Aşağıda COVID-19 ile ilgili ilginç bir tartışmayı özetleyeceğim. Tartışmanın temelindeki soru şu: Elde yeterli veri olmamasına rağmen koronavirüsle ilgili kararlar gerektiğinden çok daha katı mı? Stanford’da tıp ve epidemiyoloji profesörü olan Ioannidis’in iddiasına göre öyle.
Temel argümanı şu: “Hastalık modellemesi yapanlardan ve hükümetlerden, karantina altında olanlarla kendini izole eden insanlara, daha iyi bilgiye ihtiyaç duyulan bir dönemde, kaç kişiye bu virüsün bulaştığına veya bulaşmaya devam ettiğine dair güvenilir veriye sahip değiliz.”
“Olağanüstü bir öneme sahip olan kararlara rehberlik etmesi ve bunlrın etkilerini gözlemlemek için çok daha sağlam bilgilere ihtiyacımız var.” İtalya, Çin ve Güney Kore gibi ülkelerde çok sıkı önlemler alındığını gördük.
Ioannidis salgının bir şekilde üstesinden gelirsek kısa süren sıkı önlemlerin tahammül edilebilir olduğunu söylüyor.Ancak salgın devam ederse sıkı önlemlerin de devamlılığı mümküb mü?Salgında doğru olanı yapmaya çalışırken daha fazla zarar verilmeye başlandığını nasıl anlarız?
Ioannidis’e göre cevabı yok, çünkü elimizde yeterli veri mevcut değil. Dahası, mevcut ölüm oranlarının da çok yüksek olduğunu Diamond Princess adlı yolcu gemisindeki vak’a sayılarına ve ölüm oranına bakarak iddia etmiş.
Resmi oranlarla, daha düşük olduğunu iddia ettiği oranlar arasındaki farka bakarak meseleye rasyonel olmayacak kadar sıkı yaklaştığımıza kanaat getirmiş. “Bir filin kedi tarafından saldırıya uğraması gibi. Kediden kaçınmak isteyen fil kazayla bir uçurumdan atlayıp ölüyor.”
Bir diğer iddiası da şu: “Sıkı önlemler sandığımız kadar efektif değilse ve sağlık sistemi felç olmuşsa, eğriyi düzleştirme amacı işleri daha da kötüleştirebilir. Sistem her şeyin şiddetli ama kısa sürdüğü bir aşamada çökmek yerine uzun süreliğine bu şekilde kalabilir.”
Kısacası Ioannidis, “yüzyılda bir görülen bir salgın” diye adlandırılan COVID-19’un yüzyılda bir görülen bir kanıt fiyaskosu da olabileceğini iddia etmiş. Tartışmanın diğer tarafında ise Harvard’da epidemiyoloji profesörü olan Marc Lipsitch var.
Lipsitch’e göre, Ioannidis’in dediği gibi COVID-19 ile ilgili her konuda veya birçok konuda henüz güvenilir veriye sahip değiliz. Örneğin ABD’nin yaptığı test sayıları hala çok düşük. Ayrıca vakalar hakkında birçok detaya hakim değiliz.
Ancak Ioannidis’in aksine sıkı önlemler almak için artık yeterli bilgiye sahip olduğumuzu ve hatta bunun bir zorunluluk olduğunu iddia etmiş.
Evet, bir ülkede kaç kişinin virüsü kaptığını, kaç kişinin yoğun bakıma ihtiyaç duyduğunu ya da ölüm oranını tam olarak bilemeyiz. Ancak salgının kendi haline bırakılması halinde ağır vak’aların nasıl korkutucu hale geldiğini birkaç ülkede gördük.
O yüzden kriz anını beklemeden önlemler sıkılaştırılmalı. Dahası, önlem alınmazsa oranların bu korkutucu rakamların ötesine geçeceğini de özellikle vurgulamış. Kısacası, Lipsitch’e göre iki seçenekle karşı karşıyayız.
Ya sıkı önlemler alıp sosyal etkileşimleri tamamen ortadan kaldıracağız ya da felç olmuş bir sağlık sistemi ile baş başa kalacağız. Aşağıda hem Ioannidis hem de Lipsitch’in makalelerini bulabilirsiniz. Ayrıca Yale profesörlerinden Nicholas Christakis’in yazdıkları da var.
Nicholas Christakis daha çok Lipsitch ile hemfikir. Sıkı önlemleri erkenden almamız gerektğini söylüyor:
Ioannidis’in makalesi:
statnews.com/2020/03/17/a-f…
statnews.com/2020/03/17/a-f…
Lipsitch’in makalesi: statnews.com/2020/03/18/we-…
