19. Yüzyılda İstanbul haritasında gösterilen bostanları renklendirdim, alanlarını hesapladım. Günümüzdeki Fatih ilçesi (Tarihi Yarımada) İstanbul demekti, Yarımada’daki 148 bostan toplam 1721 dönüm alana sahip, bu da yerleşim alanının ~ %11 i ediyor. Bu bostanlar apartman oldu. 
Bu haritayı 1958 yılında, “19. Asırda İstanbul Haritası” başlığıyla merhum Ekrem Hakkı Ayverdi yayınlamıştı. O paftaları birleştirdik. Bostan alanlarının üstünden geçtim, çayır ve bahçeleri hesaba katmadım. *1958’deki yayın şurada yer alıyor. drive.google.com/file/d/1Sa1Aiu…
19. yüzyılda İstanbul ve şehri besleyen, şehrin %11 ini kaplayan bostanlar (Tarihi Yarımada) *Bostanların renklendirilmiş hali: drive.google.com/file/d/1nNeAyM…
Bostanların kendine has bir mimari sistemi var; bostancı kulübesi, bostan havuzu, bostan kuyusu ve “noria” yani “su çarkı”. Önce 1931 yılında Üsküdar Çavuşdere Bostanı’nda dereyi, bostanı ve “noria” yı görelim. (Betül Ekimci, 4. Üsküdar Sempozyumu)
Cordoba’dan bir “Noria”. Su çarkları, Bizans döneminden itibaren kullanılan eski bir su sistemine ait. Üsküdar’da Pervititch haritasında 1930 lu yıllarda bostanlarda hala iki adet noria görülüyor. Dünyada “noria” birçok ülkede korunuyor. Bizde İstanbul’da örneği kalmadı.
Üsküdar’da Şemsi Paşa Bostanı’nda “noria”, su dolabı/su çarkı, yıl 1931, Üsküdar’da meydanda su çarkı (noria) var, inanılır gibi değil. Şimdi neden o anıt eserlerle o meydanları yakıştıramıyoruz; çünkü insani öğeler, bahçe, ağaç, bostan, su çarkının yerine asfalt konulmuş
Yedikule Bostanları’nda bir noria/su çarkı, Sebah Joaillier fotoğrafında görülüyor. Noria olarak araştırdığınızda Suriye’den, Almanya’dan çalışma sistemlerini ve maketlerini, yaşayan “noria” sistemlerini görebilirsiniz. *Ekleyen: @Bahceistanbul Kaynak: eskiistanbul.net/resimler/belgr…
İstanbul’daki bostanların su dolapları “noria”, meğerse Asi Nehri’nde “naura” (Arapça) imiş. Mükemmel bir teze ulaştım, teşekkürler @cen1964 * Ender Özbay’ın Asi nehri üzerindeki su yapıları “naura”lar hakkındaki tezi drive.google.com/file/d/1Bg3lQd…
Üsküdar’da yüzyıllardır ekilmiş bir bostanın kuyusu (sanıyorum içinde bir noria/su dolabı sistemi düzenlenebilecek kadar geniş çapta) ve bostan havuzları. Sarnıç, havuz vb su yapılarının köşeleri daha temiz tutabilmek/temizleyebilmek için bu şekilde yuvarlatılır.
Bir zamanlar İstanbul’da Anadolu ve Avrupa yakasında 1200’ü aşkın sebze bahçesi varmış. Bir varmış bir yokmuş... Bostanların kayboluşu hakkında 1990 yılında Berat Günçıkan’ın yaptığı haber ekte; drive.google.com/file/d/1Efhs7D…
Vazoya çiçek yerleştirir gibi yazısının başlığına marulu yerleştiren beyefendi; Çelik Gülersoy, 1989 yılında sormuş: “Bu diyarda marul kaça olsun istiyorsunuz?”. Günümüzde geleceğimiz hali zamanında gören olmuş, yazıp uyarmış. drive.google.com/file/d/1PPMs84…
