Thread by @mustafarmagan

Hıfzısıhhayı ABD kurdu
Rockefeller Vakfı 1926'da karar verdi
1) Seçtiği Türkleri burs vererek yurt dışına götürecek
2) Hıfzısıhha enstitüsü kurmak için Sağlık Bakanlığıyla çalışacaktı
Şubat 1926'da gönderdiği Dr. Ralph K. Collins Eylülde Türkiye'de Halk Sağlığı raporunu hazırladı

Dr. Collins savaşın çıkmasına kadar Türkiye'de çalışacak ve 1920ler ve 30larda halk sağlığı alanında Rockefeller Vakfının işlerinde anahtar şahsiyet olacaktı

Onun döneminde gerçekleştirilen en önemli proje Ankara'da Merkez Hıfzısıhha Enstitüsü'nün kurulması oldu

Rockefeller Vakfının katkısıyla kurulan Hıfzısıhha Enstitüsü serum ve aşılar üretecek, laboratuvar hizmetleri sunacak ve halk sağlığı alanında elemanları eğitecekti
Rockefeller Vakfı Enstitüye 80 bin Dolar bağışladı (bugünün 8-10 milyon doları mesabesinde bir meblağdı bu)

Enstitüye bilimsel ekipman temini için 80 bin Dolar veren Rockefeller Vakfı Enstitünün eğitim işlerini yürütmek üzere kurulacak Hemşire Okulunun inşa ve ekipmanı için de 200 bin Dolar bağışladı
1936da açıldığında Sağlık Bakanı Vakfın katkısı olmasa okulun açılamayacağını söyledi

Rockefeller Vakfı Hıfzıssıhha Okulu’nun yapım,
donanım ve ekipmanı için 1930'da 100 bin, 1933de 100 bin dolar olmak üzere 200 bin dolar göndermiştir (RF, 1930:291 ve RF, 1933:374)
Bu hibelerin de desteğiyle 2 Kasım 1936 tarihinde Enstitüden ayrı bir Hıfzıssıhha Okulu açılmıştır

Rockefeller Vakfı Hıfzıssıhha Okulu’nun yapım,
donanım ve ekipmanı için 1930'da 100 bin, 1933de 100 bin dolar olmak üzere 200 bin dolar göndermiştir (RF, 1930:291 ve RF, 1933:374)
Bu hibelerin de desteğiyle 2 Kasım 1936 tarihinde Enstitüden ayrı bir Hıfzıssıhha Okulu açılmıştır

Okul Müdürlüğüne Dr.Refik Saydam‘ın Amerika gezisinden tanıdığı Dr. Collins, maaşı Vakıf tarafından ödenmek ve Vakıf temsilciliği üzerinde kalmak şartıyla getirilmiştir

Vakfın önerdiği Amerikalı mühendis Daniel E. Wright, ücreti vakıf tarafından verilmek şartıyla gönderilmiştir

Yani Milli bir kurum zannettiğimiz Hıfzısıhha Enstitüsü ve onun yanına kurulan sağlık elemanı yetiştirecek Hıfzısıhha Mektebi finansmanından müdürüne kadar Amerikalılara aitti
Aşı ve serum ürettirenler de onlardı
Biz taşeronduk

Sağlık Bakanı Saydam 1936 tarihli açış nutkunda şöyle konuşur:

"Türkiye Hıfzıssıhha Okulu açılırken bana düşen bir görev daha vardır. O da YÜKSEK İDEALİ ile bütün dünyada hürmetle anılan ROCKEFELLER VAKFI isminin bu
müessesenin vücudu ile yakından ilgili olduğu söylemektir+

Sağlık Bakanı devamla
"Vakfın Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi ve Hıfzıssıhha Okulunun inşası ve tesisine BAĞIŞLADIĞI 280 bin dolardan başka okulun faaliyete girmesi için de HÜRMETLE tanıdığımız sevimli arkadaşımız Dr.Collins’i müdür olarak vermesini ŞÜKRANLA yad etmek bir borçtur

Yıl 1936
Sağlık Bakanı konuşuyor
"Rockefeller Vakfının bize KIYMETLİ YARDIMLARI bundan ibaret değildir. Birçok Türk doktorun koruyucu tıp ve sosyal hıfzıssıhha branşlarında olgunlaşma kurslarını yıllardan beri üzerine almış ve okulun sıhhi mühendislik şubesine de mühendis Wright+

gibi kıymetli bir personelini tahsis etmiştir
Rockefeller Vakfına teşekkürlerimi bitirmeden bize yıllarca büyük dost olarak manevi yardımlarını esirgememiş olan Dr.Russell,Dr.Gunn,Dr.Sawyer ve
Dr.Strode’un isimlerini anmayı borç bilirim"

Bunlar Hıfzısıhha'nın şube müdürleridir

"Programların kontrolünü elinde tutmak için örgütsel kapasitenin inşasını önşart olarak ileri süren Vakıf programların başarısını garanti altına almak ve hibelerin kontrolü için de sürekli veya geçici kendi
personelini görevlendirme usulünü tercih etmiştir."

Okulda ABD mandası

İşin ilginç yanı
Vakıf bize başvurmamış
tersine
Vakıftan destek isteyen Sağlık Bakanı Saydam olmuştur

Vakfın stratejilerden olan “başlangıç desteği” olarak
Enstitü ana binasının inşası ve donanımı için Vakıf
1928 yılında vaat ettiği 80 bin doları Türkiye'ye ödemiştir

Milli olduğumuz zannedilen 1928 yılında bakın ne yapmışız
Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü 17 Mayıs 1928 tarihinde 1267 sayılı “TC Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi Hakkında Kanun”la
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletine (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına) bağlı olarak kurulmuştur

Bu kanunla Enstitünün bilimsel inceleme ve araştırma yanında memlekette görülen bulaşıcı ve toplumsal hastalıklar ile TÜRK HALKININ BİYOLOJİ ve BİYOMETRİSİNE ilişkin araştırmalar yapan TEKNİK BİR ORGAN mahiyetine sahip olarak yapılandırılması hedeflenmiştir

Enstitüye pek çok YABANCI uzman getirtilmiştir. Emil Goldsmith (yöneticisi ve bakteriyoloji şb sorumlusu), Stefan Baecher (immünoloji), Paul Pulewka (farmakodinami) ve Eduard Scheller (kimya) gibi yurtdışından
getirilen hekimler müessesenin çeşitli kısımlarında görev yapmışlardır

Kaynaklar
1) Aziz Küçük, "Hayırsever Kapitalizmi ve Erken Cumhuriyet Döneminde Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi: Rockefeller Vakfının Rolü", Amme İdaresi Dergisi, 51(2) Temmuz 2018
2) Murat Erdem-Kenneth W. Rose, The Turkish Yearbook of International Relations, Sayı: XXXI 2002/2

Not
Rockefeller Vakfı hemşirelerin sağlık bakım sisteminin anahtar unsuru olduğunu kabul ederek 1924'te Türkiye'ye hemşirelik uygulamalarını aşılamak ve eğitimini vermek için temsilciler göndermiş,bazı Türk kızlarına ABD'de burslar temin etmiştir

Sağlık işi ABD'ye teslim edilmiş

@threader_app