Thread by @tevfik_uyar

İlk yayımlandığından beri tarafsızca düşünmeye çalışıyorum: Bu soruya kamera karşısında daha sorulur sorulmaz "ben eve almam" diyecek kişi sayısı çok çok azdır bence.

https://twitter.com/M1Re_Miran/status/1122171439380090880

- "İmkânınız olsa işi, gücü, her şeyi bırakıp dünya turuna çıkmak ister miydiniz?"
- "Evet"
- "Buyrun size 20 adet uçak bileti ve 20 otelden tam pansiyon ödenmiş rezervasyon"
- "Ama şimdi... Benim çoluğum çocuğum var ağabey"

Tabii "din kardeşiyiz" vb. hamasi söylemlerle "her koşulda düşünmeden alırdım" imajı verenin gerçekleşme olasılığı karşısında düştüğü durum epey komik :) Bu arada "erkek ev sahibi / kadın mülteci" kombinasyonunda teori ve pratik değişiklik göstermemiş... Motivasyon farklı tabii!!

- "Milli piyango vursa ne yaparsınız?"
- "En az yarısını hayır kurumlarına bağışlarım"

(bağışlamadı)

Söylemeye çalıştığım şey, düşünce deneyiyle pratiğin çelişmesinin normal olduğu... Durumu gerçek koşullarıyla ele alarak doğru yanıtı verebilecek kişi sayısının çok az olduğunu düşünüyorum. Yapabilene bravo tabii ki de. Hamasete bulandıran da doğal olarak komik duruma düşüyor.

Bu konuya biraz daha devam edeyim: "Sahiplik Etkisi" dediğimiz bir olgu mevcut. Bir şeye sahip olduğunuzda, onu "kaybetmeye" biçtiğiniz değer, onun "elde etme" değerinden daha yüksek olur. Kayıp hakkında bir olasılığı değerlendirmekle, gerçek kayıpla yüzleşmek arasında fark var.

Örneğin 1984'teki bir deneyde $50 ikramiyeli bir loto kuponu katılımcıların yarısına bedava veriliyor, diğer yarısına $2'a teklif ediliyor.

Bedava verilenlere daha sonra bileti isterlerse $2 karşılığında geri iade edebilecekleri söyleniyor.

Bileti parayla almak durumunda kalan deneklerin %50'si, bu bileti 2 dolara almaya değer görmüyorlar (pahalı buluyorlar). Onlara göre bilet $2'den ucuz olmalı.

Bileti çoktan biladebel alanların sadece %24'ü $2'a iade etmeyi kabul ediyor çünkü onlara göre $2'dan pahalı olmalı.

Bir başka deneyde öğretmenlerin yarısına "sene sonunda öğrenci notları gelişme gösterirse $4000 verileceği" söyleniyor, diğer yarısına ise $4000 verilip "sene sonunda gelişme göstermezlerse geri alınacağı" söyleniyor. Tahmin edin hangi grubun performansı daha yüksek?

Şimdi "mülteci düşünce deneyinde" gerçekleşen durumu açıkladığını düşündüğüm başka bir deneyden bahsedeceğim. Kahneman, Knetsch ve Thaler'e ait bu deneyde (ikisi nobel aldı) 3 grup var bu defa. Nesne ise bir kahve kupası... Gruplar ve kupaya biçtikleri ortalama değerler şöyle:

Satıcılar (Kupa verilmiş, kaça satarsın denmiş)= $7.12
Seçiciler (İlla bir şey vereceğiz: Kupa mı nakit mi? Nakit)= $3.12
Alıcılar (Kupayı kaça alırdın?)= $2.87

Seçicilere dikkat. Onlar "ihtiyaç sahibi bir mülteciyle evini paylaşır mıydın?" sorusunu duyanlar aslında.

Gördüğünüz gibi, henüz alternatifi olanlar (evime alırım/almam şıklarından birini tercih etme pozisyonuna sahip olanlar), alıcılarla yakın bir algıya sahipler. İş ciddiye binip "evlerindeki alan ve mahremiyetlerini kaybedecekleri" anda kıymete binecek (Kör ölür badem gözlü olur).