Dönemin Başbakanı Şükrü Saraçoğlu’nun yasayı, “Bu kanun, bir devrim kanunudur. Bize ekonomik bağımsızlığımızı kazandıracak bir fırsat karşısındayız. Piyasamıza egemen olan yabancıları böylece ortadan kaldıracak, Türk piyasasını Türklerin eline vereceğiz” diyerek savunmuştu. 
Varlık Vergisi görünüşte 2. Dünya Savaşı’nın çetin koşullarında sosyal adaleti sağlamak için çıkarılmıştı. Hesaba göre, karaborsacılık ve vurgunculukla zenginleşenler, bedelini ödeyecekti.
Özellikle gayrimüslim azınlıkların payına düşen vergi miktarları,
Özellikle gayrimüslim azınlıkların payına düşen vergi miktarları,
ödeyebileceklerinin çok üzerindeydi.
1942’de Başbakan Refik Saydam aniden vefat edince yerine gelen Şükrü Saracoğlu ilk iş olarak ekonomiye odaklandı. Çünkü Türkiye II. Dünya Savaşı’na girmemesine rağmen, savaş, halkın belini bükmüştü. Ekmek bile karne ile dağıtılıyordu.
1942’de Başbakan Refik Saydam aniden vefat edince yerine gelen Şükrü Saracoğlu ilk iş olarak ekonomiye odaklandı. Çünkü Türkiye II. Dünya Savaşı’na girmemesine rağmen, savaş, halkın belini bükmüştü. Ekmek bile karne ile dağıtılıyordu.
Bir yandan da karaborsacılar türemişti.
Bu yüzden çare devlet gelirlerine ek kaynak sağlayacak bir defalık bir vergide, Varlık Vergisi’nde bulundu. Bu verginin mağdurları Saracoğlu’na yıllar sonra “Haraçoğlu” lakabını takacaktı.
Bu yüzden çare devlet gelirlerine ek kaynak sağlayacak bir defalık bir vergide, Varlık Vergisi’nde bulundu. Bu verginin mağdurları Saracoğlu’na yıllar sonra “Haraçoğlu” lakabını takacaktı.
Yeni Başbakan, 5 Ağustos 1942’de hükümet programını okurken, niyetin sadece devletin kasasına para girmesi olmadığını şu sözlerle anlatıyordu: “Biz Türk’üz, Türkçüyüz ve daima Türkçü kalacağız… Bu kanun aynı zamanda bir devrim kanunudur.
Bize ekonomik bağımsızlığımızı kazandıracak bir fırsat karşısındayız. Bu kanun sayesinde piyasaya egemen olan azınlık tüccar sınıfı ortadan kaldırılarak, Türk piyasasını Türklerin eline vereceğiz.”
Kısa süre sonra bazı gazetelerde karaborsacılıkla ilgili yazılar yer almaya başladı. Ama haberlerin hemen hepsinde özellikle gayrimüslim tüccarlar başroldeydi.
Mizah dergilerinde de para çuvallarını sırtlamış Yahudi tüccar karikatürleri sık sık boy gösteriyordu.
Mizah dergilerinde de para çuvallarını sırtlamış Yahudi tüccar karikatürleri sık sık boy gösteriyordu.
Halk, yavaş yavaş yeni yasanın muhataplarına ve olası yaptırımlarına alıştırılıyordu.
Maliye Bakanlığı’nın, 12 Eylül 1942’de İstanbul Defterdarlığı’na atanan Faik Ökte’den gizli bir ricası vardı. Savaş dönemindeki haksız kazançları vergilendirmek için cetveller hazırlanacaktı.
Maliye Bakanlığı’nın, 12 Eylül 1942’de İstanbul Defterdarlığı’na atanan Faik Ökte’den gizli bir ricası vardı. Savaş dönemindeki haksız kazançları vergilendirmek için cetveller hazırlanacaktı.
Ama kimin, ne olduğu özellikle belirtilmeliydi.
Emir büyük yerdendi. Böylece Müslümanlar M, gayrimüslimler G, dönenler D, Ecnebiler E harfleriyle kodlandı.
Emir büyük yerdendi. Böylece Müslümanlar M, gayrimüslimler G, dönenler D, Ecnebiler E harfleriyle kodlandı.
Varlık Vergisi Kanunu, Saraçoğlu hükümetince 9 Kasım 1942’de TBMM’ye gönderildi. İki gün sonra 350 milletvekilinin oy birliği ile kabul edildi.
Reşat Nuri Güntekin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Hasan Ali Yücel ve Celal Bayar gibi tanıdık isimlerin de aralarında olduğu 76 milletvekili
Reşat Nuri Güntekin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Hasan Ali Yücel ve Celal Bayar gibi tanıdık isimlerin de aralarında olduğu 76 milletvekili
oylamaya katılmadı.
İstanbul Defterdarı Faik Ökte’nin hocası Prof. Fazıl Pelin, gazetelerde okuduğu kanun metnine inanamamıştı. Özellikle vergi oranlarının belirtilmemesi ve kanunda itiraza, temyize ait bir hüküm olmaması Pelin’i isyan ettirdi.
İstanbul Defterdarı Faik Ökte’nin hocası Prof. Fazıl Pelin, gazetelerde okuduğu kanun metnine inanamamıştı. Özellikle vergi oranlarının belirtilmemesi ve kanunda itiraza, temyize ait bir hüküm olmaması Pelin’i isyan ettirdi.
Hatta öğrencisi Ökte’ye “Oğlum siz toptan deli mi oldunuz?” diye itiraz etti.
Kanun görünüşte herhangi bir dini veya etnik grubu hedef almıyordu. Ama pratikte durum farklıydı. Bu kanunla Türkiye’de yaşayan Rum, Ermeni ve Musevi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sermayeleri,
Kanun görünüşte herhangi bir dini veya etnik grubu hedef almıyordu. Ama pratikte durum farklıydı. Bu kanunla Türkiye’de yaşayan Rum, Ermeni ve Musevi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sermayeleri,
mülkleri ve servetleri ellerinden alındı; sermaye ve servetin Türklere geçmesi sağlandı. Bu sayede yeni zenginler türedi. Hatta yeni türeyen bu muhafazakar sermayedarlara “Hacı Ağa” lakabı takılacaktı.
Devlette vergiyi belirleyecek veriler yoktu. Bu yüzden kimin, ne kadar vergi vereceğine karar verecek Servet Tespit Komisyonları kuruldu.
Artık birilerinin kaderi, bu komisyonların kaleminin ucundaydı. Bu durum, hukuksuz olduğu gerekçesiyle yasanın en eleştirilen taraflarındandı
Artık birilerinin kaderi, bu komisyonların kaleminin ucundaydı. Bu durum, hukuksuz olduğu gerekçesiyle yasanın en eleştirilen taraflarındandı
18 Kasım 1942’de vergi listeleri yayımlandığında görüldü ki, Varlık Vergisi’nin yüzde 70’i İstanbul’daki mükelleflere tahakkuk ettirilmişti. Bunların da yüzde 87’si gayrimüslimdi. Gayrimüslimlerin mali güçleri ile uygulanan vergi oranları Müslümanlara uygulananlara göre yüzlerce
kez daha ağırdı. Gayrimüslimler arasında da Ermenilerin vergisi en yüksek orandaydı
yüksek vergileri ödemek istemeyen ya da ödeyecek durumda olmayan bazı mükellefler yurt dışına kaçmaya çalışıyorlardı. Kaçamayanlar veya kaçmak istemeyenlerden haraç mezat satılan mallarının bedeli
yüksek vergileri ödemek istemeyen ya da ödeyecek durumda olmayan bazı mükellefler yurt dışına kaçmaya çalışıyorlardı. Kaçamayanlar veya kaçmak istemeyenlerden haraç mezat satılan mallarının bedeli
vergilerini karşılamayan bini aşkın mükellef 27 Ocak 1943 tarihinden itibaren Eskişehir’in Sivrihisar ve Erzurum’un Aşkale ilçelerindeki çalışma kamplarına gönderilmek üzere bazı merkezlerde toplandılar. Aşkale’ye gönderilen 1,229 mükelleften 21’i (bir kaynağa göre 25’i)
kötü hayat koşulları ve yetersiz tıbbi bakım yüzünden kampta hayatını kaybetti. Hayatını kaybetmeyenler arasında ruh ve beden sağlığını, üzüntüye dayanamayan yakınlarını kaybedenler oldu.
20 Ocak’ta süre dolduğunda ödeme yapamayanların malları haciz edildi ve icra yoluyla
20 Ocak’ta süre dolduğunda ödeme yapamayanların malları haciz edildi ve icra yoluyla
satılmaya başlandı. Tan gazetesinde 2 Şubat 1943’teki şu haber olayın vahametini anlatıyordu: “…Bugün de birçok han, apartman ve depolarda haczedilmiş eşya satışı yapılacaktır. Avukat Şekip Adut’un Taksim Palas’taki ev eşyası, Simon Kayseriliyan’ın Acara Sokak Ada Hanı’ndaki
dairesinde muhtelif ev eşyaları satılacaktır.”
Gayrimüslimlerin vergisi genellikle ödeyebileceklerinin çok üzerindeydi. Bu noktada pek çok haksızlık da yaşandı. Prof. Dr. Baskın Oran’ın İkinci ‘Varlık Vergisi Faciası’ yazısında anlattığı anekdot epey çarpıcıydı:
Gayrimüslimlerin vergisi genellikle ödeyebileceklerinin çok üzerindeydi. Bu noktada pek çok haksızlık da yaşandı. Prof. Dr. Baskın Oran’ın İkinci ‘Varlık Vergisi Faciası’ yazısında anlattığı anekdot epey çarpıcıydı:
“Kepenk yağlayan bir Yahudi’yi yağcı yazdılar. Bir Yahudi bakkal vardı, iki kavanoz akide şekeri de vardı, onu pastane yazdılar. İkisi de perişan oldu.” diye anlattığı haksızlıklardı.
Aralık 1942 ve Ocak 1943’te İstanbul’da -özellikle Beyoğlu’nda- gayrimüslimlere ait binlerce
Aralık 1942 ve Ocak 1943’te İstanbul’da -özellikle Beyoğlu’nda- gayrimüslimlere ait binlerce
mülk, el değiştirdi. Binaların % 67’si Müslüman Türkler,
% 30’u resmi kurum ve kuruluşlar tarafından alındı.
Süreçte, Almanların 4241 milyon liralık vergisi 3241 liraya, İngilizlerin 6447 milyon tutan vergisi 2828 milyon liraya indirilmiş,
% 30’u resmi kurum ve kuruluşlar tarafından alındı.
Süreçte, Almanların 4241 milyon liralık vergisi 3241 liraya, İngilizlerin 6447 milyon tutan vergisi 2828 milyon liraya indirilmiş,
Amerikalılar hiç varlık vergisi vermemiş, Rusların hakkında da hiç takibat yapılmamış
Varlık Vergisi 16 ay yürürlükte kaldıktan sonra 15 Mart 1944 tarihinde yürürlükten kaldırıldı. TBMM o güne kadar tahsil edilemeyen vergiler ve borçların silinmesine karar vermişti.
Varlık Vergisi 16 ay yürürlükte kaldıktan sonra 15 Mart 1944 tarihinde yürürlükten kaldırıldı. TBMM o güne kadar tahsil edilemeyen vergiler ve borçların silinmesine karar vermişti.
Aralık ayının ilk günlerinde Aşkale ve Sivrihisar sürgünleri yaklaşık on aylık esaretten sonra evlerine dönebildiler.
Varlık Vergisi, Türkiye çapında 114 bin 368 kişiye uygulandı. Toplam 314 milyon 900 bin TL vergi toplandı. Bu paranın yüzde 70’i İstanbul’dandı.
Varlık Vergisi, Türkiye çapında 114 bin 368 kişiye uygulandı. Toplam 314 milyon 900 bin TL vergi toplandı. Bu paranın yüzde 70’i İstanbul’dandı.
1942 devlet bütçesinin 394 milyon TL olduğunu göz önüne alırsak, toplanan para devlet bütçesinin yüzde 80’ini buluyordu
1935 sayımında Türkiye nüfusuna oranı %1,98 olan gayrımüslim azınlıklar vergiden sonra başlayan göç nedeniyle 1945'te %1,56'ya ve 1955'te %1,08'e düştü
++👉👉
1935 sayımında Türkiye nüfusuna oranı %1,98 olan gayrımüslim azınlıklar vergiden sonra başlayan göç nedeniyle 1945'te %1,56'ya ve 1955'te %1,08'e düştü
++👉👉
Cumhuriyet tarihinin tartışılan yasaları içerisinde yer alan Varlık Vergisi Kanunu, Milli Korunma Kanunu ve Toprak Mahsülleri Vergisi Kanunu’yla birlikte, Türkiye halkının büyük bir bölümünün CHP iktidarından soğumasına yol açmış, D.P’yi hazırlayan etkenlerden biri olmuştur.
Ayrıca Türkiye’de ekonomik, sosyolojik ve nüfus açısından da değişimlere yol açmıştır. Varlık Vergisi bazılarınca ,verginin baş uygulayıcılarından Faik Ökte’ye göre “ Cumhuriyet mali tarihinin yüz kızartan bir sahifesi” olarak nitelenirken,
bazıları da devlet aracılığı ile milyonlar kazanan savaş vurguncuları ve azınlıkları hedef almasından dolayı vergiyi savunmuşlardır.
