının kızı, yani kuzeni olan eşi Melike Zubeyde'den olan oğlu Emin'in veliaht olmasını istiyordu. Bu mesele yıllarca uzayıp sürdü.

Sonunda Harun Reşid Bermekilerin kendisini zehirlemeye, suikast düzenlemeye ve darbe yapmaya çalıştıklarını kanıtlarıyla öğrendi. Ansızın tüm Abbasoğulları Bermekilerin üzerine saldırdı. Cafer ve Fadl Bermeki idam edildi, babaları Yahya Bermeki zindanda kahrından öldü.

Malları, mülkleri, güçleri, halife nezdindeki değerleri, sarayları ve köşkleri dillere destan olan tüm Bermeki sülalesi kılıçtan geçirildi ve tüm mallarına, mülklerine el konuldu. Harun bu uzun ve stresli mücadeleyi sonunda kazanmıştı. Kazanmıştı ama çok da kan akmıştı bu uğurda.

Tam bu kanlı hadiseler yeni dinmişken İbn'üs Semmak bir gece ansızın Harun Reşid'i sarayında ziyarete gelir. Harun hemen izin verir ve hızla içeri alınır İbn'üs Semmak. Harun'u selamlar, Harun da''Ey alimlerin zahidi İbn'üs Semmak Hoşgeldin, buyur gel otur'' diye karşılar onu.

İbn'us Semmak Harun'un kendisine gösterdiği işlemeli, ipekli, kadifeli süslü koltuklar, sedirler yerine ''Oradan ve Oraya'' anlamına gelen ''Min ha ve ileyha'' diyerek yere oturur. Bu duruma şaşkın şaşkın bakan Harun'a da eliyle yeri gösterir ve ''Min ha ve ileyha ya Harun'' der.

Harun yere oturur. Ardından İbn'un Semmak bana verecek bir bardak suyun var mı? der ve Harun'un doldurup verdiği sudan birkaç yudum aldıktan sonra diyalog şöyle devam eder:

-Ey Harun tamamen çaresiz kalsan bu suyu almak için ne verirdin?
-Sahip olduğum mülkün yarısını verirdim.

İbn'us Semmak elindeli bardağı Harun'a uzatır:

-İç ey Harun. Afiyetle, bereketle, temizce iç.
Harun suyu içer, hamdolsun der. İbn'us Semmak tekrar sorar:
-Ey Harun, içtiğin bu suyu çıkaramayacak olsan, onu vücudundan atabilmek için ne verirdin?
-Kalan mülkümün yarısını verirdim.

Ardından dersi verir İbn'üs Semmak:

-Yarısı yarım bardak su, diğer yarısı ise bir miktar idrar etmeyen mülk! Ey Harun, gördün mü şimdi mülkünün değerini? Bunca mücadele ve rekabete değer mi bu mülk sence? Allah senin için bir yer hazır tutuyor. Hareket ve tercihlerine dikkat et.

Bu yerin neresi olacağı sana bağlı. Cennete mi yoksa ateşe mi yönlendirecek seni yaptıkların? Harun Reşit'in elindeki bardak yere düşer ve uzun uzun ağlar. İşte biz de kendi hayatımızda Harun gibiyiz ve hepimiz için bir yer var. Neresi olacağı ise bize bağlı.

V'esselam🌿